Ασε, μάνα, θα πάω στα καράβια

Εικόνες ασπρόμαυρες. Λιμάνι του Πειραιά. Τα χρόνια μετά τον Μεγάλο Πόλεμο. Η εποχή της ανοικοδόμησης. Οι τσιμινιέρες των πλοίων να καπνίζουν και η μπουρού να σπάει τη σιωπή με τον διαπεραστικό της ήχο. Στην προβλήτα οικογένειες ολόκληρες   συγκεντρώνονταν για  να πουν το καλό κατευόδιο, να ευχηθούν «καλό ταξίδι» στους άνδρες που  μπάρκαραν για ταξίδια  μακρινά και επικίνδυνα.  Μπορεί να τους έβλεπαν μετά από δύο, ίσως και τρία χρόνια. Η θάλασσα ήταν μια μορφή  ξενιτιάς για τη βασανισμένη Ελλάδα. Τα χρήματα όμως σίγουρα για να συντηρηθεί η φαμίλια. Ο Ελληνας είχε πάντοτε τη  θάλασσα στο DNA του.

Οι σκληρές και συνάμα τόσο τρυφερές εικόνες των ναυτικών οικογενειών έγιναν μυθιστορήματα και κινηματογραφικές ταινίες. Ο στίχος του Καββαδία «Γιε μου, πού πας; Μάνα, θα πάω στα καράβια» έχει σημαδέψει γενιές ολόκληρες. Η φτώχεια έστρεψε πριν από 50 χρόνια τον Ελληνα στη θάλασσα για τα καλά. Τότε έπεσε ο σπόρος για να γιγαντωθεί η ελληνική ναυτιλία και να κυριαρχήσει στον κόσμο. Πολλοί από τους φτωχούς εκείνους ναυτικούς έγιναν αργότερα  καραβοκύρηδες.

Με το πέρασμα των χρόνων το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα άρχισε να ανεβαίνει και η νεολαία απομακρύνθηκε από το δύσκολο και απαιτητικό επάγγελμα του ναυτικού. Αν και οι μισθοί ήταν μεγάλοι και οι θαλασσόλυκοι έκαναν περιουσίες, τα Ελληνόπουλα προτίμησαν τις ανέσεις της στεριάς και την οικογενειακή θαλπωρή.

 Ωστόσο, ο τροχός γύρισε και πάλι για την Ελλάδα δεκαετίες πίσω. Η οικονομική κρίση γονάτισε τη χώρα και η ανεργία ξεπέρασε το 27%. Δουλειές λιγοστές, προοπτικές  επίσης λιγοστές. Το μέλλον γκρίζο, αφυδατώνει τα νιάτα και τα όνειρά τους. Στις κρίσιμες αυτές εποχές το βλέμμα του Ελληνα στράφηκε για μια ακόμη φορά προς τη θάλασσα, την αιώνια αγαπημένη του, τη ζωογόνο δύναμη του έθνους.

Η οικονομική κρίση οδηγεί τα Ελληνόπουλα και πάλι στους ωκεανούς, σε αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο, σε μια παγκόσμια βιομηχανία όπου η Ελλάδα είναι ο κυρίαρχος  πρωταγωνιστής. Τα δυνατά μυαλά της πατρίδας, μαθητές με αξιώσεις και δυνατότητες, επιλέγουν πλέον να διεκδικήσουν ένα κομμάτι της εθνικής θαλάσσιας κληρονομιάς τους. Επιλέγουν συνειδητά να σπουδάσουν ένα επάγγελμα που, αν μη τι άλλο, τους εξασφαλίζει μια προοπτική, αφού ακόμη και σε περιόδους παγκόσμιας οικονομικής κρίσης «η ναυτιλία αρρωσταίνει αλλά ποτέ δεν πεθαίνει», όπως λένε οι θαλασσινοί.  

Οι Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού είναι πλέον στις πρώτες επιλογές των μαθητών  και μαθητριών  και για τον λόγο αυτό οι βάσεις ανεβαίνουν. Νέοι άνθρωποι, αγόρια και σε μικρότερο βαθμό κορίτσια, με προσόντα και υψηλό μέσο όρο στους βαθμούς τους στο σχολείο ενδιαφέρονται να γίνουν καπετάνιοι και μηχανικοί και να αλλάξουν τη ρότα της ελληνικής ναυτιλίας και της ζωής τους. Οι βάσεις φέτος διαμορφώθηκαν σε υψηλό επίπεδο, κοντά στο 19, καθώς η ζήτηση από τους υποψήφιους σπουδαστές εκτινάχθηκε στα ύψη. Οι εποχές που οι επιτυχόντες στις ναυτικές σχολές περνούσαν με χαμηλούς βαθμούς, αφού τις δήλωναν στο  μηχανογραφικό για να πάρουν αναβολή από τον Στρατό, έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί.
Ο φοιτητής σε μια Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού στο πρώτο μπάρκο, εκπαιδευτικό ταξίδι, 6μηνης διάρκειας, που είναι υποχρεωτικό για να περάσει το έτος, παίρνει μισθό από 880 ευρώ που είναι το ελάχιστο και  μπορεί να φτάσει και τα  1.700 ευρώ.

Ο πρωτόμπαρκος αξιωματικός, ο junior officer, όπως αποκαλείται, έχει μισθό 3.700 ευρώ. Σε ηλικία 24 ετών, όπου συνεχίζει να μαζεύει εμπειρίες, παύει να θεωρείται junior και πλησιάζει τα 5.200 ευρώ. Ως ανθυποπλοίαρχος συνεχίζει για τέσσερα χρόνια, για να γίνει υποπλοίαρχος στα 29-30 του. Στη βαθμίδα αυτή ο μισθός κυμαίνεται από 8.500 έως 9.000 ευρώ. Μέχρι τα 36 τους οι περισσότεροι αξιωματικοί έχουν πάρει τον βαθμό του πλοιάρχου και ο μισθός τους σε δεξαμενόπλοιο φτάνει τα 12.500 ευρώ. Περιζήτητοι είναι και οι Ελληνες μηχανικοί, με τους μισθούς και την εξέλιξή τους να είναι παρόμοια με των πλοιάρχων. Ομως εκεί ο junior αξιωματικός,  επειδή είναι μόνο ένας σε κάθε πλοίο και αναλαμβάνει αμέσως βάρδιες και περισσότερα καθήκοντα, πληρώνεται κατευθείαν με 5.200 ευρώ.

Περιζήτητοι οι Ελληνες αξιωματικοί

Η ζήτηση για Ελληνες αξιωματικούς είναι τεράστια όχι μόνο από τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες που ελέγχουν περισσότερα από 4.000 πλοία, αλλά και από τις ξένες. Το μέλλον δε διαγράφεται ακόμη πιο αισιόδοξο, αφού ναυπηγούνται συνεχώς πλοία πάρα την οικονομική κρίση και υπάρχει μεγάλη ζήτηση παγκοσμίως για αξιωματικούς γέφυρας και μηχανής.
Για τον νέο που θα ακολουθήσει το ναυτικό επάγγελμα υπάρχει επίσης η προοπτική στα 40 του χρόνια, και εφόσον ξεχωρίσει για τα προσόντα του, να  βγει στη στεριά, στα γραφεία της εταιρείας, και να γίνει αρχιπλοίαρχος με  ακόμη μεγαλύτερο μισθό.

Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οι σπουδαστές προέρχονται κυρίως από την Αττική, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο, και σε πολλές περιπτώσεις από πόλεις χωρίς ναυτική παράδοση και χωρίς θέσεις εργασίας στη ναυτιλία. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι η συντριπτική πλειονότητα των σπουδαστών δεν διατηρεί οικογενειακή παράδοση στη ναυτιλία. Οι περισσότεροι νέοι είχαν τη σύμφωνη γνώμη των γονέων τους στην επιλογή φοίτησης σε Ακαδημία του Εμπορικού Ναυτικού και της σύνδεσης του επαγγελματικού μέλλοντός τους με τη θάλασσα. Επίσης, οι νέοι σπουδαστές θεωρούν, και είχαν δηλώσει, ως πρώτη προτίμηση μια ΑΕΝ. Το έπραξαν δε όχι ως λύση ανάγκης, αλλά χάριν της σίγουρης μελλοντικής σταδιοδρομίας που θεωρούν ότι προσφέρει η συγκεκριμένη επιλογή. Επιθυμούν μάλιστα τη σταδιοδρομία στην ποντοπόρο ναυτιλία και πρώτα στις επιδιώξεις τους εμφανίζονται τα δεξαμενόπλοια και ακολουθούν τα LPG/ LNGs, τα φορτηγά πλοία, τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και η απασχόληση στη μικρών αποστάσεων-μεσογειακή ναυτιλία με μικρότερο, αλλά παρόμοιο βαθμό ελκυστικότητας.

Φέτος εισήχθησαν συνολικά 1.193 σπουδαστές στις ΑΕΝ, 695 πλοίαρχοι και 498 μηχανικοί, και υποβλήθηκαν από υποψήφιους-υποψήφιες για τις  Ακαδημίες Εμπορικού Ναυτικού  3.275 αιτήσεις, επιβεβαιώνοντας το μεγάλο ενδιαφέρον των νέων παιδιών να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη θάλασσα.

Οι επιτυχόντες ανά κατηγορία εισαγωγής είναι:

Α’ Γενικής Κατηγορίας: 716 (417 πλοίαρχοι και 299 μηχανικοί), εκ των οποίων 615 άνδρες και 101 γυναίκες. Επιτυχόντες: Β’ Γενικής Κατηγορίας: 477 (278 πλοίαρχοι και 199 μηχανικοί), εκ των οποίων 413 άνδρες και 64 γυναίκες.

Οι σπουδές και τα ταξίδια

Η φοίτηση στις ΑΕΝ διαρκεί 8 εξάμηνα, εκ των οποίων τα  δύο είναι εκπαιδευτικά ταξίδια σε πλοία του Ελληνικού Εμπορικού Στόλου, συμβεβλημένα ή μη με το ΝΑΤ. Οι σπουδαστές μετά από απόφαση του ΥΝΑ, Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, μπορούν να εκπαιδευτούν και σε πλοία με ξένη σημαία, υπό την προϋπόθεση γνώσης της αγγλικής γλώσσας και ύπαρξης αξιωματικού αντίστοιχης ειδικότητας πλοιάρχου ή μηχανικού. Με το προηγούμενο καθεστώς πολλοί ήταν οι φοιτητές των ΑΕΝ που κινδύνευαν να χάσουν  εξάμηνο γιατί δεν έβρισκαν πλοίο να κάνουν το υποχρεωτικό βάσει νόμου ταξίδι τους προκειμένου να περάσουν στην επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά.

Μετά την αποφοίτησή τους, οι σπουδαστές αποκτούν το δίπλωμα πλοιάρχου Γ’ τάξης Ε.Ν. και μηχανικού Γ’ τάξης Ε.Ν. αντίστοιχα.

Η Ελλάδα είναι μια χώρα κατεξοχήν ναυτιλιακή με μακρά παράδοση στη ναυτοσύνη και τη ναυτική τέχνη, της οποίας κινητήριος μοχλός ήταν και είναι οι Ελληνες ναυτικοί. Για τον λόγο αυτό η κυβέρνηση έχει θέσει ως στόχο τον εκσυγχρονισμό της ναυτικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και τη διαρκή αναβάθμιση της επαγγελματικής κατάρτισης των Ελλήνων ναυτικών.

Ηδη ο υπουργός Ναυτιλίας και Αιγαίου, σε συνεργασία με αρμόδιες επιτροπές «αναζητά  τρόπους βελτιστοποίησης, με σεβασμό στην παράδοση, αλλά και στις σύγχρονες ανάγκες, ούτως ώστε η ναυτική εκπαίδευση της πρώτης ναυτιλίας παγκοσμίως να βρίσκεται ει δυνατόν καινοτόμα και μπροστά από τις ανάγκες του αύριο», επισημαίνουν πολιτικά στελέχη του ΥΝΑ και συνεχίζουν: «Γι’ αυτόν τον λόγο έχει εντατικοποιηθεί η συνεργασία με την ιδιωτική πρωτοβουλία, που στη ναυτιλία εκπροσωπείται από τη μεγάλη ναυτιλιακή κοινότητα και επιφανείς εφοπλιστές με παράδοση στη ναυτιλία. Στη δυσμενή δημοσιονομική συγκυρία που βίωσε τα τελευταία χρόνια η χώρα μας, η ανάληψη του κόστους για την επισκευή κτιριακών αναγκών των ακαδημιών αποτελεί μία ακόμη ευκαιρία για την ελληνική ναυτιλιακή οικογένεια να σταθεί αρωγός στην κοινωνία μας με πράξεις στοχευμένης προσφοράς».

Η  Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού της Σύρου μαζί με το γήπεδο μπάσκετ επισκευάστηκε πλήρως. Η επισκευή αφορά και το διοικητήριο, το οποίο ήταν μη λειτουργήσιμο και επομένως η επισκευή του θα δώσει νέα διαθέσιμη χωρητικότητα στη σχολή για να καλύψει τις λειτουργικές ανάγκες φοίτησης των δοκίμων.

Επιπρόσθετα, υπογράφηκε σύμβαση έργου και για επισκευές μικρής κλίμακας που χρειάζεται η Ακαδημία της Υδρας, ενώ  η Ενωση Ελλήνων Εφοπλιστών  θα δωρίσει στη σχολή τεχνολογικό εξοπλισμό και έναν προσομοιωτή γέφυρας, αναγκαίο εργαλείο για την αρτιότερη εκπαίδευση των δοκίμων. Εντεταλμένοι συνεργάτες της ΕΕΕ διενεργούν αυτοψίες στα κτίρια των ακαδημιών της Μηχανιώνας, της Χίου και των Οινουσσών, προκειμένου να καταγραφούν οι ανάγκες τους και να δρομολογηθούν οι αναγκαίες εργασίες. Οι εν λόγω ενέργειες αποτελούν τη συνέχεια του προγράμματος επισκευής των ναυτικών ακαδημιών που ξεκίνησε με την επισκευή και πλήρη ανακαίνιση των εγκαταστάσεων του Κέντρου Επιμόρφωσης Στελεχών Εμπορικού Ναυτικού (ΚΕΣΕΝ),  που ολοκληρώθηκε εντός του 2012.

Ταυτόχρονα δωρεά ποσού και υπογραφή της σύμβασης για την ανακατασκευή της Ακαδημίας Εμπορικού Ναυτικού Ιονίων Νήσων υπογράφηκε πρόσφατα, με τον πρόεδρο του Ιδρύματος Ευγενίδου, Λεωνίδα Δημητριάδη-Ευγενίδη. Η δωρεά του εν λόγω ιδρύματος υπολογίζεται σε ένα ποσό που προσεγγίζει τα 500.000 ευρώ και περιλαμβάνει την πλήρη αποκατάσταση των ζημιών στα κτίρια της ΑΕΝ στο Αργοστόλι, του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού της, καθώς και τοποθέτηση ενεργειακών παραθύρων.

Το Ιδρυμα Ευγενίδη για τη ναυτική εκπαίδευση, επίσης,  διανέμει ετησίως στους σπουδαστές των ναυτικών ακαδημιών 65 βιβλία-τίτλους σε 44.000 αντίτυπα περίπου, χορηγεί  50 υποτροφίες από το 1989 έως σήμερα σε αριστούχους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος και απόφοιτους Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, έχει εκπονήσει δύο μελέτες σε συνεργασία  με το Τμήμα Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ έχει αναθέσει στην Επιτροπή Εκδόσεων του Ιδρύματος Ευγενίδου τη σύσταση ειδικής ομάδας εργασίας εμπειρογνωμόνων για την προσαρμογή των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας των ΑΕΝ, καθώς και την επικαιροποίηση των βιβλίων του ιδρύματος, ώστε να είναι συμβατά με τις τροποποιήσεις της STCW (Manilla 2010), αλλά και τον εκσυγχρονισμό των εγχειριδίων Κατευθυνόμενης Εκπαίδευσης επί Πλοίου (ΚΕΠ).

Παράλληλα,  μετά από απόφαση του κ. Βαρβιτσιώτη να τεθεί σε προτεραιότητα η αναβάθμιση των σχολών ναυτικής εκπαίδευσης και να αξιοποιηθούν όλοι οι πόροι είτε από τη ναυτική εκπαίδευση είτε από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, υπήρξαν αλλαγές στη διοικητική δομή του υπουργείου που έχει επιφορτιστεί το βάρος της χάραξης της ναυτικής εκπαίδευσης. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η προκήρυξη του ΥΝΑ, ύψους 1.600.000 ευρώ, για την αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού εξοπλισμού των σχολών ανά την επικράτεια.

Χρηματοδότηση

Βασικές πήγες χρηματοδότησης του συστήματος της ναυτικής εκπαίδευσης είναι ο ετήσιος τακτικός κρατικός προϋπολογισμός, καθώς και ο ειδικός λογαριασμός του Κεφαλαίου Ναυτικής Εκπαίδευσης (ΚΝΕ), σκοπός του οποίου είναι η συμβολή στην αντιμετώπιση των πάσης φύσεως αναγκών της δημόσιας ναυτικής εκπαίδευσης. Ο τακτικός προϋπολογισμός καλύπτει, περίπου, το 25% των συνολικών ετήσιων δαπανών, ενώ με το υπόλοιπο 75% επιβαρύνεται το ΚΝΕ, το δε συνολικό ετήσιο ύψος δαπανών κυμαίνεται περί τα 12 εκατ. ευρώ, βάσει στοιχείων των τριών τελευταίων ετών.

Ιδιωτική εκπαίδευση

Στην ίδια κατεύθυνση -και όταν ωριμάσουν οι συνθήκες- εξετάζεται το άνοιγμα της ιδιωτικής ναυτικής εκπαίδευσης, καθώς το ανταγωνιστικό περιβάλλον της διεθνούς ναυτιλίας συνεχώς αλλάζει, με αποτέλεσμα οι Ελληνες ναυτικοί να καλούνται να προσαρμοστούν σε αυτό.