Η Μαρίνα Αμπράμοβιτς στην Ελλάδα: Τι μας έμαθε η ιέρεια του performance art

Πώς είναι να μην ακούς ούτε τα βήματά σου; Να κοιτάς στα μάτια έναν άγνωστο όσο αντέχεις; Να περπατάς στο απόλυτο σκοτάδι μακριά από άγχη και στην «ανυπαρξία» του χρόνου; Το protothema.gr κατέγραψε τις πρωτόγνωρες εμπειρίες, από τη Μέθοδο της ιέρειας του performance art, Μαρίνα Αμπράμοβιτς.

«As One»: Όλοι μαζί και ταυτόχρονα ο καθένας μόνος του. Η σπουδαιότερη εκπρόσωπος της τέχνης του perfomance, βρίσκεται στην Ελλάδα για να μας μυήσει για πρώτη φορά στο απαύγασμα της εμπειρίας σαράντα χρόνων αυτοελέγχου και ατσάλινης αυτοκυριαρχίας, αλλά και για να αφήσει το κληροδότημά της στις επόμενες γενιές καλλιτεχνών. 

Στο μουσειακά στημένο κτήριο της Οδού Πειραιώς 138, η «γιαγιά» του performance, προσφέρει μια μοναδική εμπειρία, καλώντας το ελληνικό κοινό να μυηθεί στη Μέθοδό της και να βιώσει το παρόν, να επανασυνδεθεί με τον εαυτό του και να συνδεθεί με τους άλλους. 

Η 70χρονη Μαρίνα Αμπράμοβιτς, στην πιο ώριμη φάση της καλλιτεχνικής της ανάπτυξης, επιδιώκει μέσω μιας σειράς βιωματικών ασκήσεων που έχει σχεδιάσει η ίδια, να διαλογιστούμε, να συνδεθούμε με το μυαλό μας, να εναρμονιστούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο και την ίδια στιγμή με τους συνανθρώπους μας. Να έρθουμε αντιμέτωποι με τον χρόνο και το σώμα μας, ανακαλύπτοντας τα όριά μας με έναν τρόπο μυστικιστικό. «Διαφορετικά δεν υπάρχει ενέργεια. Μόνο έτσι γίνεται το θαύμα» έχει πει η ίδια. 

Βασική προϋπόθεση για να πετύχει η Μέθοδος, είναι η πλήρης απομόνωση από τους καθημερινούς αντιπερισπασμούς, ώστε να επικεντρωθούμε στον καθαρό, «άχρονο» χώρο και να ζήσουμε μια βαθιά ατομική εμπειρία, ήρεμοι και κλεισμένοι στον εαυτό μας. 

Στο ισόγειο του Μουσείου Μπενάκη οι συνεργάτες της Αμπράμοβιτς σε οδηγούν σε ένα χώρο όπου είσαι υποχρεωμένος να απαλλαχθείς από τις αποσκευές σου, το κινητό σου τηλέφωνο, το ρολόι σου και οποιοδήποτε άλλο gadget, τα οποία τοποθετούνται σε ειδικό χώρο φύλαξης.  Στη συνέχεια οδηγείσαι σε ένα δωμάτιο όπου μια εκπαιδευμένη μεσολαβήτρια, ντυμένη στα μαύρα, παρουσιάζει μια σειρά από ασκήσεις «προθέρμανσης», διάτασης και αναπνοής ώστε να «ξυπνήσουν» οι αισθήσεις, να τεντωθεί το σώμα και να επικεντρωθεί το μυαλό σε αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει. Σε πλημμυρίζει αμηχανία και περιέργεια, όμως πρόκειται για τα πρώτα στάδια συναισθημάτων, καθώς μυήσαι στη «Μέθοδο Abramović». Γύρω σου υπάρχουν και άλλοι που κάνουν ακριβώς τις ίδιες ασκήσεις με εσένα, με κλεφτές ματιές αντιλαμβάνεσαι ότι όλα γίνονται συγχρονισμένα. 'Έπονται άλλα δύο τέτοια δωμάτια μέχρι τη στιγμή που φθάνεις στην «πόρτα» της «θεραπευτικής» διαδικασίας. Εκεί έρχεσαι αντιμέτωπος με το πρώτο «σοκ». Τα ηχομονωτικά ακουστικά που πρέπει να φορέσεις αποκόβουν την αίσθηση ακοής από τον περιβάλλοντα χώρο και σε συνδυασμό με την απαγόρευση ομιλίας, η γλώσσα του σώματος είναι ο μόνος δίαυλος επικοινωνίας μέσα σε μια μεγάλη, κοινόχρηστη, φωτεινή αίθουσα όπου διέπεσαι από την ενέργεια των γύρω σου. Δεν ακούς καν τον βηματισμό σου. Απόλυτη σιωπή, μη διαχειρίσιμη για λίγα λεπτά. 



Ωστόσο, όσο προχωράς ξεχνάς -κατά έναν ανεξήγητο τρόπο- από πού ήρθες, αφήνεις αυτόματα πίσω σου οτιδήποτε συμβαίνει εκτός αυτής της αίθουσας, άγχη, υποχρεώσεις, την εργασιακή ένταση, πολιτικές εξελίξεις, αλλεπάλληλες σκέψεις που σε κατακλύζουν καθημερινά. Οι facilitators -όλοι ντυμένοι στα μαύρα-  απλώνουν το χέρι τους και σε οδηγούν με αργό ρυθμό στις κυλιόμενες ασκήσεις της Μεθόδου. Κάνεις όποιες θες, για όση διάρκεια επιθυμείς και χωρίς να το αντιληφθείς «χάνεσαι» ανάμεσα σε άλλες φιγούρες, ανταλλάζοντας κάποια λιγοστά βλέμματα μαζί τους. Είσαι εσύ και ο εαυτός σου και ταυτόχρονα όλοι μαζί, «As One».


 

Οι ασκήσεις 

Οι δραστηριότητες στις οποίες καλείσαι να πάρεις μέρος είναι οι εξής επτά:  

- Έχεις τη δυνατότητα να καθίσεις σε ένα μοναστηριακού τύπου τραπέζι, μαζί με άλλους συμμετέχοντες, να διαχωρίσεις φακές από κόκκους ρυζιού και στη συνέχεια να τα καταμετρήσεις. Μοιάζει αστείο και ψυχαναγκαστικό. Η προσοχή σου δύσκολα επικεντρώνεται στη διαδικασία, η οποία νομίζεις ότι απαιτεί όλη την ημέρα για να ολοκληρωθεί. Απελπισία. Το βλέμμα σου «ταξιδεύει» για λίγο στους διπλανούς σου που είναι προσηλωμένοι στην άσκηση -κάποιοι την έχουν ολοκληρώσει και καταγράφουν το αποτέλεσμα- αλλά τελικά καταφέρνεις να «απεγκλωβιστείς» από την εξωτερική πληροφορία, να εισχωρήσεις στην ουσία και να πετύχεις απερίσπαστος τον στόχο σου. 



- Μπορείς να ξαπλώσεις σε ένα από τα παρατεταγμένα ράντζα και να κοιμηθείς. Κλείνεις τα μάτια, κι όμως έχεις την αίσθηση ότι οι υπόλοιποι συμμετέχοντες που κυκλοφορούν στην αίθουσα «καρφώνουν» το βλέμμα τους πάνω σου ενώ περνούν από μπροστά σου. Βέβαια, μόνο αυτό δεν συμβαίνει, αφού όλοι έχουν ήδη συνδεθεί με την άσκηση που κάνουν με έναν ανεμπόδιστο τρόπο και προσπαθούν να εξερευνήσουν την ύπαρξή τους. Εσύ απλά ακούς τους χτύπους της καρδιάς σου. 



- Ένας από τους συνεργάτες της Αμπράμοβιτς σε οδηγεί στη μια πλευρά της αίθουσας όπου σκοπός είναι να περπατήσεις από την μία άκρη στην άλλη σε slow motion. Ο facilitator, σε κρατάει από το χέρι, βρίσκεται στο πλευρό σου και σου δείχνει ακριβώς την κίνηση που πρέπει να κάνεις, μέχρι τη στιγμή που θα συντονιστείς και θα σε αφήσει τελείως μόνο για να φτάσεις στο τέρμα. Δεν το ακούς, όμως νιώθεις πλέον κάθε μικρό και σταθερό σου βήμα στο έδαφος, που σε οδηγεί αργά και με σιγουριά στο «τέλος» της άσκησης. Κάθε βήμα και ένα κατόρθωμα.



- Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο μέσα στην αίθουσα μπορείς να καθίσεις απέναντι σε κάποιον άγνωστο και να κοιταχτείτε στα μάτια για όσο χρόνο αντέχετε. Πρόκειται για έναν σιωπηλό, ενεργειακό διάλογο, κατά τον οποίο η ενέργεια εκπέμπεται από τον «καθρέφτη» της ψυχής μας, τα μάτια. Στέκεσαι ακίνητος και αμίλητος σε μια καρέκλα έχοντας αντικριστά ένα παντελώς άγνωστο άτομο, με το οποίο όμως είναι δυνατόν να επικοινωνήσεις σε βάθος με τα μάτια και να πεις όσα δεν μπορούν να χωρέσουν οι λέξεις. Τα βλέμματα «κλειδώνουν» ακατανόητα, παρασέρνοντας σε μια θάλασσα... συναισθημάτων, ικανή να σε «πνίξει» στα δάκρυα.  



Η ίδια η Μαρίνα Αμπράμοβιτς είχε κάνει αυτή την άσκηση τον Μάιο του 2010 στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Νέα Υόρκη. Επί ένα μήνα, 750.000 άνθρωποι κάθισαν απέναντί της και χάθηκαν στο βλέμμα της διεθνούς φήμης performer στο πλαίσιο του project «The artist is present», κάνοντας πολλούς να αναρωτηθούν αν αυτό είναι τέχνη.  



- Επόμενη άσκηση είναι να περπατήσεις σε έναν οριοθετημένο χώρο, έχοντας αποκομμένη εκτός από την ακοή σου και την όρασή σου. Οι facilitators σου κλείνουν τα μάτια με ένα μαύρο μαντήλι, σου λένε: «μόλις θελήσετε να εξέλθετε, σηκώνετε το χέρι σας και εμείς θα έρθουμε να σας βγάλουμε» και σε αφήνουν ελεύθερο να περιπλανηθείς ανάμεσα σε άλλους συμμετέχοντες. Δεν βλέπεις και δεν ακούς τίποτα. Νιώθεις ένα κενό να σε κυριεύει. Νιώθεις μετέωρος και αβοήθητος. Πέφτεις στον τοίχο ή και πάνω σε άλλους, αλλάζεις πορεία και συνεχίζεις να προχωράς. 



- Ακολουθεί η άσκηση κατά την οποία πρέπει να καθίσεις όρθιος πάνω σε μια υπερυψωμένη πλατφόρμα με κλειστά τα μάτια για όση ώρα αντέξεις. Στόχος να ανακαλύψεις τα όρια του ανθρώπινου ψυχισμού και κορμιού. Ξαφνικά αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι μόνος σου σε μια άυλη, παράλληλη πραγματικότητα, στην οποία αυτόματα απορρίπτεις όλες τις σκέψεις από το μυαλό σου, όσο ο χρόνος μοιάζει ανύπαρκτος. Δεν τα παρατάς όμως, μένεις όρθιος, αντλώντας μια αστείρευτη δύναμη από μέσα σου και αντέχεις περισσότερο από όσο νομίζεις.


 
- Μπορείς να καθίσεις σε μια καρέκλα και να κοιτάξεις τα χρωματιστά τοιχοκολλημένα στις κολόνες χαρτόνια. Στόχος να είναι και πάλι να καταφέρεις να συγκεντρωθείς, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο στον εαυτό σου. Αυτό είναι άλλωστε και το στοίχημα, ο χρόνος.



Βγαίνοντας από την αίθουσα της Μεθόδου, «τρομάζεις» ενώ αντιλαμβάνεσαι ότι έχουν περάσει τέσσερις ολόκληρες ώρες από τη στιγμή της εισόδου σου σε αυτή. Επανέρχεσαι σε δευτερόλεπτα στον πραγματικό κόσμο, έχεις πάλι ακοή, «κουβαλάς» ωστόσο μαζί σου έναν καταιγισμό συναισθημάτων και μία εμπειρία που όμοιά της δεν έχεις ξαναζήσει. 

Η τέχνη της Αμπράμοβιτς, προβληματίζει, μπερδεύει και προκαλεί ερωτηματικά, δημιουργεί φανατικούς θαυμαστές και πολέμιους. Σίγουρα, όμως δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο. 

«Η Ελλάδα είναι έτοιμη για να εκπαιδευτεί στο Performance»

«Η τέχνη έχει εκπαιδευτικό ρόλο και οι Έλληνες είναι ολοκληρωτικά έτοιμοι για να δεχθούν το performance στα καλλιτεχνικά δρώμενά τους. Η Αθήνα είναι ώριμη καλλιτεχνικά» δήλωσε στο protothema.gr ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Ινστιτούτου Μαρίνα Αμπράμοβιτς (MAI), Serge LeBorgne. Άλλωστε το performance δεν σχετίζεται με τη γλώσσα του κάθε λαού, όπως διευκρίνισε ο ίδιος, εξηγώντας ότι η τέχνη του επικοινωνείται με την πανανθρώπινη γλώσσα του σώματος. «Είναι ένα είδος διαλογισμού και η τρέχουσα περίοδος, θέτει τις καταλληλότερες συνθήκες για να το παρουσιάσουμε στους «συναισθηματικούς» 'Έλληνες» μάς είπε ο LeBorgne, ο οποίος ωστόσο δεν δίστασε να κρύψει ότι εντυπωσιάστηκε από την απήχηση του προγράμματος στο αθηναϊκό κοινό, που κατά την πρώτη ημέρα παρουσίασής του, κατέκλυσε το Μουσείο Μπενάκη και αντέδρασε με αναπάντεχο ενδιαφέρον στο κάλεσμα της διάσημης Σέρβας performer. 

Το φιλόδοξο project «As One» παρουσιάζει έως τις 24 Απριλίου και ένα εκτεταμένο πρόγραμμα από performances, διαλέξεις, φιλμς και εργαστήρια, με τη σύμπραξη 29 καλλιτεχνών. Αναλυτικότερα, περιλαμβάνονται 6 μακράς διάρκειας performances από 6 Έλληνες καλλιτέχνες, που θα πραγματοποιούνται καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης, για 7 εβδομάδες, καθημερινά, επί 8 ώρες την ημέρα. Επιπλέον, 21 performances από 23 καλλιτέχνες (18 Έλληνες και 5 ξένους) θα παρουσιαστούν ως performance interventions με διάρκεια από μία έως 6 μέρες.

Το ελληνικό πρόγραμμα είναι ένα από τα μεγαλύτερα προγράμματα αφιερωμένα στo performance στην Ευρώπη, το οποίο δημιουργήθηκε και υλοποιείται από τον Οργανισμό Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και το Ινστιτούτο Αμπράμοβιτς (Marina Abramovic Institute – MAI). Στόχος των δύο Οργανισμών είναι να προάγουν την τέχνη του performance και να συμβάλλουν στην εξοικείωση και την εκπαίδευση όσο το δυνατόν ευρύτερου κοινού με αυτή τη μορφή σύγχρονης τέχνης. Παράλληλα, το πρόγραμμα αποσκοπεί στο να αναδείξει μια νέα γενιά καλλιτεχνών performance στην Ελλάδα.

Πού:

Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, Αθήνα

Πότε:

Τρίτη – Τετάρτη – Πέμπτη – Σάββατο: 12.00 – 20.00
Παρασκευή: 12.00 – 22.00
Κυριακή: 10.00 – 18.00
Δευτέρα Κλειστά

Πόσο:

Είσοδος δωρεάν