Σκαρλάτου στο «ΘΕΜΑ»: «Η Ελλάδα του ΣΥΡΙΖΑ είναι η χώρα του Πίτερ Παν»

Το οδυνηρό χρονικό της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, από τις εκλογές του Ιανουαρίου έως τη δεύτερη κάλπη του Σεπτεμβρίου 2015, καταγράφει το #ThisIsACoup. Η Ελληνοβρετανίδα Θεόπη Σκαρλάτου και ο διάσημος πολιτικός αναλυτής Πολ Μέισον δημιούργησαν ένα ντοκιμαντέρ που θα μπορούσε να θέσει υποψηφιότητα για Οσκαρ. Προβάλλοντας, βέβαια, τις προδομένες ελπίδες, την επιπολαιότητα κάποιων πολιτικών, τη σύγχυση και τον επ' αόριστον παρατεινόμενο πόνο του ελληνικού λαού.

Σε κάποιες συνεντεύξεις που περιλαμβάνονται στο #ThisIsACoup («Αυτό είναι πραξικόπημα»), η Ελληνοβρετανίδα σκηνοθέτις και συνδημιουργός του ντοκιμαντέρ, Θεόπη Σκαρλάτου, παρίσταται, καταγράφει και σχεδόν ακούγεται να κρατά την αναπνοή της. Αντιθέτως, ο συνεργάτης της, Πολ Μέισον, διακεκριμένος δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής, με διεθνή αναγνώριση και βαθιά γνώση της ελληνικής κρίσης, έχει αναλάβει τη βρόμικη και πλέον προβεβλημένη δουλειά.

Στο τέλος του περίπου ωριαίου #ThisIsACoup, ο Μέισον ρωτά ευθέως τον Αλέξη Τσίπρα ποια εναλλακτική οδό δράσης θα μπορούσε να έχει επιλέξει ώστε να αποφύγει την πανωλεθρία του τρίτου μνημονίου. Ο Τσίπρας μισογελά πικρόχολα και στην τραχιά προφορά του Μέισον, ο Ελληνας πρωθυπουργός αντιτάσσει τα παροιμιωδώς κουτσά-στραβά αγγλικά του, απαντώντας χωρίς περιστροφές, με ύφος εξομολογητικό: «Πιστεύω ότι χάσαμε χρόνο. Και στο τέλος δεν είχαμε δυνάμεις, δεν είχαμε ούτε λεφτά. Εάν αυτό το γνωρίζαμε, θα μπορούσαμε να έχουμε πάρει πιο γενναίες αποφάσεις από την αρχή».

Προφανώς αυτή είναι μία από τις πιο δυνατές σκηνές του ντοκιμαντέρ #ThisIsACoup, μιας κινηματογραφημένης σύνοψης του αγωνιώδους θρίλερ που έζησε η Ελλάδα μεταξύ Ιανουαρίου και Σεπτεμβρίου 2015. Μια άλλη τέτοια στιγμή απίστευτης έντασης είναι στην αρχή του τρίτου επεισοδίου, στην ενότητα που τιτλοφορείται «ΟΧΙ», όπου στην εικόνα πρωταγωνιστεί ο μονίμως ολύμπια, εκνευριστικά ατάραχος Γιάνης Βαρουφάκης.

Ατημέλητος, καταπονημένος και με ύφος αλλόφρονος, στον διάδρομο του Μεγάρου Μαξίμου, εφόσον διένυε τις τελευταίες του ημέρες ως υπουργού Οικονομικών, φαίνεται να συνομιλεί με κάποιον συνεργάτη του. Οσο κι αν μοιάζει απίστευτο, η έκφραση του προσώπου του μαρτυρά πανικό.

Στο ίδιο ντοκιμαντέρ, βέβαια, σε μερικά δευτερόλεπτα βίντεο που έχουν ήδη γράψει ιστορία -αν και με ανατριχιαστικό τρόπο-, ο Βαρουφάκης και πάλι προλέγει το κλείσιμο των τραπεζών: «Εχω την ισχυρή υποψία ότι οι μεγάλες δυνάμεις του Eurogroup έχουν λάβει τις αποφάσεις τους, να μας προτείνουν μια προσφορά που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να υπογράψουμε. Συνεπεία αυτού, οι τράπεζες θα κλείσουν την Τρίτη, αμέσως μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε.».
Ο Πολ Μέισον ακούγεται να ρωτά αμέσως τον Ελληνα ΥΠ.ΟΙΚ.: «Είστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο;». Και ο Βαρουφάκης απλώς παραδέχεται ότι στο σενάριό του, με το παρακινδυνευμένο τράβηγμα του παιγνίου «game of chicken» κ.λπ. στα όρια, η Ελλάδα βρισκόταν στο κενό: «Φυσικά και όχι. Κανείς, ποτέ δεν μπορεί να είναι έτοιμος για τον Αρμαγεδδώνα».

Στη Χώρα του Ποτέ-Ποτέ

Η ιδέα της Θεόπης (από το Θεοπούλα) Σκαρλάτου για το #ThisIsACoup, την οποία μοιράστηκε από την πρώτη στιγμή με τον Πολ Μέισον, όπως εξηγεί η ίδια στο «ΘΕΜΑ», ήταν να μην αφήσει να χαθεί «μια ανεπανάληπτη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας, όταν η πρώτη ριζοσπαστική αριστερή κυβέρνηση στην Ευρώπη υποσχόταν ότι σκόπευε να συγκρουστεί με τις οικονομικά και πολιτικά κυρίαρχες δυνάμεις, προκειμένου να θέσει οριστικό τέρμα στην καταστροφική για τη χώρα λιτότητα».

Το όραμα ενός χρονικού που θα αποτύπωνε την περιπέτεια της Ελλάδας από τον Ιανουάριο του 2015 έως την όποια κατάληξή της, προϋπέθετε ατελείωτες ώρες κινηματογράφησης και αξιοποίηση των σχέσεων εμπιστοσύνης που η Σκαρλάτου είχε ήδη δημιουργήσει με τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Το προηγούμενο μίνι ντοκιμαντέρ της είχε τον τίτλο «Είναι αυτό το τέλος της λιτότητας;» και αφορούσε στην προεκλογική εκστρατεία του κόμματος, την αντιμνημονιακή ρητορική του και τις προσδοκίες που καλλιέργησε στον ελληνικό λαό προκειμένου τελικά να αποσπάσει την προτίμησή του.

Παρόλο που στο #ThisIsACoup είναι πρόδηλο ότι της είχε παραχωρηθεί προνομιακή πρόσβαση στα πιο καίρια σημεία όπου διαμορφωνόταν η πολιτική της κυβέρνησης, η Θεόπη διαβεβαιώνει ότι δεν έχει καμία σχέση με τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι μέλος ή οπαδός του. Υποστηρίζει ότι χάρη στην επιμονή της κατάφερε να διεισδύσει στο Μαξίμου και το ΥΠ.ΟΙΚ., ενώ ήταν εξαρχής δεδομένο ότι το υλικό των συνεντεύξεών της δεν θα δημοσιοποιούνταν πριν από τον Δεκέμβριο, όταν και θα ήταν έτοιμο το ντοκιμαντέρ.

Παρ’ όλ’ αυτά, αφέθηκε εσκεμμένα να παρασυρθεί ως έναν βαθμό από αυτό που η ίδια βαφτίζει «ατμόσφαιρα Πίτερ Παν: Ο Αλέξης Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ, πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου αλλά και αμέσως μετά από αυτές, έμοιαζαν να έχουν στα χέρια τους τη μαγική δύναμη να μετατρέψουν την Ελλάδα σε μια Χώρα του Ποτέ-Ποτέ, όπως στο παραμύθι με τον Πίτερ-Παν, έναν τόπο όπου όλα ήταν εφικτά: Ο λαός θα είχε πλήρη εξουσία, θα έκανε ό,τι ήθελε. Οι Ελληνες πέρασαν από την κατήφεια και την απελπισία, στο χαμόγελο και την αισιοδοξία. Αυτό και μόνο του ήταν κάτι μοναδικό να το παρατηρεί κανείς».

Για την υλοποίηση του #ThisIsACoup η Θεόπη Σκαρλάτου, εκτός από τον Πολ Μέισον, συνεργάστηκε στενά με τη Λόρα Πουάτρας, την Αμερικανίδα σκηνοθέτιδα, η οποία το 2014 τιμήθηκε με το βραβείο Οσκαρ για το ντοκιμαντέρ «Citizenfour», το οποίο ανατέμνει την περίπτωση του Εντουαρντ Σνόουντεν.

Μολονότι η Θεόπη δηλώνει υπερήφανη που απλώς κατάφερε να καταγράψει τα γεγονότα και να παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη ταινία σε χρόνο ρεκόρ, στο #ThisIsACoup περικλείεται σοβαρός πολιτικός λόγος - και είναι τόσο σοβαρός, όσο ψύχραιμοι, ενημερωμένοι και αντικειμενικοί θέλησαν να είναι οι δημιουργοί του. Διότι το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί στενά, εκ των έσω, την πορεία από τον αρχικό ενθουσιασμό, τα βαρουφάκεια «ουάου» και το αδάμαστο μαχητικό πνεύμα απέναντι στους δανειστές, έως την καταρράκωση του εθνικού κύρους της Ελλάδας και την άτακτη συνθηκολόγηση με την υπογραφή του τρίτου μνημονίου από τον Αλέξη Τσίπρα.

Ανθρώπινες ιστορίες

Στο δικό της ντοκιμαντέρ η Θεόπη Σκαρλάτου έχει επιλέξει να μιλά έμμεσα, είτε με το μοντάζ των εικόνων και του ήχου, είτε με τις μαυρόασπρες κάρτες που εμφανίζονται σε κομβικά σημεία της αφήγησης, είτε μέσω κάποιων αληθινών πρωταγωνιστών, πέραν των Τσίπρα, Βαρουφάκη, Τσακαλώτου και Κωνσταντοπούλου: Το #ThisIsACoup είναι η ιστορία της σημερινής Ελλάδας, είναι όμως και η ιστορία ανθρώπων όπως η Νατάσα Γιάμαλη, νεαρή δημοσιογράφος της «Αυγής» και ψυχικά αφοσιωμένη στον ΣΥΡΙΖΑ, του λιμενεργάτη και πυγμάχου Ηλία Κατσαφάδου και της Ντίνας Καφτεράνη.

Η τελευταία είναι «η πιο ταλαντούχος ηθοποιός και το πιο ανοιχτό, ελεύθερο πνεύμα που έχω συναντήσει στη ζωή μου», λέει η Σκαρλάτου. «Ηταν συναρπαστικό να ακολουθήσω όλη τη διαδρομή της ελληνικής κρίσης μέσα από τα δικά της μάτια. Η Ντίνα είναι μια καλλιτέχνις που συμμετέχει στα δρώμενα του αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου “Εμπρός”, με το σχήμα “Αδέσποτες Σκύλες”. Στην αρχή, ακόμη και αυτή, που είναι μακριά από κόμματα, όπως και πολλοί Ελληνες αναρχικοί, φαίνεται ότι κάτι καλό περίμεναν από τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην πορεία, όμως, βλέπουν τις ελπίδες τους να διαψεύδονται», σημειώνει η δημοσιογράφος.

Πράγματι, άλλη μία χαρακτηριστική σκηνή του #ThisIsACoup είναι όταν η Ντίνα Καφτεράνη βρίσκεται με το ποδήλατό της έξω από τη Βουλή και μιλά στην κάμερα της Σκαρλάτου, εκτονώνοντας την οργή και την απορία της για την τελική, 17ωρη, διαπραγμάτευση του Αλέξη Τσίπρα στις Βρυξέλλες ως εξής: «Τι διάβολο έγινε; Ηταν ένας εφιάλτης, μια κολασμένη νύχτα. Μας πήδηξαν. Είναι δυνατόν, με το 62% των Ελλήνων να λέει “όχι”, με τις τράπεζες κλειστές, με αριστερή κυβέρνηση, κι εσύ τι έκανες; Τα ίδια και χειρότερα. Επειδή λες ότι είσαι αριστερός; Εμείς, εμείς έχουμε τη δύναμη, όχι αυτοί (σ.σ.: οι βουλευτές), αυτοί έχουν τη δύναμη να μας πηδάνε. Εμείς έχουμε τη δύναμη να μας ξε-πηδήξουμε».

Η ανατομία της ήττας

Η Θεόπη Σκαρλάτου είναι κόρη Ελληνα μετανάστη, με καταγωγή από τον Εβρο -ο ίδιος, μάλιστα, στο Διδυμότειχο υπήρξε συμμαθητής και φίλος με την κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιό Καρυοφυλλιά Καραμπέτη. Μολονότι τα ελληνικά της Θεόπης είναι υποτυπώδη, θεωρεί τον εαυτό της εξίσου Ελληνίδα όσο και Βρετανή, οπότε το να καλύπτει την ελληνική κρίση ως ανεξάρτητη δημοσιογράφος δεν ήταν μια απλή επαγγελματική αποστολή. Και παρόλο ότι έχει μεγάλη εμπειρία από κοινωνίες σε αναταραχή, αφού έχει διατελέσει ανταποκρίτρια στο Ιράκ, στη Ρουάντα, στο Κουρδιστάν, στην Τζαμάικα αλλά και στην Κύπρο, όπως δηλώνει στο «ΘΕΜΑ», «η ελληνική περίπτωση είναι κάτι το μοναδικό, με επηρέασε προσωπικά όσο τίποτε άλλο που έχω κληθεί να διαχειριστώ στην έως τώρα καριέρα μου ως ρεπόρτερ».

Το επόμενο βήμα για τη Θεόπη Σκαρλάτου και τον Πολ Μέισον είναι να εξασφαλίσουν μια κάποια χορηγία ώστε να εμπλουτίσουν το #ThisIsACoup με υλικό που επί του παρόντος παραλείφθηκε, να το προβάλουν ανά την υφήλιο ως ολοκληρωμένη ταινία και να προκαλέσουν διάλογο με αφορμή την ελληνική κρίση. Οπως λέει η Θεόπη, «η Ελλάδα έφερε στην επιφάνεια -και μάλιστα με μεγάλη ένταση- διεθνή ζητήματα, όπως η ελάφρυνση για τις υπερχρεωμένες χώρες, ή το τι ακριβώς γίνεται με την Αριστερά σήμερα. Είναι προβλήματα που χρειάζονται ανάλυση, ενώ εμείς στο #ThisIsACoup κάναμε μόνο την καταγραφή. Ιδανικά, αυτό το ντοκιμαντέρ θα είναι για εμάς το πρώτο μέρος ενός μεγαλύτερου κινηματογραφικού εγχειρήματος, το οποίο θα ταξιδεύει τον θεατή σε αυτό που συμβαίνει σε ενεστώτα χρόνο στη σημερινή Ευρώπη».

Η τέχνη της Θεόπης Σκαρλάτου και η διαπεραστική πολιτική ματιά τόσο της ίδιας όσο και του Πολ Μέισον είναι εμφανής, ακόμη και σε λεπτομέρειες του #ThisIsACoup. Το οποίο, ασχέτως του τι λέει η δημιουργός του, λόγω μετριοφροσύνης κ.λπ., υπερβαίνει την απλή καταγραφή της σύγχυσης στην ελληνική κοινωνία εν έτει 2015. Υπάρχει, λόγου χάριν, ένα εξαιρετικό παράδειγμα προοικονομίας του δράματος, ήδη από το 13ο λεπτό του ντοκιμαντέρ: Σε εκείνο το σημείο, μέσω μιας κάρτας που αποκαλύπτει το μήνυμά της βαθμηδόν, Σκαρλάτου και Μέισον προεξοφλούν την ήττα της τακτικής Βαρουφάκη - Τσίπρα. Στην αρχή εμφανίζεται η φράση «το πρόγραμμα διάσωσης παρατείνεται για τέσσερις μήνες» και μερικά δευτερόλεπτα αργότερα ότι «η Ευρώπη αποκτά δικαίωμα βέτο σε όλους τους ελληνικούς νόμους». Αλλιώς, το παιχνίδι χάνεται ήδη από τις 20 Φεβρουαρίου.

Στο #ThisIsACoup μια διαδρομή εννέα μηνών διαρκεί περίπου μία ώρα. Είναι, όμως, ακριβώς αυτή η σύμπτυξη του χρόνου που είναι κατ’ εξοχήν επώδυνη για τον ιθαγενή θεατή, η ματιά του τρίτου, του «ξένου», του μη θερμόαιμου Ελληνα παρατηρητή, ο οποίος αναδεικνύει μόνο τα γεγονότα-κλειδιά, χωρίς να χάνεται στον κυκεώνα των επιμέρους εξελίξεων, στον χείμαρρο των αντεγκλήσεων, των δηλώσεων, στην καθημερινή πλημμύρα των σχολίων από κάθε κατεύθυνση. Γι’ αυτό και κάποιος όπως ο Πολ Μέισον είναι ο ιδανικός να θέσει το πλέον καίριο ερώτημα στο φινάλε της ταινίας: «Για τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ, η δεύτερη νίκη του Σεπτεμβρίου είναι πικρή. Κέρδισαν με την υπόσχεση να εφαρμόσουν κάτι ενάντια στο οποίο ξόδεψαν τη ζωή τους για να πολεμήσουν: τη λιτότητα. Είναι ώρα για απαντήσεις. Πώς γίνεται η πρώτη κυβέρνηση της Ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ευρώπη να έχει αποτύχει τόσο οικτρά;».


Δείτε υποτιτλισμένο όλο το ντοκιμαντέρ του Πολ Μέισον