«Μια σταγόνα Ιστορία» από τον Δημήτρη Καμπουράκη

Ο τρίτος τόμος της σειράς «Μια σταγόνα Ιστορία», του δημοσιογράφου Δημήτρη Καμπουράκη κυκλοφορεί στις 16 Δεκεμβρίου από τις εκδόσεις Πατάκη. Το Aθηναϊκό Πρακτορείο προδημοσιεύει αποκλειστικά τον πρόλογο του συγγραφέα με τίτλο «Η ιστορία υπό διωγμό», όπου αναφέρεται στους επικρατούντες σήμερα τρομοκράτες της κριτικής σκέψης, καθώς και δύο ιδιαιτέρως… διδακτικά κεφάλαια.

Το ένα έχει τίτλο «Το παλιό μνημόνιο», όταν το 1843 Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι δανειστές απαίτησαν να παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του υπουργικού συμβουλίου, προκειμένου να ενημερώνονται για τα μέτρα περικοπών των δημοσίων δαπανών, που, μεταξύ άλλων, επέβαλαν απολύσεις των μισών καθηγητών Πανεπιστημίου!

Το άλλο είναι «Το ανάθεμα του Βενιζέλου», το 1916 , τότε που ένα πλήθος βασιλοφρόνων από δεσπότες, ιερείς και … πιστούς χριστιανούς, διάβασαν στο Πεδίο του Άρεως τον αναθεματισμό του «Σατανά Βενιζέλου», γιατί δεν έκανε τα χατήρια του βασιλιά Κωνσταντίνου, ικετεύοντας το Ύψιστο να τον κάνει λεπρό!

Το βιβλίο μας ταξιδεύει στην αχανή ελληνική ιστορία: Από τα συσσίτια της Κατοχής, στα αρχαία σκυλιά του πολέμου. Από την ορθόδοξη Ιερά Εξέταση, στο αδελφάκι του Καποδίστρια. Από την πιο όμορφη γυναίκα της αρχαιότητας, στην εξόντωση των Τούρκων της Κρήτης. Από την καθιέρωση της 25ης Μαρτίου, στη Λυδία λίθο.

Ακολουθεί ο πρόλογος του συγγραφέα και έπονται τα δύο χαρακτηριστικά κεφάλαια για το Μνημόνιο του 1843 και το ανάθεμα στον Ελευθέριο Βενιζέλο:

Η ιστορία υπό διωγμό

Γελώ όταν ακούω τους συμπατριώτες μου να διαμαρτύρονται διότι στο ελληνικό σχολείο δεν διδάσκεται σωστά η ιστορία μας. Πρόκειται για ισχυρισμό κορυφαίας υποκρισίας. Σήμερα, μια απογοητευτικά μεγάλη πλειοψηφία των Νεοελλήνων παραμένει τόσο φανατικά προσκολλημένη στα στερεότυπα που αποστήθισε στις σχολικές αίθουσες, ώστε είναι έτοιμη να κρεμάσει όποιον αποκλίνει από αυτά.

Στη σημερινή Ελλάδα, η συζήτηση πάνω στην ιστορία διέρχεται έναν Μεσαίωνα. Η σπουδή της συνεχίζεται μέσα σε ολιγομελείς κύκλους επιστημόνων και φωτισμένων ανθρώπων, έξω από τους οποίους επικρατεί ζόφος και πνευματικός αυταρχισμός. Πάνω από την ελληνική κοινωνία της κρίσης έχει ήδη απλωθεί ιστορικό σκότος. Στη σύγχρονη Ελλάδα, οι άνθρωποι που διαθέτουν ανοικτούς ορίζοντες σε ό,τι αφορά το ιστορικό μας παρελθόν τελούν υπό κοινωνικό και μιντιακό διωγμό. Όσοι γνωρίζουν ιστορία, ή συνεχίζουν να τη μελετούν, νιώθουν εγκλωβισμένοι,ανήμποροι και δυστυχείς.

Απέναντί τους έχει παραταχθεί ένας απερίγραπτος εσμός: Διαταραγμένοι συνωμοσιολόγοι, αδιάλλακτα ανθρωπάρια, αυτόκλητοι ψευτοπατριώτες, ημιμαθείς θρησκόληπτοι, ανεγκέφαλοι σοβινιστές, αγράμματοι φανατικοί, συνειδητοί αμνήμονες, πολιτικοί απατεώνες και πνευματικοί κουτσαβάκηδες.

Υπήρχαν πάντα – τώρα όμως πήραν το πάνω χέρι. Με κάθε απόπειρα εισδοχής της κριτικής ιστορικής σκέψης στον δημόσιο διάλογο, αυτά τα κατακάθια συγκροτούν, με παροιμιώδη ευκολία, μηχανισμούς συσκότισης και τρομοκράτησης κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου.

Τούτων δοθέντων, ο τρίτος τόμος της Σταγόνας Ιστορίας, που έχετε ανά χείρας, δεν δικαιούται να διαθέτει φιλοδοξίες. Η έκδοσή του, που προέκυψε με βασικό υλικό τα κείμενα των ραδιοφωνικών μου εκπομπών στον ΒΗΜΑ FM, δεν μου επιφύλαξε τη δημιουργική χαρά των δύο πρώτων τόμων. Έχουν περάσει άλλωστε έντεκα χρόνια από τότε, και πολλά έχουν αλλάξει γύρω μας και μέσα μας. Στα εσώτερα της ψυχής μου, η έκδοση αυτού του βιβλίου αποτυπώθηκε μάλλον σαν ανώφελος ιστορικός λυγμός. Δεν πειράζει.

Το παλιό μνημόνιο
Το καλοκαίρι του 1843, η Ελλάδα είχε την υποχρέωση να καταβάλει στις τράπεζες της Ευρώπης 7 εκατομμύρια δραχμές ως τοκοχρεολύσια παλιότερων δανείων, χρήματα που ισοδυναμούσαν με το μισό των εσόδων του κράτους, και φυσικά δεν υπήρχαν.

Την άνοιξη του ίδιου έτους, η κυβέρνηση είχε πάρει μέτρα λιτότητας, και μετά την αποτυχία τους ενημέρωσε τον Ιούνιο τις ξένες κυβερνήσεις ότι αδυνατούσε να καταβάλει τα χρωστούμενα, ζητώντας ταυτόχρονα νέο δάνειο από τις Μεγάλες Δυνάμεις, ούτως ώστε να αποπληρώσει τα παλιά. Οι τελευταίες αρνήθηκαν κατηγορηματικά.

Στη συνέχεια, εκπρόσωποι της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας άρχισαν διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα – ένα μήνα αργότερα υπογράφηκε μνημόνιο (!),σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση όφειλε να πάρει σκληρά μέτρα εξοικονόμησης 3,6 εκατομμυρίων δραχμών μέσα σε τρεις μήνες.Για να είναι σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοζόταν κατά γράμμα, οι πρεσβευτές απαίτησαν να παρευρίσκονται στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου και να λαμβάνουν ανά μήνα λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής του, αλλά και των ποσών που εισπράττονταν.

Ιδού τα βασικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση μέσα στο 1843 σε εφαρμογή του τότε μνημονίου:

1. Απολύθηκε το ένα τρίτο των δημόσιων υπαλλήλων και μειώθηκαν κατά 20% οι μισθοί όσων παρέμειναν.

2. Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων, που τότε δεν δίνονταν στο σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες.

3. Μειώθηκαν κατά 60% οι στρατιωτικές δαπάνες, μειώθηκε δραστικά ο αριθμός των ένστολων, και αντί για μισθό οι στρατιωτικοί έπαιρναν χωράφια.

4. Επιβλήθηκε προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος και της «δεκάτης», που ήταν ο φόρος για την αγροτική παραγωγή.

5. Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου.

6. Απολύθηκαν όλοι οι μηχανικοί του δημοσίου και σταμάτησαν όλα τα δημόσια έργα.

7. Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του κράτους.

8. Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου, όλοι οι δασονόμοι, οι δασικοί υπάλληλοι και οι μισοί καθηγητές πανεπιστημίου.

9. Καταργήθηκαν όλες οι διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό.

10. Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και οι καταπατημένες «εθνικές γαίες» με την πληρωμή προστίμων νομιμοποίησης.

11. Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού.

Κάθε ομοιότητα με την εποχή μας είναι εντελώς τυχαία και πέραν των προθέσεων του ιστορικού.

Το ανάθεμα του Βενιζέλου
Το 1912 η Ελλάδα, διατηρώντας αρραγές το εσωτερικό της μέτωπο, είχε καταφέρει με τις νίκες της στους δύο Βαλκανικούς Πολέμους να τριπλασιάσει την έκτασή της και από ασήμαντο κρατίδιο να έχει μεταβληθεί σε μεγάλο παίκτη της ανατολικής Μεσογείου. Κι όμως, η αιώνια κατάρα του ελληνισμού, η πολιτική διχόνοια, τη χώρισε τέσσερα χρόνια αργότερα σε δύο κομμάτια. Στο τέλος του 1916, υπήρχαν δύο ελληνικές κυβερνήσεις και δύο ελληνικά κράτη, που δεν χωρίζονταν μόνο από τον ποταμό Αλιάκμονα, αλλά κυρίως από το μίσος. Η κυβέρνηση των Αθηνών, υπό τον φιλογερμανό βασιλιά Κωνσταντίνο, διακήρυττε την ουδετερότητα στον Α. Παγκόσμιο Πόλεμο, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης, υπό τον φιλοβρετανό Βενιζέλο, επιδίωκε την είσοδο της χώρας στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων.

Εξαιτίας του μίσους ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, οι βενιζελικοί διώχθηκαν ανηλεώς στην κάτω Ελλάδα, ενώ το ίδιο ακριβώς υπέστησαν και οι φιλοβασιλικοί στη Μακεδονία. Τάγματα Κρητικών χωροφυλάκων έδερναν δημοσίως οπαδούς του βασιλιά, ενώ παρακρατικές ομάδες του μελλοντικού δικτάτορα Μεταξά, που υπηρετούσε τότε τον Κωνσταντίνο, σκότωναν και φυλάκιζαν βενιζελικούς ή κατέστρεφαν τις περιουσίες τους στην Αθήνα. Το αποκορύφωμα του διχασμού πάντως, τουλάχιστον σε συμβολικό επίπεδο, αποτέλεσε το περιβόητο ανάθεμα που εξαπέλυσε κατά του Βενιζέλου η Ιερά Σύνοδος των Αθηνών. Στις 12 Δεκεμβρίου 1916, ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος, καθώς και πλήθος δεσποτάδων, παπάδων, καλόγερων και λαού, που είχαν προσκληθεί μέσω των εφημερίδων, των ενοριών και των υπουργείων, συγκεντρώθηκαν στο Πεδίον του Άρεως, στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα το άγαλμα της Αθηνάς, κουβαλώντας μαζί τους από μία πέτρα.

Ο Θεόκλητος διάβασε το ανάθεμα κατά του «Σατανά Βενιζέλου», και ένας ένας οι συμμετέχοντες πέταξαν την πέτρα τους φωνάζοντας «ανάθεμα!». Τα φρικτά λόγια του αρχιεπισκόπου Αθηνών για τον αναμορφωτή της νεότερης Ελλάδας ήταν τα ακόλουθα:

«Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου, φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδα, ανάθεμα έστω!». Ο σωρός από τις πέτρες ξεπέρασε σε ύψος τα γύρω κτίρια, αποτελώντας ένα όνειδος της νεότερης ιστορίας μας. Την επόμενη μέρα, δημοσιεύτηκε κείμενο δύο μητροπολιτών, του Αμβρόσιου και του Νικηφόρου, στις εφημερίδες, που έλεγε: «Κατ’ αυτού όθεν του ΠΡΟΔΟΤΟΥ Βενιζέλου ανεγνώσαμεν αφορισμόν όπως ενσκήψωσι:

-Τα εξανθήματα του Ιώβ

-Το κήτος του Ιωνά

-Η λέπρα του Ιεχωβά

-Ο μαρασμός των νεκρών

-Το τρέμουλο των ψυχορραγούντων

-Οι κεραυνοί της κολάσεως

-Και αι κατάραι και τα αναθέματα των ανθρώπων..

Έξι μήνες αργότερα, ο Κωνσταντίνος εκδιώχθηκε από τους Αγγλογάλλους, ενώ ο Βενιζέλος ανέλαβε πρωθυπουργός όλης της χώρας. Με νόμο κατάργησε τη μονιμότητα των δημόσιων υπαλλήλων και την ισοβιότητα των μητροπολιτών, ενώ στη συνέχεια εκδίωξε τον αρχιεπίσκοπο Θεόκλητο και τους δεσπότες που πρωτοστάτησαν στο ανάθεμα. Έδωσε όμως εντολή να παραμείνει ο πελώριος σωρός με τις πέτρες του αναθέματος στο Πεδίον του Άρεως για αρκετά χρόνια, «για την ανατροφή του λαού». Οι πέτρες έφυγαν τελικά από κει το 1930, δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια αργότερα, και, αφού τοποθετήθηκαν στις αποθήκες του στρατού στο Γουδή, χρησιμοποιήθηκαν μετέπειτα για το χτίσιμο των βασιλικών στάβλων.

Και κάτι τελευταίο: Σύμφωνα με μία φήμη, στον αφορισμό πρωτοστάτησε και ο Νεκτάριος Αιγίνης, που αργότερα αναγορεύτηκε σε Άγιο – καμία ιστορική πηγή δεν το επιβεβαιώνει, ίσα ίσα που άνθρωποι του Βενιζέλου ξεκαθάρισαν αργότερα ότι ο Νεκτάριος δεν είχε πάρει μέρος στην αποτρόπαιη αυτή πράξη.

Πηγή: Αθηναϊκό Πρακτορείο.