Στο παλαιότερο σπίτι της Αθήνας

Κάτω από την Ακρόπολη, στον στενό δρόμο της Αδριανού -έναν από τους πολλούς της Πλάκας- βρίσκεται το παλαιότερο σπίτι της Αθήνας, το σπίτι της Αγίας Φιλοθέης, το οποίο σίγουρα αξίζει μία επίσκεψη είτε είσαι επισκέπτης είτε μόνιμος κάτοικος της πόλης.

Το ιστορικό αυτό κτίριο είχε εγκαταληφθεί στην τύχη του και με τις πρωτοβουλίες της Αρχιεπισκοπής Αθηνών άλλαξε πλέον εντελώς πρόσωπο και υποδέχεται τους επισκέπτες που θέλουν να μάθουν ένα κομμάτι της αθηναϊκής ιστορίας. «Η Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών δεν μπορούσε να βλέπει αυτόν τον χώρο να ρημάζει», αναφέρει ο Αρχιμανδρίτης Συμεών Βολιώτης, πρωτοσύγκελος Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, για το πώς ξεκίνησε η ιδέα της ανακαίνισης του ιστορικού αυτού χώρου, ο οποίος παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού στην Αρχιεπισκοπή.

Ο ίδιος προσθέτει: «Για αυτόν τον σκοπό, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, πήρε την πρωτοβουλία αυτός ο χώρος να είναι ένας χώρος επισκέψιμος. Όχι για να είναι απλώς ένα μουσείο -γιατί το μουσείο παραπέμπει σε κάτι παρελθοντικό-, αλλά να είναι ένας χώρος δυναμικός, να ενώνει το παρελθόν με το παρόν, αλλά κυρίως με το μέλλον αυτού του τόπου».

Το αρχοντικό της οικογένειας των Μπενιζέλων-Παλαιολόγων είναι ένα κτίριο με συνεχή ζωή από τον 16ο αιώνα, όταν οικοδομήθηκε το αρχικό του τμήμα. Είναι, επίσης, συνδεδεμένο με την ιστορία της Αγίας Φιλοθέης της Αθηναίας. Η Ρηγούλα ή Ρεβούλα (Παρασκευούλα), όπως ήταν το κοσμικό της όνομα, γεννήθηκε το 1522 και ήταν κόρη του Αγγέλου Μπενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας, γόνου της ιστορικής βυζαντινής οικογένειας. Καθώς η Ρηγούλα μεγάλωνε, διακρινόταν για το ήθος και την ευφυΐα της.

Σε ηλικία 14 ετών οι γονείς της αποφάσισαν να την παντρέψουν με τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Ανδρέα Χειλά, ο οποίος ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Αθήνας. Ήταν ένας γάμος ενάντια στη θέλησή της, που διήρκεσε τρία χρόνια, έπειτα η Ρεβούλα έμεινε χήρα. Οι γονείς της την πίεζαν έντονα να συνάψει δεύτερο γάμο, όμως αυτή τη φορά η Ρεβούλα δεν εισάκουσε την επιθυμία των γονέων της, δηλώνοντας ότι επιθυμεί να ακολουθήσει ασκητική ζωή. Επιδόθηκε σε φιλανθρωπικό έργο και δέκα χρόνια μετά το θάνατο των γονιών της εκάρη μοναχή με το όνομα Φιλοθέη.

Ως μοναχή, η Φιλοθέη ανέπτυξε ένα εκτεταμένο φιλανθρωπικό έργο, στο οποίο αφιέρωσε την πατρική και προσωπική της περιουσία, ιδρύοντας σχολεία, βιοτεχνικά και χειροτεχνικά εργαστήρια, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, ορφανοτροφεία, κά. Το χριστιανικό και ανθρωπιστικό έργο της Φιλοθέης προκάλεσε, όμως, την οργή των Τούρκων, οι οποίοι κατά τη νύκτα της 2ας Οκτωβρίου 1588 τη συνέλαβαν στο Μετόχι του Αγίου Ανδρέα της οδού Λευκωσίας, κοντά στην Πλατεία Αμερικής, όπου οι μοναχές τελούσαν ολονυκτία στη μνήμη του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, πολιούχου των Αθηνών, τη βασάνισαν και από τα βαριά τραύματά της πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου 1589.

Όσον αφορά στο σπίτι της Αγίας Φιλοθέης, αυτό παραχωρήθηκε το 2000 από το Υπουργείο Πολιτισμού στην Αρχιεπισκοπή Αθηνών, η οποία και ανέλαβε να προχωρήσει με τη συνδρομή μιας ομάδας ειδικών από το ΕΜΠ στην αποκατάστασή του. Επικεφαλής της ομάδας ανέλαβε ο αρχιτέκτων καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ Γιάννης Κίζης. Στην ομάδα του έργου συμμετείχαν η πολιτικός μηχανικός Ελευθερία Τσακανίκα (λέκτορας στο ΕΜΠ) και οι αρχιτέκτονες Κλήμης Ασλανίδης και Χριστίνα Πινάτση.

Το φθινόπωρο του 2006, όταν η μελέτη αναστήλωσης εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) και οι μηχανικοί ανέλαβαν το έργο, το αρχοντικό ήταν ερειπωμένο και βαθιά πληγωμένο από τον χρόνο και τις πολλαπλές αλλοιώσεις. Σκοπός τους ήταν -και αυτό τελικά έγινε- το κτιριακό συγκρότημα να αποκτήσει τη μορφή που είχε τον 17ο αιώνα.

Σήμερα, η αναστήλωση και αποκατάσταση έχει ολοκληρωθεί και το κτίριο είναι ανοικτό στο κοινό, με δωρεάν είσοδο. «Ο στόχος της αποκατάστασης είναι καθαρά διδακτικός. Να μπορεί κανείς σήμερα να καταλάβει το περιβάλλον της κατοίκησης εκείνων των χρόνων. Βεβαίως, όταν φτάσαμε να το κάνουμε ένα είδος μουσείου, αντί να βάλουμε λαϊκότροπες μαξιλάρες και χαλιά -σαν ένα συνηθισμένο μουσείο λαϊκής τέχνης-, προτιμήσαμε να βάλουμε σύγχρονο εξοπλισμό. Αντί για σοφράδες βάλαμε οθόνες touchscreen για να ψάχνουν τα παιδιά [...]», αναφέρει σχετικά ο κ. Κίζης.

Tips
Το κτίριο βρίσκεται στην οδό Αδριανού 96, Πλάκα.
Η είσοδος είναι ελεύθερη.