Η πρώτη Ακαδημία στην Ελλάδα για χαρισματικά παιδιά

Μία ομάδα παιδιών με ειδικές ικανότητες και χαρίσματα- και συνεπώς ανάγκες -εξακολουθεί να βρίσκεται στο περιθώριο της εκπαίδευσης και της ελληνικής κοινωνίας, παρ' όλο που υπερέχουν κατά πολύ του γενικού μέσου όρου αυτής. 

Πρόκειται για τα χαρισματικά παιδιά, που αποτελούν μόλις το 2-4% του γενικού πληθυσμού και από τη γέννησή τους παρουσιάζουν αρχικά ενδείξεις και στη συνέχεια αποδείξεις ιδιαίτερης ευφυΐας, δεξιότητες και χαρισματικότητα που τα κάνουν να ξεχωρίζουν από τους συνομηλίκους τους και να εντυπωσιάζουν τους ενήλικες.

Τα χαρισματικά παιδιά έχουν ειδικές ανάγκες, καθώς η απόκλισή τους από την «κανονικότητα»- έστω και προς τα πάνω -δημιουργεί αντίστοιχες, αλλά όχι ίδιες, ανάγκες με τα παιδιά που αποκλίνουν προς τα κάτω και παρουσιάζουν αντιληπτικές, πνευματικές και αναπτυξιακές δυσκολίες. Παρ' όλα αυτά δεν υπάρχει πρόνοια στο υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα και στις κοινωνικές δομές, ώστε να αξιοποιηθούν οι ικανότητές τους, οι οποίες τελικά θα «επιστρέψουν» στο κοινωνικό σύνολο για να το ωφελήσουν.

«Το να είσαι χαρισματικός σε έναν αφιλόξενο κόσμο, που λειτουργεί με παρωπίδες και περιοριστικές αναχαιτίσεις, είναι βάσανο, κυρίως όταν δεν έχεις καμία υποστήριξη, από πουθενά να πιαστείς. Γιατί ήδη βλέπεις τον κόσμο με άλλα μάτια, έχεις άλλη αντίληψη και μεγαλύτερο βάθος σκέψης και δεν μπορείς να συμβαδίσεις με το γενικό σύνολο. Είναι δύσκολο να προσαρμοστείς σε αυτά με τα οποία διαφωνείς, επειδή είναι πιο εύκολο και εύλογο να βλέπεις τη ματαιότητα και το ατελέσφορο μίας σχετικής διαδικασίας ή επιλογής» αναφέρει ο 36χρονος ψυχίατρος Ευάγγελος Κατσιούλης, ο οποίος κατέχει τον υψηλότερο καταγεγραμμένο δείκτη νοημοσύνης στον κόσμο (IQ 198), σύμφωνα με τα αποτελέσματα διεθνούς διαγωνισμού που εφάρμοσε διεθνής κοινότητα μέτρησης της υψηλής νοημοσύνης.

Μόλις το 2003 η ελληνική πολιτεία προνόησε να προσθέσει εδάφιο για την «ειδική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που μπορεί να τύχουν τα άτομα που έχουν ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντα» σε υπάρχοντα νόμο του 2000 που αφορούσε την εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και την λειτουργία των ΚΔΑΥ και ΣΜΕΑ. Πολύ αργότερα, σε νόμο του 2008, ορίζεται ότι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι και οι μαθητές που έχουν μία ή περισσότερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα ανεπτυγμένα σε βαθμό που υπερβαίνει κατά πολύ τα προσδοκώμενα για την ηλικιακή τους ομάδα. Ταυτόχρονα, ανατίθεται η ανάπτυξη προτύπων αξιολόγησης και ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους μαθητές αυτούς σε Σχολές ή Τμήματα ΑΕΙ που εκδηλώνουν ενδιαφέρον.

Το εκπαιδευτικό κενό οδήγησε τον κ.Κατσιούλη και μία ομάδα εθελοντών, συνεργατών και επιστημόνων να εμπνευστούν τη δημιουργία της μοναδικής ακαδημίας στην Ελλάδα (μη κερδοσκοπικής) για τα χαρισματικά παιδία, που έχει στόχο να τους προσφέρει όλα εκείνα τα εφόδια που θα συμβάλλουν στην ισορροπημένη ανάπτυξή τους και θα τους δώσουν μία ευκαιρία να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία, να αποκτήσουν έναν λειτουργικό ρόλο σε αυτήν.

Η Ακαδημία Ανώτερης Αξιολόγησης «Ανάδειξη», φιλοξενείται στην οδό Καλαποθάκη 20, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, και διαθέτει παιδοψυχολόγους, παιδοψυχίατρους, παιδαγωγούς διαφόρων ειδικοτήτων με ειδικές γνώσεις σε συγκεκριμένα αντικείμενα, εκπαιδευτικούς ειδικών τομέων (μαθηματικά, φυσική κ.ά.), άτομα του καλλιτεχνικού χώρου (θέατρο, χορός, τέχνες), αλλά και επαγγελματικούς συμβούλους.

Η μέριμνα για την ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών κρίνεται αναγκαία, καθώς είναι σύνηθες τα παιδιά αυτά να παρουσιάζουν «ασύγχρονη ανάπτυξη», δηλαδή ανισορροπία σε μία ή δύο παραμέτρους της προσωπικότητάς τους, που δεν εναρμονίζονται με τον ρυθμό και την ταχύτητα της ιδιαίτερα αναπτυγμένης διανοητικής τους κατάστασης.

«Δεν επιζητούμε να δημιουργήσουμε μία ομάδα εστιασμένη στη διαφοροποίηση και την αλαζονεία, δίνοντας την εντύπωση ότι τα παιδιά αυτά είναι διαφορετικά και ανώτερα από τα άλλα. Θέλουμε όμως να βοηθήσουμε τα παιδιά και τους γονείς τους να αντιληφθούν τις ειδικές τους κλίσεις, να ενισχύσουν περαιτέρω τις ανεπτυγμένες ικανότητές τους, τόσο γνωσιακά όσο και πρακτικά, να γίνουν δημιουργικά και να ενταχθούν αρμονικά στην κοινωνική δομή, ώστε οι επιλογές που θα κάνουν στο μέλλον να βοηθήσουν τόσο τα ίδια όσο και το σύνολο στο οποίο θα λειτουργούν» διευκρινίζει ο κ.Κατσιούλης.

«Για τους ανθρώπους με ικανότητες, το περιβάλλον δεν είναι φιλικό, και γι' αυτό πολλοί από αυτούς επιλέγουν να φύγουν στο εξωτερικό. Επιζητούμε να αποκαταστήσουμε μία λησμονημένη αξιοκρατία, να δώσουμε μια θέση και ευκαιρία στους ικανούς στον τόπο μας σε εποχές κρίσιμες. Νέοι και ικανοί άνθρωποι σε λειτουργικές θέσεις θα είναι έτοιμοι να διεκδικήσουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής και να συνδράμουν στην κοινωνική ευδαιμονία» προσθέτει.

Αρχικά, η ομάδα των ειδικών της «Ανάδειξης» υποβάλλουν τα παιδιά- με τη συγκατάθεση των γονιών τους -σε συγκεκριμένες δοκιμασίες, ερωτηματολόγια και τεστ, που στηρίζονται σε αναγνωρισμένες μεθόδους του εξωτερικού, προκειμένου να διαπιστωθεί εάν όντως διαθέτουν υψηλό επίπεδο νοημοσύνης, χαρισματικότητας ή ικανότητας. Παγκοσμίως αποδεκτές δοκιμασίες νοημοσύνης μπορούν να εφαρμοστούν από την ηλικία των δύο ετών.

Στη συνέχεια, τα παιδιά εντάσσονται σε μικρές εκπαιδευτικές ομάδες με παιδιά του ίδιου επιπέδου, αλλά όχι απαραίτητα της ίδιας ηλικίας, όπου παρακολουθούν προγράμματα, προσαρμοσμένα στις ανάγκες τους. Τα προγράμματα αυτά θα προσφέρουν εκπαιδευτικά ερεθίσματα πάνω στις δεξιότητες και τις κλίσεις τους, επιπρόσθετα από την συμβατική εκπαίδευση του σχολείου, όπως για παράδειγμα στα μαθηματικά, τη φυσική, τις ξένες γλώσσες.

Παράλληλα, γονείς και παιδιά θα ενημερώνονται για τις δυνατότητες να συμμετέχουν σε διεθνείς διαγωνισμούς και προκλήσεις και θα ενθαρρύνονται να προσεγγίσουν κάποιους στόχους που θα έχουν θέσει στον τομέα του ενδιαφέροντός τους, πέρα από το σχολικό τους πρόγραμμα.

«Συνήθως τα χαρισματικά παιδιά έχουν ανάγκη συνεχούς τροφοδότησης γνώσεων, ερεθισμάτων και πληροφοριών, θέλουν να εμβαθύνουν τη γνώση τους για να μπορούν να προσφέρουν τα δικά τους δεδομένα. Σε μεταγενέστερο επίπεδο μπορούν να συνδυάζουν τις γνώσεις τους με άλλα πεδία. Ωστόσο, η χαοτική προσφορά δεδομένων, ειδικά σε πεδία για τα οποία δεν ενδιαφέρονται, δεν ενδείκνυται» αναφέρει ο κ.Κατσιούλης.

Η Ακαδημία «Ανάδειξη» διαθέτει αντίστοιχο χώρο στο διαδίκτυο (www.aaaa.gr), όπου ενημερώνει κοινό και γονείς για τη χαρισματικότητα και την υψηλή νοημοσύνη, για τις ενδείξεις και τα χαρακτηριστικά των χαρισματικών παιδιών, για τις διεθνείς θέσεις και εξελίξεις γύρω από σχετικές έρευνες, για τις ομάδες και κοινότητες ανθρώπων με υψηλή νοημοσύνη, τους στόχους της Ακαδημίας.

Κατά στερεότυπες θέσεις, τα χαρισματικά παιδιά έχουν κλίση στα μαθηματικά, στις φυσικές επιστήμες, στις ξένες γλώσσες, σε ειδικά μαθήματα, είναι ιδιαίτερα κοινωνικά, διαθέτουν πολύ καλή μνήμη, συναναστρέφονται με παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας ή με ενήλικες, τους ενδιαφέρουν πράγματα που δεν αρμόζουν στην ηλικία τους. Ρωτούν συνεχώς και δεν ικανοποιούνται από μία απάντηση, προσπαθούν να καταλάβουν και όχι να μάθουν, έχουν πολλά ενδιαφέροντα, είναι υπερδραστήρια. Μπορεί να είναι πολύ καλοί μαθητές ή να μην τους ενδιαφέρει καθόλου το σχολείο, λένε συνέχεια «όχι» ή αντιδρούν έντονα, δεν μπορούν να επικεντρωθούν στα μαθήματα και τους αρέσει να κάνουν τα δικά τους πράγματα, ξέρουν να διαβάζουν από πολύ μικρή ηλικία, χωρίς να τους έχουν βοηθήσει οι γονείς, διαβάζουν βιβλία, σχολιάζουν απόψεις ή παίρνουν θέσεις.

Ενδείξεις υψηλής ευφυΐας ή χαρισματικότητας υπάρχουν σε κάθε ηλικία, ακόμη και στα βρέφη, τα οποία- για παράδειγμα -μπορεί να είναι ανήσυχα στο κρεβάτι τους επειδή έχουν κουραστεί να βλέπουν την ίδια παράσταση και χρειάζονται νέο ερέθισμα. Σε αυτή την περίπτωση, η αλλαγή και μόνο θέσης τα καθησυχάζει.

Στις δυτικές κοινωνίες, όπου έχουν γίνει συστηματικές έρευνες, στον ορισμό της χαρισματικότητας εμπεριέχεται και η υψηλή νοημοσύνη, ωστόσο σε άλλα κέντρα αναφοράς (Βρετανία, Ουκρανία κ.α.) δεν είναι υποχρεωτική η συνύπαρξή τους.

Βιολογικά, η νοημοσύνη ερμηνεύεται ως προς τον αριθμό των συνάψεων που κάνουν οι νευρώνες κατά μέσο όρο στη μονάδα του όγκου. Όσο πιο πολλές συνάψεις τόσο πιο λειτουργικός είναι ο νευρώνας, και όσο πιο πολύπλοκο είναι ένα σύστημα τόσο πιο γρήγορα και αποτελεσματικά επεξεργάζεται την πληροφορία. Πάντως, δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα ότι η ύπαρξη συγκεκριμένου γονιδίου επιφέρει υψηλή νοημοσύνη.

Το περιβάλλον σίγουρα παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού, αν δηλαδή και οι δύο γονείς είναι ευφυείς, με πολλά ενδιαφέροντα, χαρισματικοί, καθώς αναπτυξιακά το παιδί έχει περισσότερα ερεθίσματα.

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ