Αγία Σοφία: Ενα ταξίδι σε 1.500 χρόνια ιστορίας

Αποτελεί ένα σημείο αναφοράς για την Ορθοδοξία και ένα μνημείο-σύμβολο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Αγία Σοφία, που δεσπόζει εδώ και 1.500 χρόνια στην άλλοτε πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη, εντυπωσιάζει ακόμα και τον πιο αδιάφορο επισκέπτη παρά τις πληγές που της άφησε ο χρόνος, καθώς και η μανία του ανθρώπου και της φύσης.

Η νέα παραγωγή εικονικής πραγματικότητας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού με τίτλο «Αγία Σοφία: 1.500 Χρόνια Ιστορίας», που παρουσιάζεται στην υπερσύγχρονη Θόλο του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», μας καλεί να ανακαλύψουμε αυτό το αριστούργημα της αρχιτεκτονικής και μαζί να καταδυθούμε στα 1.500 χρόνια ιστορίας του.



Κάπως έτσι γυρίζουμε πίσω στο 532 μΧ. Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός έχει μόλις καταστείλει την περίφημη Στάση του Νίκα. Τα πτώματα των στασιαστών κείτονται στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης, ενώ ολόκληρη η πόλη μετράει τις πληγές της από τη μεγάλη αυτή εμφύλια διαμάχη. Ανάμεσα στα κτίρια που έχουν υποστεί δομικές ζημιές ή έχουν καταστραφεί ολοσχερώς και η Αγία Σοφία, όπως την είχε φτιάξει ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος το 415 μΧ. Ο Ιουστινιανός αποφασίζει να την ξαναφτιάξει από την αρχή, πιο μεγαλοπρεπή από ποτέ. Θέλει να οικοδομήσει μία εκκλησία που να συμβολίζει το κύρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Θέλει το όνομά του να μείνει για πάντα στην ιστορία, χάρη στην Αγία Σοφία.

Αναθέτει την κατασκευή του νέου ναού στους κορυφαίους μαθηματικούς και αρχιτέκτονες Ανθέμιο και Ισίδωρο. Εκείνοι εκπονούν ένα μεγαλεπήβολο αρχιτεκτονικό σχέδιο. Θέλουν να φτιάξουν έναν ναό που θα δίνει την αίσθηση ότι ενώνει τον Ουρανό με τη Γη. Σχεδιάζουν έναν άκρως εντυπωσιακό τρούλο. Τον μεγαλύτερο που έχει υπάρξει ποτέ. Κάπου εκεί όμως αρχίζουν και τα προβλήματα. Πώς θα μπορέσει να στηριχτεί αυτός ο απίστευτα βαρύς τρούλος πάνω στο υπόλοιπο οικοδόμημα χωρίς να το συνθλίψει; Προκειμένου να απαντήσουν επιτυχώς σε αυτό το ερώτημα, ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος κάνουν όλο και πιο περίπλοκη την αρχιτεκτονική του νέου ναού. Θα χρειαστούν μόλις πέντε χρόνια και έντεκα μήνες για να γίνει πραγματικότητα η Αγία Σοφία, όπως (περίπου) την ξέρουμε σήμερα. Ο Ιουστινιανός έχει καταφέρει να πραγματοποιήσει το όραμά του. Ενας ναός που όμοιος του δεν υπήρξε ποτέ. Ενας ναός, που χωράει 23.000 πιστούς και στη μακραίωνη ιστορία του θα ζήσει στιγμές απόλυτης δόξας και ανείπωτης βαρβαρότητας.

Στο εσωτερικό του θα στεφθούν βασιλείς και πατριάρχες, αλλά και θα φιλοξενηθούν κρίσιμης σημασίας Εκκλησιαστικές Σύνοδοι, όπως αυτή του 879 μΧ., που θα επικυρώσει τη δεύτερη εκλογή του Φωτίου στον πατριαρχικό θρόνο και θα ανοίξει τον δρόμο για το Σχίσμα ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία, που θα γίνει πραγματικότητα σχεδόν 200 χρόνια μετά.

Στην Αγία Σοφία θα αντικατοπτριστεί όλη η πορεία της Ορθοδοξίας. Η νίκη των εικονολατρών στην περίφημη διαμάχη που κράτησε πάνω από έναν αιώνα θα της χαρίσει σταδιακά μία σειρά από αριστουργηματικά ψηφιδωτά της βυζαντινής μνημειακής τέχνης. Οι σεισμοί θα απειλήσουν πολλές φορές την ακεραιότητά της καταστρέφοντας σημαντικά μέρη του ναού - λίγα μόλις χρόνια μετά την ανοικοδόμησή της ο τρούλος θα καταρρεύσει εξαιτίας ενός ισχυρότατου σεισμού και θα φτιαχτεί ξανά. Οι Σταυροφόροι θα την αδειάσουν από κάθε αντικείμενο αξίας κατά τη διάρκεια της Aλωσης της Πόλης το 1204. Πενήντα επτά χρόνια μετά η Αγία Σοφία θα αποκτήσει εκ νέου την αίγλη της με τη νίκη του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου επί των Σταυροφόρων και τη στέψη του ως αυτοκράτορα.



Η δυναστεία των Παλαιολόγων είναι και η τελευταία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453 θα οδηγήσει στη μετατροπή του ναού-συμβόλου της Ορθοδοξίας σε τζαμί. Σήμερα πια η Αγία Σοφία αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σύμφωνα με την Unesco, και οι εργασίες συντήρησής της, που έχουν ξεκινήσει από τα μέσα του 20ού αιώνα, συνεχίζουν να αποκαλύπτουν αριστουργήματα στο εσωτερικό του ναού.

Το «Αγία Σοφία: 1.500 Χρόνια Ιστορίας» σας δίνει μία μοναδική ευκαιρία μέσα από τη νέα τεχνολογία να ξεναγηθείτε στην Αγία Σοφία των περασμένων αιώνων και να μαγευτείτε από το μεγαλείο και την εντυπωσιακή ιστορία αυτού του κορυφαίου μνημείου. Στη θέση σας δεν θα το έχανα.