Το ξύλο δεν βγήκε απ’ τον παράδεισο...

Το φαινόμενο της σχολικής βίας είναι υπαρκτό και διεθνώς καταγεγραμμένο, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε αναλύσει τον σχολικό εκφοβισμό και τα συνεπακόλουθα τόσο στο παιδί-θύμα όσο και στον θύτη. Τα σχολεία προλαμβάνουν, όσο μπορούν, την ύπαρξη τέτοιων φαινομένων απέναντι στα οποία δεν πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή και καμία δικαιολογία για κανενός είδους παρενόχληση, απ’ όπου και αν προέρχεται. Δυστυχώς, μερικές σπάνιες φορές, τα εν λόγω φαινόμενα προέρχονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Οι περισσότεροι από αυτούς εκτελούν με ήθος, υπευθυνότητα και ζήλο το λειτούργημά τους. Ομως, για διάφορους λόγους, μερικοί -ευτυχώς λίγοι- εκφοβίζουν και στοχοποιούν συνειδητά κάποιον από τους μαθητές τους. Μερικές φορές ενοχλούνται όχι από το ίδιο το παιδί, αλλά από τυχόν θέματα που έχουν προκύψει με τον γονέα του, ο τελικός αποδέκτης της ψυχολογικής-συναισθηματικής βίας που ασκούν, όμως, είναι ο ίδιος τους ο μαθητής. Τέτοια γεγονότα αποτελούν τρομερό διά βίου πλήγμα στην ψυχολογική και συναισθηματική διαμόρφωση κάθε παιδιού. Πλήττουν και πληγώνουν άμεσα και καίρια την εικόνα του, επηρεάζουν την προσωπικότητα, τη συμπεριφορά του και σίγουρα τις σχολικές του επιδόσεις. 

Οι μέθοδοι και οι τακτικές τους

Τέτοιες βίαιες προσωπικότητες εκπαιδευτικών είναι κοινές σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Φωνές, φοβέρες, γελοιοποίηση, εξευτελισμοί παρουσία όλης της τάξης, κατευθυνόμενοι σε έναν και μόνο μαθητή με ασήμαντες -κυρίως- αφορμές. Ολα είναι στο πρόγραμμα: λεκτικοί, συναισθηματικοί εκφοβισμοί, αλλά και απειλές για σωματική βία, ακόμα και ξύλο, χαστούκια, τράβηγμα αυτιών, μαλλιών, όπως επίσης και αδίκως χαμηλή βαθμολόγηση, τιμωρία στη γωνία για παραδειγματισμό, γραπτές τιμωρίες, περισσότερη δουλειά, επιδεικτική αγνόηση του μαθητή, εμπλοκή ολόκληρης της τάξης στον εξευτελισμό του παιδιού κ.λπ. Γενικά, ο/η εκπαιδευτικός κάνει τη ζωή του μαθητή του κόλαση. 

Πώς βιώνει το παιδί τους εκφοβισμούς

Οταν το παιδί υφίσταται τέτοιου είδους εκφοβισμό, οι πιθανότητες να το αναφέρει το ίδιο στους γονείς του είναι μηδαμινές. Υποφέρει σιωπηρά επειδή πιθανόν να έχει σύγχυση σε σχέση με το τι ακριβώς συμβαίνει, είτε θεωρεί δηλαδή τον εαυτό του υπαίτιο της κατάστασης είτε φοβάται να το πει. Τα αγόρια κρατούν το μυστικό περισσότερο από τα κορίτσια γιατί νιώθουν ότι μπορούν να το αντέξουν και φοβούνται ότι θα τους κοροϊδεύουν οι συμμαθητές τους αν το πουν. Μπορεί όμως να φοβούνται και την εκδίκηση από τη μεριά του δασκάλου αν ανοίξουν το στόμα τους. Να θυμάστε πάντα ότι είναι σχεδόν αδύνατο, κυρίως για ένα μικρό παιδί, να αμφισβητήσει την εικόνα του δασκάλου του. Γι’ αυτό αποτελεί το απόλυτο πρότυπο εξουσίας, ιδίως όταν ο εκπαιδευτικός λόγω ιδιοσυγκρασίας ή ψυχολογικών προβλημάτων που πιθανόν αντιμετωπίζει μπορεί να είναι αποστασιοποιημένος και να μην αποδέχεται κανενός είδους κριτική ή παρεμβολές στο έργο του.

Ποια είναι τα σημάδια της κακοποίησης

Αν το παιδί σας κακοποιείται με κάποια μορφή βίας, υπάρχουν σημάδια στη συμπεριφορά του που πρέπει να προσέξετε, όπως:
■ Αρνηση να πάει στο σχολείο.
■ Απόσυρση και απομόνωση, ντροπή, δειλία.
■ Κατάθλιψη.
■ Ψυχοσωματικά προβλήματα: άγχος που εκδηλώνεται με πονόκοιλους, πονοκεφάλους, εμετούς, συχνούς εφιάλτες, νυχτερινή ενούρηση.
■ Συμπεριφορικές διαταραχές: εναντιωματική συμπεριφορά όπως λεκτική ή και σωματική επιθετικότητα, κρίσεις θυμού, δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση, να παριστάνει το «πειραχτήρι ή κλόουν» στην τάξη.
■ Αδικαιολόγητοι μώλωπες.
■ Παραδοχή ότι ο δάσκαλός του τού φωνάζει συνέχεια, το προσβάλλει, το γελοιοποιεί, το τρομοκρατεί.

Πώς μπορείτε να δράσετε

Εάν υποπτεύεστε ή έχετε την μαρτυρία κάποιου ή κάποιων συμμαθητών του ότι ο εκπαιδευτικός του παιδιού σας το εκφοβίζει ή το κακοποιεί, δράστε ψύχραιμα αλλά άμεσα. Οσο παρατείνεται η βία τόσο επεκτείνεται και εδραιώνεται στην παιδική του ψυχή. 

Συζητήστε με το παιδί σας και ρωτήστε το αν ο δάσκαλος βάζει τις φωνές γενικά ή αν απειλεί κάποιο παιδί ή πώς θα αντιδρούσε το ίδιο αν ο δάσκαλός του το γελοιοποιούσε κ.λπ. Ζητήστε να δείτε τον εκπαιδευτικό μαζί με τον διευθυντή του σχολείου σας. Ακούστε με προσοχή και τη δική του πλευρά. Ενδέχεται το παιδί σας να έχει παρεξηγήσει κάποιες ενέργειες του δασκάλου του. Να θυμάστε ότι η εκδήλωση της βίας είναι ένα σύνολο επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών. Αν δεν λυθεί το πρόβλημα, ζητήστε να μιλήσετε με τον σχολικό σύμβουλο της περιοχής σας και να κρατάτε πάντα ένα αρχείο όλων των επαφών σας με τους υπεύθυνους, καταγράφοντας όλα τα συμβάντα.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας

■ Μην αγνοείτε ποτέ ένα τέτοιο περιστατικό και έναν τέτοιο άνθρωπο ο οποίος δεν θα σταματήσει, παρά μόνο όταν του γίνει σαφές ότι γνωρίζετε τι συμβαίνει και είστε αποφασισμένοι να τον σταματήσετε. Αγνοώντας το συμβάν, δημιουργείτε τεράστιο άγχος στο παιδί. Και κάτι ακόμα: ένα παιδί που απειλείται από τον ίδιο του τον δάσκαλο μαθαίνει από πολύ νωρίς ότι τέτοιου είδους πρακτικές είναι αποδεκτές και θεμιτές αφού προέρχονται από το απόλυτο πρότυπό του. Με άλλα λόγια, είναι απόλυτα δικαιολογημένες και ως τέτοιες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και από τον ίδιο. Θα είναι ο τρόπος του να αποφορτίζει την έντασή του.
■ Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει ότι είστε σύμμαχοί του και ότι θα πρέπει να σας εμπιστεύεται.
■ Αν χρειαστεί, απομακρύνετε το παιδί σας από το σχολείο.
■ Παρέχετε έμπρακτα ψυχοσυναισθηματική στήριξη στο παιδί σας. Το θέμα είναι ιδιαίτερα σοβαρό.
■ Πρέπει να γνωρίζει από μικρή ηλικία ότι η βία, από όπου και αν προέρχεται, ακόμα και από τον δάσκαλό του, είναι λάθος. Μιλήστε του απλά και ειλικρινά. Η προτεραιότητα κάθε γονιού πρέπει να είναι η προστασία, η ψυχική και η σωματική ακεραιότητα του παιδιού του. Η απλοϊκή υπόθεση ότι αφού είναι στο σχολείο όλα είναι καλά δεν ευσταθεί.
■ Φροντίστε να επισκέπτεστε συχνά το σχολείο, να ενημερώνεστε και να αποκτάτε σχέσεις με τους εκπαιδευτικούς.
Μην ξεχνάτε ποτέ ότι οι συντριπτικά περισσότεροι εκπαιδευτικοί τόσο στην πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ασκούν το λειτούργημά τους με ζήλο, σεβασμό και ευαισθησία. Οι άλλοι αποτελούν θλιβερή μειοψηφία και θα πρέπει να απομακρύνονται εγκαίρως από το σχολικό πλαίσιο. 

Χαρά Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
Ελευθερίου Βενιζέλου 25 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9581200
charakaramitsou@ath.forthnet.gr