Δήλωσέ το να μπω στο σπίτι να το ελέγξω

Επαναφορά του σχεδίου που είχε η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ για φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας με τελική στόχευση την ελάφρυνση από τον ΕΝΦΙΑ των χαμηλότερων εισοδηματικά ομάδων και ουσιαστικά την επιβολή ενός μεικτού τύπου συστήματος φορολόγησης ακίνητης αλλά και κινητής περιουσίας πλέον, με μερική αντικατάσταση του πλέον αντιδημοφιλούς φόρου των τελευταίων ετών, μελετά η κυβέρνηση. Η νέα αυτή προοδευτικού τύπου φορολόγηση μελετάται να δημιουργηθεί μέσω της φορολόγησης έργων τέχνης, χρημάτων που βρίσκονται κάτω από τα στρώματα, κειμηλίων, ακόμα και μεταλλίων - κατά το πρότυπο του αμερικανικού συστήματος. Δηλαδή διά του περίφημου Περιουσιολογίου που θα μπει στη ζωή μας για τα καλά από τις αρχές της επόμενης χρονιάς. 

Αν και κύκλοι του υπουργείου Οικονομικών ξεκαθαρίζουν ότι αυτή τη στιγμή προτεραιότητα είναι να υπάρξει εθελοντική δήλωση της κινητής περιουσίας, κατόπιν καταγραφή του Περιουσιολογίου και, πρωτίστως, αλλαγή του φόρου ακίνητης περιουσίας (ΕΝΦΙΑ), πηγές αναφέρονται σε κατάληξη όλων αυτών σε έναν φόρο που θα περιλαμβάνει, εκτός του εισοδήματος, και το σύνολο της περιουσίας, με έμφαση στη φορολόγηση και των κινητών περιουσιακών στοιχείων που μέχρι στιγμής εξαιρούνταν των δηλώσεων. «Πρώτα απ’ όλα θέλουμε να δηλωθούν για πρώτη φορά συνολικά τα περιουσιακά στοιχεία ώστε να έχουμε πλήρη καταγραφή του πλούτου. Μετά βέβαια θα πρέπει να υπάρξουν διασταυρώσεις», αναφέρει η ίδια πηγή.

Πληροφορίες, επίσης, τονίζουν ότι η στόχευση είναι να υπάρξουν διασταυρώσεις για να δουν οι φορολογικές αρχές πόσα από τα χρήματα που βρίσκονται εκτός τραπεζικού συστήματος είναι από φανερούς πόρους, ενώ παράλληλη προσπάθεια είναι να δηλωθεί και ο πλούτος που μέχρι στιγμής δεν εμφανιζόταν πουθενά. 

Οσο και αν δεν επιβεβαιώνονται με τρόπο άμεσο οι επιλογές για την επιβολή νέας φορολογίας, τα παραδείγματα καταγραφής του συνόλου του πλούτου, τα οποία έχουν στο παρελθόν υπάρξει και σε άλλες χώρες, δείχνουν ότι μια τέτοια επιλογή θα είναι μονόδρομος. Κι αυτό διότι τα σχέδια πάταξης της φοροδιαφυγής πάντοτε ακούγονται καλά, όμως στο τέλος οι δημοσιονομικές πιέσεις επιτάσσουν γρήγορες και οριζόντιες λύσεις φορολόγησης. 

Η καταγραφή λοιπόν της περιουσίας είναι βέβαιο πως βάζει στην κυβέρνηση ιδέες για νέου τύπου φορολόγηση, κυρίως προς την κατεύθυνση των μεγαλύτερων εισοδημάτων, με σκοπό να δείξει και πολιτικά ότι επιλέγει τον δρόμο της στήριξης των χαμηλών εισοδημάτων, όχι όμως και των μεσο-ανώτερων, τα οποία θα κληθούν εκ νέου να πληρώσουν.

Δήλωση βάσει ασφαλιστηρίων 

Για τα έργα τέχνης και τα κειμήλια, μάλιστα, πηγές του «ΘΕΜΑτος» αναφέρουν ότι οι ιδιοκτήτες τους θα κληθούν να παρουσιάσουν τα σχετικά ασφαλιστήρια συμβόλαια αυτών. Οπου όμως δεν υπάρχουν τέτοια ασφαλιστήρια, άρα και αποδεικτικά της αξίας, τότε θα αναλαμβάνει ο φορολογούμενος να κάνει προσωπική εκτίμηση και να αναγράφει την αξία τους στο Περιουσιολόγιο με προσωπική ευθύνη. Εδώ σαφώς υπάρχει μια πρώτη γκρίζα ζώνη, καθώς είναι λογικό να υπάρχει δυσκολία αποτύπωσης σε χρήμα αξιών που δεν γίνεται να καταγραφούν με τρόπο μεθοδευμένο. Πόσο, για παράδειγμα, θα εκτιμηθεί ένα κειμήλιο, όπως μια συλλογή γραμματοσήμων, περιοδικών, παλιά ολυμπιακά - συλλεκτικά μετάλλια ή έργα τέχνης που ενδέχεται να έχουν συναισθηματική μόνο ή ενδεχομένως και πραγματική αξία; Το ερώτημα που προκύπτει λοιπόν είναι αν θα αξιοποιηθούν από το υπουργείο Οικονομικών έμπειροι εκτιμητές από την ιδιωτική αγορά οι οποίοι θα αποτιμούν αυτές τις αξίες και θα τις μετατρέπουν σε φορολογητέα ύλη. Στον σχεδιασμό της κυβέρνησης είναι, επίσης, να οργανωθούν τακτικοί και δειγματοληπτικοί έλεγχοι από κλιμάκια του ΣΔΟΕ ακόμα και εντός σπιτιών, για να γίνουν διασταυρώσεις και να επιβληθούν αυστηρές ποινές στις περιπτώσεις απόκρυψης περιουσιακών δεδομένων, αν και θα αποφευχθεί ο αστυνομικού τύπου χαρακτήρας αυτών των ελέγχων και θα υπάρχουν οργανωμένες προσκλήσεις από την Εφορία. Οπως αναφέρει υπηρεσιακός παράγοντας του υπουργείου Οικονομικών με γνώση των ασκήσεων που γίνονται τις τελευταίες ημέρες, η λογική είναι «Δήλωσε το για να σε ελέγξουμε», σε μια στρατηγική τύπου Big Brother και παρακολούθησης των πάντων. Βέβαια, όπως τονίζεται «η λογική του Περιουσιολογίου είναι να υπάρξει κλίμα γενικής συναίνεσης ώστε να μη φοβηθούν οι πολίτες να δηλώσουν όσα πρέπει να δηλωθούν». Ολοι όμως κατανοούν ότι η καταγραφή του συνόλου των περιουσιών είναι απολύτως βέβαιο ότι θα αξιοποιηθεί μελλοντικά σε φορολογικό επίπεδο. 

Το δόγμα «φόρος σε ό,τι φορολογείται»

Θα πρέπει να σημειώσουμε πως το σχέδιο αυτό δεν είναι σημερινό αλλά έχει τη βάση του στο 2015. Τότε που το υπουργείο Οικονομικών μελετούσε τρόπο απάλυνσης του ΕΝΦΙΑ διά της φορολόγησης άλλων περιουσιακών στοιχείων. Τον Οκτώβριο του 2015, λοιπόν, αλλά και πιο πριν, από τους πρώτους μήνες διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, είχαν υπάρξει διαρροές για σχέδιο φορολόγησης του πλούτου στο σύνολό του. Επρόκειτο για το δόγμα «φόρος σε ό,τι φορολογείται» με στόχευση την απόδοση 2,65 δισ. ευρώ κατ’ έτος, ποσό δηλαδή ανάλογο (και παραπάνω) από τον σημερινό ΕΝΦΙΑ. Βέβαια το τότε σχέδιο συγκριτικά με αυτό που μελετάται σήμερα έχει μια μείζονα διαφορά. Η κυβέρνηση το 2015 μελετούσε τη μη φορολόγηση των καταθέσεων στις τράπεζες της χώρας. Δεδομένης της σημερινής συνθήκης, όπου λόγω των capital controls πολλοί Ελληνες απέσυραν τα χρήματά τους, ένα θέμα είναι το τι θα προκύψει για όσα χρήματα βρίσκονται στα παπλώματα και τα σπίτια. 

Μια προοπτική είναι να δοθεί περίοδος χάριτος για επιστροφή των χρημάτων στις τράπεζες ώστε να αιμοδοτηθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Μια άλλη σκέψη είναι να τεθούν όρια ανά φορολογούμενο ώστε να μην υπάρξει χαράτσι για όλους αλλά για τους έχοντες, στη γνωστή λογική του κοινωνικού αυτοματισμού που διέπει την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. 

Πάντως από το υπουργείο Οικονομικών επ’ ουδενί δεν επιβεβαιώνουν τη διάθεση επίθεσης σε καταθέσεις και κινητή περιουσία, κάνοντας λόγο για αρχική καταγραφή ώστε να υπάρχει γνώση του πού βρίσκεται σήμερα η κατάσταση. Για τον λόγο αυτό διαψεύδεται φορολόγηση περιουσίας 300.000 ευρώ, όριο που συζητήθηκε προ μηνών. Με δεδομένες, όμως, τις δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών αναφορικά με τη διάθεση μείωσης του ΕΝΦΙΑ, ακόμα και απάλειψής του για τις χαμηλές εισοδηματικές ομάδες, όπως μας ανέφεραν ενημερωμένες πηγές, ο προσανατολισμός προς ένα είδος μεικτού συστήματος φορολόγησης ακίνητης (μεγάλης) περιουσίας και κινητής περιουσίας πάνω από κάποια επίπεδα είναι λογικός. Κάπως έτσι, θα βρεθούμε μπροστά σε φαινόμενο ουσιαστικής μερικής αντικατάστασης του ΕΝΦΙΑ με κερασάκι στην τούρτα τις μειώσεις ή την κατάργηση του φόρου κατοικίας, του περίφημου χαρατσιού, στις χαμηλές εισοδηματικές ομάδες. Αν όμως χτυπηθεί, όπως διαφαίνεται, το σύνολο της περιουσίας, ενδέχεται να υπάρξει πρόβλημα ακόμα και στα μεσαία εισοδήματα. 

Εργα τέχνης και κειμήλια

Αυτά που ενδιαφέρουν την κυβέρνηση ως προς το Περιουσιολόγιο είναι η κατοχή έργων τέχνης, καταθέσεων, επενδυτικών προϊόντων, συμμετοχών, ομολογιών, κειμηλίων κ.λπ. που βρίσκονται στην Ελλάδα αλλά και όσοι κάνουν δήλωση στην Ελλάδα και κατέχουν αντίστοιχα περιουσιακά στοιχεία στο εξωτερικό (αφού ληφθεί υπόψη και η φορολόγησή τους εκεί). Το μέτρο θα επεκταθεί και σε δηλώσεις αξιών που βρίσκονται και εντός των θυρίδων, με τη νομοθεσία να επεκτείνεται και σε ελέγχους προς αυτήν την κατεύθυνση. Πάντως, πηγές της κυβέρνησης αναφέρουν ότι δεν έχει υπάρξει μέχρι στιγμής υπολογισμός εσόδων από αυτή την καταγραφή, καθώς «εκείνο που ενδιαφέρει είναι αρχικά να δούμε τι στοιχεία θα συγκεντρωθούν. Σκοπός μας είναι με το Περιουσιολόγιο να δημιουργηθεί μια ενιαία βάση δεδομένων στην οποία θα καταχωρηθούν όλες οι αναγκαίες πληροφορίες για τον ακριβή προσδιορισμό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και των αποταμιεύσεων των Ελλήνων φορολογουμένων και, εν τέλει, τον ορθό υπολογισμό του νέου φόρου», τονίζεται. Ενός φόρου που -μπορούμε να συμπληρώσουμε- θα προκύψει αργά ή γρήγορα βάσει πληροφοριών. 

Από τα θετικά της επιβολής τέτοιου είδους ελέγχων, πάντως, είναι ότι θα υπάρξει καταγραφή των περιουσιακών στοιχείων και, κυρίως, του τρόπου κτήσης αυτών σε δημόσιους υπάλληλους, κρατικούς λειτουργούς ή ομάδες εισοδηματικές που συνήθως τίθενται στο στόχαστρο της Εφορίας, όπως οι γιατροί, ομάδες που συνήθως δηλώνουν χαμηλό ετήσιο εισόδημα αλλά τελικά φέρονται να έχουν μεγάλη περιουσία συνολικά χωρίς να δικαιολογείται. 

Η υλοποίηση

Πριν αρχίσει να καταρτίζεται το Περιουσιολόγιο θα ψηφιστεί και θα τεθεί σε εφαρμογή νόμος με τον οποίο δίνεται η δυνατότητα σε όλους τους Ελληνες φορολογούμενους να αποκαλύψουν οικειοθελώς κεφάλαια, στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, τα οποία δεν είχαν δηλώσει τα προηγούμενα χρόνια. Από τη στιγμή που τα ποσά αυτά θα δηλωθούν, θα έχουν πλέον νομιμοποιηθεί και οι φορολογούμενοι θα μπορούν να τα αξιοποιήσουν για την κάλυψη τεκμηρίων στις φορολογικές δηλώσεις των επόμενων ετών. 

Στη συνέχεια, μόλις δηλαδή ολοκληρωθεί η διαδικασία της εθελοντικής αποκάλυψης αδήλωτων κεφαλαίων, θα αρχίσει το «χτίσιμο» του Περιουσιολογίου. Στο πρώτο στάδιο, το υπουργείο Οικονομικών θα συγκεντρώσει από τις δικές του βάσεις δεδομένων όλα τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή του για την περιουσία κάθε φορολογούμενου, δηλαδή για τα ακίνητα, τα αυτοκίνητα, τις μοτοσικλέτες, τα σκάφη αναψυχής, τις πισίνες κ.λπ. Τα στοιχεία αυτά θα αναρτηθούν σε ειδική φόρμα στο Διαδίκτυο, στον λογαριασμό που έχει κάθε φυσικό πρόσωπο στο σύστημα Taxisnet. 

Στη συνέχεια, το υπουργείο Οικονομικών θα καλέσει τους φορολογούμενους, με ηλεκτρονικά μηνύματα, να επιβεβαιώσουν τα στοιχεία για την κινητή και ακίνητη περιουσία τους, τα οποία θα έχουν αναρτηθεί στους λογαριασμούς τους στο Taxisnet ή να τα τροποποιήσουν αφαιρώντας ή προσθέτοντας δεδομένα ή να διορθώσουν τα ήδη αναρτημένα δεδομένα. Πάντως, ακόμα στο υπουργείο Οικονομικών ψάχνουν τρόπο να υπάρξουν αξιόπιστες διασταυρώσεις των στοιχείων που οι φορολογούμενοι θα δηλώσουν, ενώ αναζητούνται φόρμουλες ώστε να μην υπάρξουν μεγάλες απώλειες και να γίνουν πραγματικές δηλώσεις.