Ευγένιος Τριβιζάς: «Το παραμύθι της Ελλάδας περιμένει τον πρίγκιπα της ανάπτυξης»

Η άποψη ότι είναι ο σύγχρονος Αντερσεν μάλλον τον αδικεί αφού ο Ευγένιος Τριβιζάς, ο άνθρωπος που κινείται μεταξύ Εγκληματολογίας και παραμυθιού, του έχει βάλει τα γυαλιά σε πωλήσεις. Μόνο ένα παραμύθι του ξεπέρασε πριν από κάποια χρόνια στις ΗΠΑ τα 2 εκατομμύρια αντίτυπα!

Μιλώντας με τον Ευγένιο Τριβιζά, τον γητευτή μικρών και μεγάλων, έχεις την αίσθηση ότι οι εικόνες, οι έννοιες και τα νοήματα αποκτούν άλλη διάσταση μέσα από τον μαγικό κόσμο των παραμυθιών. Οι μικροί χάνονται μέσα στις πλούσιες εικόνες και τους χαριτωμένους πρωταγωνιστές των ιστοριών του με τα πρωτότυπα ονόματα και τους ευφάνταστους ρόλους και οι μεγάλοι διεισδύουν σε μεγάλες αλήθειες της ζωής. Οταν τον πρωτογνώρισα του ζήτησα να δώσει ένα σύντομο βιογραφικό για να εισπράξω μια απάντηση που μάλλον με προσγείωσε απότομα όπως την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.

«Θα είναι πιο ενδιαφέρον να σας πω πού δεν γεννήθηκα και ποιοι δεν ήταν ο παππούς μου και η γιαγιά μου», μου είπε. «Δεν γεννήθηκα στο Περού και δεν σπούδασα γαλακτοκομία στη Γουαδελούπη. Ο παππούς μου δεν ήταν ένας κοκκινομάλλης παραγεμιστής μαξιλαριών από τον Αγιο Δομίνικο και η γιαγιά μου δεν ήταν κόρη ενός Ουσάρου αξιωματικού του ρωσικού ιππικού, ούτε η μικρότερη ανιψιά ενός Βεδουίνου χηνοβοσκού από το Χαρτούμ», πρόσθεσε.



Ο Ευγένιος Τριβιζάς δεν είναι απλώς ένας πολυγραφότατος παραμυθάς. Είναι ένας συγγραφέας παιδικών βιβλίων διεθνώς αναγνωρισμένος, τα παραμύθια του οποίου έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες. Γεννημένος το 1946 στην Αθήνα, ακροβατεί εδώ και χρόνια μεταξύ συγγραφικής εκτόνωσης και πανεπιστημιακής καριέρας. 

Κινείται μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου διδάσκοντας Εγκληματολογία και Συγκριτικό Ποινικό Δίκαιο στο University Reading της Μεγάλης Βρετανίας και διατηρώντας τη θέση του επικεφαλής στο Τμήμα Εγκληματολογικών Μελετών. 

Παρόλο που η πανεπιστημιακή του καριέρα είναι ταυτισμένη με τη Γηραιά Αλβιώνα, λόγω  ιδιοσυγκρασίας επιστρέφει πάντα στον τόπο του «εγκλήματος» ξεδιπλώνοντας προσωπικές του  χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις και κρίνοντας τα κακώς κείμενα που επιφυλάσσουν οι φετινές γιορτές για τον τόπο μας.




- Πρέπει να πιστεύουμε ότι υπάρχει Αϊ-Βασίλης;

Αν και δύσπιστοι σκεπτικιστές έχουν αμφισβητήσει κατά καιρούς την ύπαρξή του, την πιο πειστική απάντηση την έχει δώσει ο Francis Pharcellus Church, βετεράνος ανταποκριτής του αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, απαντώντας σε ένα οκτάχρονο κορίτσι που έστειλε γράμμα στην εφημερίδα του. Τη διαβεβαιώνει ότι τα σημαντικότερα πράγματα στον κόσμο είναι εκείνα που δεν βλέπουμε, ότι μόνο η ποίηση, η αγάπη και η φαντασία μπορούν να παραμερίσουν το παραπέτασμα που μας χωρίζει από τον αθέατο κόσμο και ότι όσο υπάρχει στον κόσμο φιλευσπλαχνία, γενναιοδωρία και στοργή θα υπάρχει Αϊ-Βασίλης.

- Αν τα παλιά παραμύθια είχαν δράκους, μάγισσες και μητριές, τα βγαλμένα σύγχρονα ποιους έχουν πρωταγωνιστές;

Τους ίδιους, αλλά οι μάγισσες ίπτανται στον ουρανό με ηλεκτρικές σκούπες, οι δράκοι μπορεί να είναι πιο ευαίσθητοι από τους πρίγκιπες και οι μητριές δεν είναι απαραιτήτως κακές.

- Το παραμύθι της Ελλάδας θα έχει αίσιο τέλος;
  
Εξαρτάται από το πότε θα καταφτάσει καβάλα στο λευκό του άτι ο πρίγκιπας της ανάπτυξης.

- Πότε ένας άνθρωπος ζει μια παραμυθένια ζωή;

Οταν στην έρημο της καθημερινότητας ανακαλύπτει τις παρήγορες οάσεις.

- Ποιος ήρωάς σας θα θέλατε να είστε;
Ο Τουρτούρι ο χιονάνθρωπος που δεν ήθελε να λιώσει από το βιβλίο «Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι».

- Ποιοι από τους ήρωές σας είναι οι καλύτεροί σας φίλοι;
 Εκείνοι που προσπαθούν να ξεπεράσουν τους περιορισμούς που ορίζουν την ύπαρξή τους, όπως ο Αχυρούλης το σκιάχτρο που ονειρευόταν να πετάξει στο βιβλίο «Το όνειρο του σκιάχτρου» και το άλογο του σκακιού που λαχταράει να καλπάσει σε ένα δροσερό λιβάδι στους «Δραπέτες της σκακιέρας».

- Τι θα ζητούσατε από τον Αντερσεν σε ένα δείπνο στο οποίο θα τρώγατε μαζί; 
Να μου χαρίσει ένα κομμάτι από το τσόφλι του αυγού μέσα από το οποίο βγήκε το ασχημόπαπο.

- Τα παραμύθια σας είναι μόνο για μικρούς;
Οχι. Προσπαθώ να γράφω έργα τα οποία να απολαμβάνουν σε διαφορετικά επίπεδα τόσο οι μικροί όσο και οι μεγάλοι που τα διαβάζουν στα παιδιά τους. Η έννοια της συναπόλαυσης είναι για μένα καθοριστική. Η «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» του Λιούις Κάρολ για παράδειγμα ή «Ο μικρός πρίγκιπας» του Αντουάν ντε Σεντ Εξιπερί είναι έργα ταυτόχρονα απλά και περίπλοκα, εύληπτα και εμβριθή. Μπορεί να τα απολαύσει τόσο ένα μικρό παιδί όσο και ένας ώριμος ενήλικας. Αυτά είναι τα πρότυπά μου.

- Ποιον ήρωα παιδικού βιβλίου θα θέλατε να εξαφανίσετε και γιατί;
  
Κανέναν. Ολοι, καλοί και κακοί, είναι απαραίτητοι για να ολοκληρωθεί μια ιστορία.

- Σε ποιο γνωστό παραμύθι θα βάζατε άλλο τέλος;

Εχω βάλει ήδη σε αρκετά. Για παράδειγμα, στο τελευταίο μου βιβλίο «Η Κοκκινομπλουτζινίτσα» η ηρωίδα δεν σώζεται από κυνηγό. Προσποιείται ότι εντυπωσιάζεται από την υποκριτική ικανότητα του λύκου να παριστάνει τη γιαγιά της και τον προτρέπει να ακολουθήσει καριέρα ηθοποιού. Στη συνέχεια ο λύκος με τη βοήθεια της γιαγιάς, η οποία στα νιάτα της ήταν χορεύτρια στο Μουλέν Ρουζ, γίνεται διάσημος ηθοποιός στο Χόλιγουντ. 
Καλεί μάλιστα την Κοκκινομπλουτζινίτσα στην τελετή απονομής του πρώτου του Οσκαρ.

- Είναι τα παραμύθια μια διαφυγή από τη σκληρή πραγματικότητα;

Οχι. Είναι η πύλη που οδηγεί σε βαθύτερες και ουσιαστικότερες αλήθειες της ανθρώπινης ύπαρξης, η καλύτερη προετοιμασία από τη μικρή μας ηλικία για να κατανοήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τη σκληρή πραγματικότητα.

- Αν σας ζητούσα να περιγράψετε την εποχή μας υπό τη μορφή παραμυθιού, τι παραμύθι θα γράφατε;

Ηταν μια εποχή που σκοτεινές σκιές απειλούσαν καθετί το φωτεινό. Σιγά-σιγά κατάπιαν τον ήλιο, το φεγγάρι και τα αστέρια. Κατάπιαν τις αναλαμπές των τζακιών, τις φλόγες των κεριών στις τούρτες γενεθλίων των μικρών παιδιών, ακόμα και τα φωτάκια των χριστουγεννιάτικων δέντρων. Το μόνο που τους ξέφυγε ήταν μερικές πυγολαμπίδες. Και οι σκιές φοβόντουσαν και έψαχναν απεγνωσμένα να τις βρουν και να τις σβήσουν. Γιατί ήξεραν ότι, όσο υπάρχει έστω και μία πυγολαμπίδα, δεν είναι σίγουρη η κυριαρχία τους.


- Ποιο δώρο παιδιού σάς έχει εντυπωσιάσει περισσότερο και για ποιον λόγο;

Μετά από μια εκδήλωση σε γνωστό βιβλιοπωλείο ένα αγόρι με πλησίασε για να του δώσω αυτόγραφο και μου έδωσε ένα δώρο με όμορφο περιτύλιγμα. Οταν πήγα να το ανοίξω με σταμάτησε.
«Μην το ξετυλίξετε τώρα!» μου είπε.
«Πότε να το ξετυλίξω;» ρώτησα.
«Ποτέ!» μου απάντησε. «Θέλω να μου υποσχεθείτε ότι δεν θα το ξετυλίξετε ποτέ». 
Η συμπεριφορά του μου κίνησε την περιέργεια. Μιλήσαμε για λίγο και τελικά ομολόγησε ότι δεν είχε αρκετά χρήματα για να μου πάρει δώρο. Του έφταναν μόνο για να αγοράσει ένα όμορφο χαρτί περιτυλίγματος στο οποίο είχε τυλίξει ένα άδειο κουτί. Είναι από τα ωραιότερα δώρα που μου έχουν κάνει. Οσο δεν το ανοίγω, μπορεί να περιέχει τα πάντα και σίγουρα την αγάπη του παιδιού.

- Τι κόσμους βλέπουν τα μάτια ενός παραμυθά;
Αόρατους.

- Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε το πρώτο σας βιβλίο για τις γιορτές και το τελευταίο που μόλις κυκλοφόρησε;

Οταν ήμουν μικρός ήθελα, μεταξύ άλλων, να γίνω βοηθός του Αϊ-Βασίλη επειδή πίστευα ότι θα είχα πολλά τυχερά. Ηταν ένα βράδυ Πρωτοχρονιάς, λοιπόν, όταν άρχισα να γράφω το πρώτο μου μυθιστόρημα, τους «Πειρατές της Καμινάδας», το οποίο δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων». Εξιστορεί τις περιπέτειες δύο αδίστακτων πειρατών που αιχμαλωτίζουν τον Αϊ-Βασίλη και παίρνουν τη θέση του και ενός παιδιού που ξενυχτάει εκείνο το βράδυ για να τον συναντήσει. Το τελευταίο βιβλίο με τίτλο «Εξι στολίδια ταξιδεύουν» το εμπνεύστηκα όταν τακτοποιώντας ένα ντουλάπι βρήκα ένα ξεχασμένο κουτί με παλιά στολίδια χριστουγεννιάτικου δέντρου· σκονισμένα, τα περισσότερα σπασμένα. Στο βιβλίο αυτό έξι στολίδια για να αποφύγουν μια τέτοια μοίρα εγκαταλείπουν το χριστουγεννιάτικο δέντρο και ταξιδεύουν με ένα μικρό ιπτάμενο χαλί στα πέρατα του κόσμου.

- Με ποιους ήρωες πρωτοχρονιάτικου βιβλίου σας δεν θα θέλατε να κάνετε παρέα;

Με τον Χαράλαμπο Χλαπατσούλη και την οικογένειά του από τη σειρά των βιβλίων «Οι γιορτινές περιπέτειες της οικογένειας Χλαπατσούλη», για ευνόητους λόγους.

- Τι θα αλλάζατε στην Αθήνα του 2018 με το συγγραφικό σας ραβδί;
Τα πεζοδρόμια και τις τηλεοράσεις. Τα πεζοδρόμια από απλά θα τα έκανα αλεξιρόδια που θα απωθούσαν αυτόματα οτιδήποτε έχει ρόδες. Τις τηλεοράσεις θα τις έκανα τηλεβοράσεις που θα καταβρόχθιζαν όποιον τις παρακολουθούσε περισσότερο από δύο ώρες.

- Πώς συστήνεστε σε κάποιον που σας πρωτογνωρίζει;
Ως ζογκλέρ μελάτων αυγών.

- Ποια ηλικία θα θέλατε να ξαναζήσετε και σε τι διαφέρει από τη σημερινή;

Την παιδική.
 Διαφέρει σε αρκετά σημεία από τη σημερινή. Για παράδειγμα, όταν ήμασταν παιδιά ψάχναμε με τις ώρες για να βρούμε τετράφυλλα τριφύλλια. Τώρα που μεγαλώσαμε ψάχνουμε με τις ώρες για να βρούμε ταξί. Οταν ήμασταν παιδιά παρακαλούσαμε να πέσει στα χέρια μας ένα πεφταστέρι. Τώρα που μεγαλώσαμε παρακαλάμε να μας πέσει η πίεση.

- Αλήθεια, πώς είναι η καθημερινότητά σας;

Μια συνεχής εναλλαγή αισθήσεων και παραστάσεων μεταξύ φυλακών και νηπιαγωγείων, θεατρικών παρασκηνίων και αστυνομικών σταθμών, νομικών διατριβών και μαγευτικών παραμυθιών, μεταξύ ειδεχθών εγκλημάτων και ιπποτικών ανδραγαθημάτων.

- Τι βοηθά και τι σκοτώνει τη φαντασία;

 Τη βοηθάνε βιβλία που ανοίγουν ορίζοντες και τη σκοτώνουν εκπαιδευτικά συστήματα που ψαλιδίζουν φτερά.

- Ποια κοινωνικά γεγονότα σάς ενέπνευσαν παραμύθια;

Οι βομβαρδισμοί σε πολεμικοί ζώνες («Το κοτσάνι του πετροκέρασου»), η ξενιτιά και η μετανάστευση («Τα γουρουνάκια κουμπαράδες»), ο ρατσισμός και η γενοκτονία («Η τελευταία μαύρη γάτα»).

- Ποιες τεχνολογικές εξελίξεις έχουν εμπνεύσει παραμύθια σας;

Αρκετές, όπως η κλωνοποίηση και η νανοτεχνολογία. Στο παραμύθι μου «Η χώρα με τους εκατό αυτοκράτορες», ένας αυστηρός αυτοκράτορας έχει τόσο μεγάλη ιδέα για τη σπουδαιότητά του ώστε αποφασίζει να πολλαπλασιάσει τον εαυτό του. Δημιουργεί, λοιπόν, με έναν μαγικό καθρέφτη που πολλαπλασιάζει το είδωλό του άλλους εκατό αυτοκράτορες πανομοιότυπους με τον ίδιο. Επειδή είναι όμως και οι εκατό υπερβολικά αυστηροί, εκτελούν σιγά-σιγά όλους τους υπηκόους. Στο τέλος ένας μόνο υπήκοος απομένει και αυτός είναι ο δήμιος. Αν τον εκτελέσουν, θα πάψουν να είναι αυτοκράτορες. Γι’ αυτόν τον λόγο τού κάνουν όλα τα χατίρια, ώσπου ο δήμιος γίνεται αυτοκράτορας και οι αυτοκράτορες υπήκοοι. Γράφω τώρα μια ιστορία για εφτά νάνους που ο καθένας ειδικεύεται σε έναν διαφορετικό τομέα της σύγχρονης νανοτεχνολογίας. Χρησιμοποιούν τις γνώσεις τους για να προστατεύσουν τη Χιονάτη από τους κινδύνους που την απειλούν.   

-Υπάρχουν τεχνολογικές εξελίξεις που τις έχουν προβλέψει τα παραμύθια σας;

Πριν από πολλά χρόνια σε ένα βιβλίο μου είχα περιγράψει το χαμαιλεοντικό μου σακάκι, το οποίο αλλάζει χρώμα ανάλογα με το μέρος όπου βρίσκομαι· στα δάση πρασινίζει, στις παραλίες γίνεται μπλε και όταν βρέχει πεφταστέρια γίνεται ασημένιο. Φανταζόσαστε την έκπληξή μου όταν διάβασα την είδηση για την τρίτη γενιά υφασμάτων, βασισμένων στις λεγόμενες ευφυείς ίνες, τα οποία αλλάζουν χρώμα από κόκκινο σε βαθύ μπλε ανάλογα με τη θερμοκρασία του σώματος εκείνου που τα φοράει. Ελπίζω παρόμοια τύχη να έχουν και άλλες εφευρέσεις μου, όπως το ελαφρίδι (το ελαφρίδι είναι το αντίθετο από το βαρίδι). Το βάζεις στη βαλίτσα σου και τη μεταφέρεις πολύ πιο εύκολα. 

- Ποιο είναι το μότο της ζωής σας;
 Η φράση του Τσάρλι Τσάπλιν «Αν κοιτάζεις συνέχεια κάτω, δεν θα δεις ποτέ το ουράνιο τόξο».