Ο ζωγράφος που εξερευνά την παιδική ηλικία

Ο Νίκος Τσιαπάρας είναι ζωγράφος. Ανήκει στο κλίμα των νέων παραστατικών (new reality), μίας από τις επικρατέστερες τάσεις της παραστατικής ζωγραφικής. Γεννήθηκε στη Βέροια, με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα, και μεταπτυχιακές σπουδές ως υπότροφος του κοινωφελούς ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης στο Goldsmiths College και στο Middlesex University του Λονδίνου. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή το 2015 στο Middlesex University με θέμα “Picturing the child: from photographic images to painting” («Απεικονίζοντας το παιδί: από τις φωτογραφίες στη ζωγραφική».



Ο Νίκος έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις, ενώ έχει συμμετάσχει και σε αρκετές ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επίσης έχει εκπροσωπήσει δύο φορές τη χώρα μας στην Biennale Νέων Καλλιτεχνών Χωρών στη Ριέκα και στη Ρώμη. Έργα του βρίσκονται σε πολλές κρατικές κι ιδιωτικές συλλογές.

Όσον αφορά στο έργο του, ο Νίκος Τσιαπάρας ξεπερνώντας την απόδοση ενός πραγματικού (ρεαλιστικού) χώρου καταθέτει ένα έργο με ιδιόμορφα χαρακτηριστικά. Υπέρ-εκθέτει έτσι με αποκαλυπτικό τρόπο εμμονές και σκηνοθετημένες προθέσεις προερχόμενες από τη φωτογραφική απεικόνιση ως αρχή της ζωγραφικής διαδικασίας. Τα πρόσωπα των νεαρών κοριτσιών ή αγοριών εμφανίζονται σε ουδέτερο φόντο μέσα από έντονες χρωματικές αντιπαλότητες και έναν έκδηλο υπαινικτικό αισθησιασμό.

Ο κριτικός τέχνης Dr. Jim Mooney έγραψε για τον Νίκο Τσιαπάρα: «Το έργο του Τσιαπάρα αποτελεί έρευνα για την παιδική ηλικία και, ιδιαίτερα, διερευνά τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά συμπεριφέρονται άσχημα μέσα από το παιχνίδι, μιμούμενα τους ενήλικες, διογκώνοντας την αίσθηση του εαυτού τους, της ταυτότητάς τους, των ικανοτήτων τους. Παρατηρεί, χωρίς να σχολιάζει ή να κρίνει, τα ταξίδια αυτών των νεαρών ατόμων σε μία καλοσχεδιασμένη πορεία προς την ενηλικίωση και τον αυτοκαθορισμό. Μια σημαντική πλευρά αυτής της συμπεριφοράς “acting up/acting out” (άσχημη συμπεριφορά/πραγμάτωση των σκέψεων) είναι ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά κοιτούν απευθείας, κάποιες φορές προκλητικά τον θεατή, προσπαθώντας να προβλέψουν την απάντησή μας». Έργα του αυτή την περίοδο βρίσκονται στη Spyral Art Gallery και στο Mykonos Blu Hotel στη Μύκονο.

Τέχνη κάνεις για την τέχνη καθαυτή ή για κάτι άλλο;
Η διαδικασία της ζωγραφικής συνυπάρχει με τη ζωή μου. Άρχισα τα μαθήματα σχεδίου από την ηλικία των 10, και συστηματικότερα για την εισαγωγή στη Σχολή Καλών Τεχνών αφότου αποφοίτησα από το λύκειο. Μέσα από αυτή τη διαδικασία απέκτησα πολλούς πανεπιστημιακούς τίτλους όλων των βαθμίδων, πρόσφατα μάλιστα αυτή του διδάκτορα, αυτό όμως που αποκόμισα πέρα από τη γνώσεις είναι η βαθιά συνειδητοποίηση ότι η τέχνη (μου) και η ζωή (μου) είναι συνυφασμένες. Είμαι πεπεισμένος πλέον ότι «παράγω» τέχνη γιατί δεν μπορώ, ως περφεξιονίστας, να κάνω κάτι άλλο. Σημασία έχει η πορεία προς το εικαστικό αποτέλεσμα και όχι το αποτέλεσμα καθαυτό, ως μέρος θεραπείας, προσωπικής ισορροπίας κι αυτοπραγμάτωσης.

Πιστεύεις ότι ένας νέος ζωγράφος σήμερα έχει τις προοπτικές για να εξελιχθεί όπως πρέπει;
Προέρχομαι από μια γενιά καλλιτεχνών που προσπάθησαν πολύ για να έρθουν σε επαφή με τον κόσμο των εικαστικών, και λόγω καταγωγής -γεννήθηκα και ενηλικιώθηκα σε μια πόλη της περιφέρειας, στη Βέροια- αλλά και λόγω του γενικότερου εικαστικού αναλφαβητισμού της χώρας.(Ακόμη προσπαθούν να ανοίξουν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.) Με θυμάμαι να ξεφυλλίζω εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά τέχνης και με λαχτάρα ανέμενα την εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή «Εικαστικά» της Μαρίας Καραβία.

Σήμερα με την εισβολή του διαδικτύου σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας έχουν απλοποιηθεί και έχουν γίνει προσβάσιμες η γνώση, η πληροφορία, η προώθηση και η προβολή του εικαστικού έργου. Σίγουρα η τεχνολογία δεν αποτελεί πανάκεια, ζούμε ως επί το πλείστον ανάμεσα σε παθητικούς παρατηρητές και λιγότερο δημιουργικούς χρήστες της εικόνας. Διευκολύνονται και εξελίσσονται μόνο όσοι χχρησιμοποιούν τα μέσα, χωρίς να χρησιμοποιούνται από αυτά.



Είσαι καθηγητής Καλών Τεχνών. Θα άλλαζες κάτι στην εκπαίδευση;
Ασχολούμαι με τη διδασκαλία των εικαστικών στη δημόσια εκπαίδευση για περισσότερο από μια δεκαετία. Θεωρώ τυχερές τις νέες αυτές γενιές μαθητών που έρχονται σε επαφή με την εικαστική τέχνη από το δημοτικό ακόμη, διδασκόμενοι από εξειδικευμένο προσωπικό αποφοίτων της Σχολής Καλών Τεχνών. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζω, όπως και οι συνάδελφοί μου, πολλά, ελλείψεις εργαστηρίων, υλικών κτλ. Η καθημερινότητα δύσκολη, το κίνητρο όμως για να συνεχίζω είναι ότι μπορεί να φανώ βοηθητικός σε κάποιον, βάζοντας τον εαυτό μου στη θέση του μαθητή. Αυτό που θα άλλαζα θα ήταν η ενίσχυση του μαθήματος σε ώρες στο ωρολόγιο πρόγραμμα των σχολείων, γιατί η τέχνη είναι γνώση και όπως έλεγε κι ο Κουρμπέ: “Fine art is knowledge made visible”. Θα ακουστώ σίγουρα κοινότυπος, αλλά μια χώρα που δημιούργησε τόσο υψηλό πολιτισμό στο παρελθόν δεν μπορεί να υστερεί σήμερα σε αισθητική και κουλτούρα, με την ευρύτερη έννοια, από τον υπόλοιπο κόσμο.

Από την εμπειρία σου, πιστεύεις περισσότερο στην τύχη ή στο ταλέντο;
Σε αυτό που πιστεύω είναι η συνεχής προσπάθεια και η καθημερινή σχεδόν ενασχόληση. Το ταλέντο είναι ένα θείο δώρο για τους ρομαντικούς, αλλά ουσιαστικά αποτελεί μόνο την αφορμή και το έναυσμα. Χρειάζεται κόπος, πιο πολύ πνευματικός, αλλά και σωματικός, και λιγότερο αυτό που εκλαϊκευμένα είναι γνωστό ως έμπνευση. Ο καλλιτέχνης δεν εμπνέεται, έχει ως εφόδιο τη γνώση και πραγματώνει, «εκτελεί» την ιδέα σε εικόνα. Η τύχη και το τυχαίο είναι μέρος της εικαστικής διαδικασίας. Ο καλλιτέχνης προχωρά μέσα από τυχαίους πειραματισμούς και δοκιμές, αλλιώς όλα θα αποτελούνταν από βαρετά κλισέ και συνταγές επιτυχίας. Κι όταν πλήττει ο καλλιτέχνης, μέσα στη σιγουριά του δημιουργεί μανιέρες, που δυστυχώς δεν εκλείπουν γύρω μας. Όσο για την επιτυχία ενός καλλιτέχνη -εάν αυτό εννοείτε με την ερώτησή σας-, θεωρώ ότι συνίσταται από πολλούς άλλους παράγοντες και λιγότερο ή καθόλου από την τύχη. Πολλά ταλέντα χάθηκαν στην πορεία, ίσως από εφησυχασμό. Οι πείσμονες εργάτες, αντίθετα, θριάμβευσαν και η ιστορία της τέχνης έχει πολλά τέτοια παραδείγματα.



Ο Αμερικανός συγγραφέας Τσαρλς Μπουκόφσκι έχει πει ότι «ο διανοούμενος λέει κάτι απλό με δύσκολο τρόπο. Ο καλλιτέχνης λέει κάτι δύσκολο με απλό τρόπο». Εσύ τι πιστεύεις πάνω σε αυτό;
Ο καλλιτέχνης καλείται να διηγηθεί όχι μία, αλλά πολλές ιστορίες συγχρόνως πάνω σε μια δυσδιάστατη συνήθως επιφάνεια. Η ανάγνωση γίνεται ελεύθερα από τον θεατή, σαν να του τίθεται ένα πρόβλημα που έχει όμως άπειρες λύσεις. Οι κανόνες δημιουργούνται και αναθεωρούνται στη στιγμή. Η θεματική της ζωγραφικής είναι συγκεκριμένη και μετρημένη -όπως και στη θεατρική τέχνη- στα δάχτυλα του ενός χεριού, νεκρή φύση, μοντέλο, τοπίο κτλ. Ο εικαστικός, λοιπόν, με όποιον τρόπο -δύσκολο ή εύκολο- πρέπει κάθε φορά να εκπλήσσει τον εαυτό του πρώτα κι έπειτα το θεατή με την πρωτότυπη ιστορία που σκαρφίστηκε.

Μέσα από την δίκη σου αντίληψη θα ήθελα να μου πεις πώς θα ζωγράφιζες το σήμερα.
Ο εικαστικός καλλιτέχνης δεν καταγράφει το επίκαιρο και την καθημερινότητα, αλλά δέχεται επιρροές από αυτές με τη διαβίωσή του μέσα σε συγκεκριμένα φυσικά ή κοινωνικά περιβάλλοντα. Άλλωστε, ετυμολογικά «ζωγραφική» σημαίνει «γράφω τη ζωή», η οποία είναι φλύαρη σε ερεθίσματα - δημιουργώ με τις εμπειρίες, τις μνήμες και τις παραστάσεις που έχω βιώσει ως παιδί κι ως ενήλικας. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, εφόσον μιλάμε για τη ζωγραφική του σήμερα, έχει παρατηρηθεί ότι η ζωγραφική έχει επιστρέψει στο επίκεντρο των εικαστικών τεχνών. Κάποιοι μιλούσαν πριν από δύο περίπου δεκαετίες για το τέλος και τον θάνατό της όταν τα πολυμέσα, η video art και οι εγκαταστάσεις στον χώρο κέρδιζαν έδαφος σε εκθέσεις και μουσεία. Η ζωγραφική επέστρεψε δυναμικά και είναι πλέον έντονα συνδεδεμένη με την τεχνολογία και την ψηφιακή πραγματικότητα που βιώνουμε. Σχολιάζει άμεσα ή έμμεσα το σύγχρονο, επηρεάζεται από αυτό και εν πολλοίς επηρεάζει. Προσωπικά χρησιμοποιώ πολλές τέτοιες εκφάνσεις/όψεις του σύγχρονου κόσμου, ως δάνεια για την εικονογραφία μου από την καθημερινή ποπ κουλτούρα των περιοδικών, των κόμικς, της διαφήμισης, του διαδικτύου.



Τι θα ήθελες να κάνεις που δεν έχεις πραγματοποιήσει ως τώρα;
Ο προσωπικός εχθρός μου -όπως και πολλών δημιουργικών ανθρώπων- είναι ο χρόνος. Ποτέ δεν είναι αρκετός, ποτέ δεν τον έχεις όταν τον αποζητάς. Θα επιθυμούσα, λοιπόν, περισσότερο χρόνο απομόνωσης και αφοσίωσης στην τέχνη μου, στο εργαστήριό μου. Υπήρξα, θεωρώ, ευλογημένος -δεν με χαρακτηρίζω απλά τυχερό-, είμαι γεμάτος εμπειρίες από εκθέσεις είτε προσωπικές είτε συμμετοχικές, εκπροσωπήσεις σε συνέδρια, πανεπιστημιακές σπουδές, συνεργασίες με μουσεία κι ό,τι άλλο περιέχεται στη λέξη καριέρα ως εικαστικός καλλιτέχνης. Συμπερασματικά, επιθυμώ μόνο υγεία και πνευματική διαύγεια.

Και για το τέλος θα ήθελα να μου πεις τι θαυμάζεις σήμερα.
Ο θαυμασμός είναι καθημερινός για άλλους καλλιτέχνες, εικαστικούς και μη, σύγχρονους ή του παρελθόντος. Πάντα κάτι έχεις παραβλέψει, πάντα κάτι καινούργιο ανακαλύπτεις ψάχνοντας, ξεφυλλίζοντας, ερευνώντας. Το ενδιαφέρον μου παραμένει έντονο για το νέο, για το μη ιδωμένο πριν ως εικόνα. Αυτό αποτελεί και το κίνητρο για τη συνέχιση της ενασχόλησής μου με τα εικαστικά.

Info
Περισσότερες πληροφορίες εδώ www.nikostsiaparas.com και εδώ www.facebook.com/nikos.tsiaparas.art.