Σένγκεν: Μέσα οι Τούρκοι, έξω οι Έλληνες

Σαν πολίτες Β' κατηγορίας αντιμετωπίζονται πλέον από την Ευρωπαϊκή Ένωση οι Έλληνες, καθώς υποχρεώνονται σε ελέγχους διαβατηρίων εντός ζώνης Σένγκεν. Αντιθέτως, την ίδια στιγμή η Κομισιόν εισηγείται την κατάργηση της ταξιδιωτικής βίζας για τους Τούρκους που ταξιδεύουν στην Ε.Ε. Κατ' αυτό τον τρόπο τα σύνορα της Ευρώπης επί της ουσίας ανοίγουν στην Τουρκία -και μάλιστα εσπευσμένα, καθώς η άρση των περιορισμών εφαρμόζεται έξι μήνες νωρίτερα από την αρχικώς συμφωνηθείσα προθεσμία. Είναι προφανές ότι η διαπραγματευτική ισχύς του Ταγίπ Ερντογάν είναι σαρωτική. Χρησιμοποιώντας το προσφυγικό ζήτημα ως μοχλό πίεσης, ο Τούρκος ηγέτης παρακάμπτει ζητήματα-αγκάθια, όπως το Κυπριακό και οι αυθαιρεσίες του καθεστώτος του εις βάρος του τύπου αλλά και των πολιτών. Ο Ερντογάν δεν διστάζει να εκβιάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και αποσπά εξαιρετικά σημαντικά οφέλη για τη χώρα του. Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα υποβιβάζεται ουσιαστικά και συμβολικά, εφόσον απομονώνεται και περιθωριοποιείται, κάτι που, ασχέτως της επίσημης ευρωπαϊκής πολιτικής, αποτυπώνεται στην πράξη.

Η αντίστροφη πορεία που ακολουθούν Ελλάδα και Τουρκία σηματοδοτείται από κάποιες διαδικασίες που εξελίσσονται παράλληλα και ταυτόχρονα: Αφ' ενός οι Έλληνες που ταξιδεύουν από το Παρίσι είναι υποχρεωμένοι να περιμένουν στην ουρά των αεροδρομίων για να επιδείξουν στον έλεγχο τα ταξιδιωτικά τους έγγραφα. Αφ' ετέρου, η Κομισιόν κάνει το πρώτο βήμα προς την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους, κάτι που θα αποφασιστεί τον Ιούνιο.
Η ανταποκρίτρια της ΕΡΤ στη Γαλλία, Θωμαΐς Παπαϊωάννου, πυροδότησε τεράστια συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταθέτοντας την προσωπική της, άμεση εμπειρία για το πώς οι Έλληνες αντιμετωπίζονται πλέον σαν να μην είναι πολίτες της Ε.Ε. που απολαμβάνουν τα προνόμια της ελεύθερης μετακίνησης εντός της ζώνης Σένγκεν. Συγκεκριμένα, με μια σειρά από αναρτήσεις στο twitter, η δημοσιογράφος πιστοποίησε ότι τουλάχιστον όσοι ταξίδευαν με τη δική της αεροπορική πτήση από Αθήνα για Παρίσι πέρασαν έλεγχο διαβατηρίων. Τα σχετικά tweets της Θωμαΐδος Παπαϊωάννου, αφού αναζήτησε εξηγήσεις από τους υπευθύνους, έχουν ως εξής: «Οι γαλλικές αρχές επιβεβαιώνουν ότι πτήση από Αθήνα πέρασε έλεγχο εκτός Schengen, αλλά δεν είναι μόνιμο μέτρο' και 'ούτε εναντίον' της Ελλάδας». «Η πτήση από Αθήνα πέρασε έλεγχο εκτός Schengen μέσα στο πλαίσιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που ισχύει από τον Νοέμβριο 2015». «Δεν γνωρίζουν γιατί το πλήρωμα ανακοίνωσε στους επιβάτες οτι οι πτήσεις από Ελλάδα θα είναι μόνιμα εκτός Schengen από τις 23/4».

Οι κινήσεις της Ε.Ε.

Σε ό,τι αφορά στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Κομισιόν από τη μία πλευρά προωθεί την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους και από την άλλη εντείνει τους ελέγχους, με πρόσθετα μέτρα, όπως αναφέρει το σχετικό δελτίο τύπου, «για την άρση των προσωρινών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα με στόχο την αποκατάσταση του χώρου Σένγκεν». 

Για τη βίζα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε εχθές, Τετάρτη 4 Μαΐου, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την άρση της υποχρέωσης θεώρησης για τους Τούρκους πολίτες, εφόσον οι τουρκικές αρχές εκπληρώσουν, επειγόντως και όπως δεσμεύτηκαν στις 18 Μαρτίου 2016 ότι θα πράξουν, τα εκκρεμή κριτήρια του χάρτη πορείας για την ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων. Παράλληλα με την πρόταση αυτή, η Επιτροπή υποβάλλει επίσης έκθεση για την πρόοδο της Τουρκίας όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων του χάρτη πορείας.

Όπως σημειώνει η Κομισιόν η ελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων για την Τουρκία αποτελεί βασικό στοιχείο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016. Σε αυτό το έγγραφο αναφερόταν ότι η βίζα θα καταργηθεί το αργότερο έως τα τέλη Ιουνίου 2016, με την προϋπόθεση ότι θα έχουν εκπληρωθεί όλα τα κριτήρια. Κατόπιν ισχύει η προθεσμία των οκτώ εβδομάδων από τη στιγμή της διαβίβασης του σχεδίου στα εθνικά κοινοβούλια έως την έγκρισή του. 

«Η έκθεση που εγκρίθηκε σήμερα αξιολογεί την πρόοδο που έχει επιτευχθεί μέχρι στιγμής από την Τουρκία όσον αφορά την εκπλήρωση των κριτηρίων, επισημαίνει τα εναπομένοντα κριτήρια και καθορίζει τα συγκεκριμένα μέτρα που πρέπει να λάβει η Τουρκία για να εκπληρώσει τις εναπομένουσες απαιτήσεις, σε τομείς όπως η καταπολέμηση της διαφθοράς, η προστασία δεδομένων, η δικαστική συνεργασία με όλα τα κράτη μέλη, η ενισχυμένη συνεργασία με την Ευρωπόλ και η αναθεώρηση της νομοθεσίας και των πρακτικών σχετικά με την τρομοκρατία» αναφέρεται στην έκθεση της Κομισιόν. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι στην Τουρκία υπάρχουν διαρκώς κρούσματα καταπίεσης της ελευθεροτυπίας, ενώ φυσικά παραμένει ανοιχτό το Κυπριακό.

Η Ελλάδα ήδη εκτός Σένγκεν;

Για το θέμα των συνοριακών ελέγχων φαίνεται ότι στην πράξη η συνθήκη Σένγκεν καταργείται κατά το δοκούν, αναλόγως των αποφάσεων της εκάστοτε χώρας της Ε.Ε., ιδιαίτερα ύστερα από τα τρομοκρατικά χτυπήματα των τελευταίων μηνών. Η Κομισιόν πρότεινε στο Συμβούλιο της Ευρώπης «την παράταση αναλογικών ελέγχων σε ορισμένα εσωτερικά σύνορα της ζώνης Σένγκεν και συγκεκριμένα στη Γερμανία, την Αυστρία, τη Σουηδία, τη Δανία και τη Νορβηγία για μέγιστη περίοδο έξι μηνών. Οι εν λόγω χώρες έχουν ήδη θεσπίσει εθνικά μέτρα με σκοπό την αντιμετώπιση της απειλής για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια που προκύπτει από τις δευτερογενείς μετακινήσεις παράτυπων μεταναστών. Το σημερινό σχέδιο σύστασης προτείνει να επεκταθούν τα μέτρα αυτά, σύμφωνα με τον κώδικα συνόρων του Σένγκεν, καθώς παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα δεν κατέστη δυνατόν να αντιμετωπιστούν εντός της τρίμηνης προθεσμίας με αποτελεσματικό και ολοκληρωμένο τρόπο όλες οι σοβαρές ελλείψεις που εντοπίστηκαν».

Η παράσταση των μέτρων βασίζεται σε επίσκεψη αξιολόγησης Σένγκεν στην Ελλάδα από τις 10 έως τις 16 Απριλίου. Οι εμπειρογνώμονες της Ε.Ε. έκριναν ότι «λόγω ορισμένων συνεχιζόμενων ελλείψεων εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος σημαντικών δευτερογενών μετακινήσεων, εξαιτίας των οποίων ορισμένα κράτη μέλη επανέφεραν προσωρινά τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Επιπλέον, πρέπει ακόμη να επιβεβαιωθεί η διατηρησιμότητα της σημαντικής μείωσης των αριθμών που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων.

Η συνολική λειτουργία του χώρου Σένγκεν εξακολουθεί επομένως να κινδυνεύει και, ως εκ τούτου, με βάση τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της, η Επιτροπή πρότεινε στο Συμβούλιο να εκδώσει σύσταση προς τα κράτη μέλη που διενεργούν επί του παρόντος ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα, καλώντας τα να εξακολουθήσουν να πραγματοποιούν στοχοθετημένους και αναλογικούς ελέγχους σε συγκεκριμένα σύνορα για περιορισμένο χρονικό διάστημα έξι μηνών προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σοβαρή απειλή που έχει διαπιστωθεί. Τα εν λόγω κράτη μέλη θα πρέπει κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου να επανεξετάζουν τακτικά τους ελέγχους και να τους προσαρμόζουν στο επίπεδο της διαπιστωθείσας απειλής».

Κρίνοντας, λοιπόν, ότι η Ε.Ε. εξακολουθεί να βρίσκεται σε κίνδυνο, η Κομισιόν συστήνει στην Αυστρία, τη Γερμανία, τη Δανία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία να εντείνουν τους ελέγχους τους. Ανάμεσά τους, όμως, δεν βρίσκεται η Γαλλία, όπου, σύμφωνα με την μαρτυρία της ανταποκρίτριας της ΕΡΤ, οι Έλληνες πολίτες έχουν ήδη χαρακτηριστεί εμμέσως ως «ύποπτοι», μόνο και μόνο επειδή ταξιδεύουν από την Ελλάδα, μια χώρα μόνο τύποις εντός ζώνης Σένγκεν.