Ποιος είναι ο Χερ Σόιμπλε;

Παρά τις κατά καιρούς  ακραίες και προκλητικές του  δηλώσεις, την αμείλικτη αυστηρότητά  του προς τους Ελληνες, ο πανίσχυρος υπουργός οικονομικών της Γερμανίας  έρχεται στην Αθήνα για να επιβεβαιώσει ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ευρωζώνη. Το ελληνικό ζήτημα είναι για τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, σε μεγάλο βαθμό, ένα προσωπικό στοίχημα.

Η φιγούρα του, η παράξενη εικόνα του γηραιού ημιπαράλυτου, ψυχρού και αμείλικτου κυρίαρχου της ευρωπαϊκής οικονομίας, μοιάζει φτιαγμένη για να γεννά παρεξηγήσεις, να διχάζει. Κι αυτό, βέβαια, ισχύει πολλαπλασιασμένο εις τη νιοστή δύναμη, σε ό,τι αφορά στους Ελληνες. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο αμείλικτος υπουργός οικονομικών της ήδη δαιμονοποιημένης Γερμανίας, στις 18 Ιουλίου θα βρίσκεται στην Αθήνα για μια επίσκεψη που προβλέπεται να είναι οτιδήποτε άλλο εκτός από εθιμοτυπική.

Για κάποιους αναλυτές είναι «ο καλύτερος  καγκελάριος που ήταν γραφτό να μη κυβερνήσει ποτέ τη Γερμανία», για άλλους, κυρίως πολιτικούς του αντιπάλους που δεν διστάζουν να κάνουν αναφορά στην αναπηρία του, «ο Σόιμπλε είναι μια απαίσια αράχνη, ένα ον μόνο με κεφάλι και χέρια» που επιβάλλεται στον περίγυρό του απλώς με την τρομακτική του παρουσία και τη δυσοίωνη ενέργεια που εκπέμπει.

Εφαρμόζοντας μια διαφορετική  ανάγνωση της περίπτωσής του, ο Σόιμπλε  συγκρίνεται με τον Φράνκλιν Ρούζβελτ, τον πρόεδρο των ΗΠΑ κατά την  περίοδο 1933-'45, ο οποίος είχε και αυτός  κινητικά προβλήματα εξαιτίας της πολυομυελίτιδας. Το αναπηρικό καρότσι του Ρούζβελτ, το πιο διάσημο στην παγκόσμια πολιτική ιστορία, ενέπνευσε το γερμανικό τύπο τη δεκαετία του '90 που, με καθηλωτικά εξώφυλλα στο Spiegel, το Stern κ.ο.κ. έθετε ευθέως και χωρίς περιστροφές το ερώτημα: «Μπορεί ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να γίνει ο πρώτος παράλυτος Γερμανός καγκελάριος;» Σήμερα γνωρίζουμε ότι η πορεία του προς την κορυφή του γερμανικού κράτους ανακόπηκε -δεν ήταν όμως ούτε το καρότσι, ούτε η σφαίρα που διέτρησε τη σπονδυλική του στήλη οι αιτίες που τον απέκλεισαν από το ύπατο αξίωμα της γερμανικής ομοσπονδιακής δημοκρατίας: Γι' αυτό φρόντισε η Ανγκελα Μέρκελ, που τον εκτόπισε από την ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών αλλά και αρνήθηκε να τον υποστηρίξει όταν ο Σόιμπλε θέλησε να διεκδικήσει τη θέση του Προέδρου της Γερμανίας.

Παρόλ' αυτά, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε σήμερα δεν είναι απλώς ο πιστός και πρόθυμος συνεργάτης της Μέρκελ, αλλά και ένας από τους πολιτικούς άντρες που διαμόρφωσαν και εξακολουθούν να επηρεάζουν καθοριστικά την πορεία της ενωμένης Ευρώπης. Υπήρξε δεξί χέρι του Χέλμουτ Κολ, δεύτερος τη τάξει στους Χριστιανοδημοκράτες έως ότου αναλάβει την ηγεσία του κόμματος, διετέλεσε υπουργός εσωτερικών, επικεφαλής κοινοβουλευτικής ομάδας, βασικός διαπραγματευτής για την ενοποίηση των δύο Γερμανιών και πρωτεργάτης της ευρωπαϊκής ενοποίησης -τουλάχιστον της οικονομικής και παρά τις όποιες ανωμαλίες αυτού του τιτάνιου πειράματος. Και, ανεξάρτητα από την ερμηνεία των αποτελεσμάτων και των παρενεργειών, στον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε πιστώνεται -ή χρεώνεται, αναλόγως- η επιτυχής εφαρμογή του PSI, δηλαδή η αναδιάρθρωση, ή το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, ένα εγχείρημα πρωτοφανούς μεγέθους έως ότου εφαρμοστεί στην Ελλάδα.

Ωστόσο, το πιθανότερο είναι ότι  για το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης στην Ελλάδα ο Σόιμπλε είναι  ο αντιπρόσωπος μιας μοχθηρής, σκοτεινής και επικίνδυνης δύναμης που επιβουλεύεται τα εθνικά ιερά και όσια, κάτι σαν μια μοντέρνα μετενσάρκωση του αδίστακτου πρίγκηπα Μέτερνιχ. Είναι επίσης εξίσου πιθανό ότι τα προσβλητικά πλακάτ, οι ψεύτικες κρεμάλες και οι χιτλερ-οποιημένες φωτογραφίες του θα κυκλοφορήσουν εκτενώς κατά τις ώρες της παραμονής του στην Αθήνα, σε μια επανάληψη όσων έγιναν κατά την επίσκεψη της Ανγκελα Μέρκελ, τον προηγούμενο Οκτώβριο. Κι αυτό είναι ως ένα μέτρο εύλογο, καθώς μια ελαφρώς παλαιότερη εκδοχή του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επέμενε να τσουρουφλίζει ξανά και ξανά την Ελλάδα με ιδιαίτερα καυστικά και υποτιμητικά σχόλια. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών κατήγγειλε επανειλημμένα τους Ελληνες για την απροθυμία και την ασυνέπεια τους να εφαρμόσουν τις διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία, παρά τα μνημονιακώς συμφωνηθέντα.

Κανείς δεν θυμάται τον Σόιμπλε  να χαμογελά, έστω και για τους τύπους, αλλά και κανείς δεν ξεχνά το ότι  ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο  κ. Κάρολος Παπούλιας κάποτε έφτασε να εξοργιστεί τόσο με την απαξιωτική στάση του Γερμανού υπουργού ώστε να δηλώσει «Ποιος είναι ο κ. Σόιμπλε που μπορεί να λοιδορήσει την Ελλάδα;»

Πέρα από το δίκαιο θυμό του Προέδρου, αυτός «ο κ. Σόιμπλε» είναι, αναμφισβήτητα, ένας από τους πιο σημαντικούς  παράγοντες της γερμανικής πολιτικής, διανύει τον 40ο χρόνο της κοινοβουλευτικής του σταδιοδρομίας και, όχι μόνον δεν σκοπεύει να αποσυρθεί, αλλά εργάζεται σκληρά προετοιμάζοντας την επανεκλογή του με τους Χριστιανοδημοκράτες, στις ομοσπονδιακές εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου. Μολονότι αδιαφορεί για τίτλους και επιδόσεις, ο Σόιμπλε είναι ο μακροβιότερος πολιτικός στη σύγχρονη ιστορία της Γερμανίας. Το ότι έχει αφιερώσει όλη του τη ζωή και εξακολουθεί να επενδύει κάθε δευτερόλεπτο του χρόνου του στα κοινά, αγγίζει τα όρια της εμμονής. Μικρό δείγμα αυτού του πάθους και της εξάρτησης από τη συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας, είναι ότι το 1990, δύο μόλις ημέρες μετά από τη δολοφονική επίθεση που τον άφησε παράλυτο από τη μέση και κάτω, ζητούσε από τη σύζυγό του να του διαβάζει τις εφημερίδες. Και παρόλο που μιλούσε μετά μεγάλης δυσκολίας, ενόσω βρισκόταν στο νοσοκομείο υπαγόρευε στους συνεργάτες του παραγράφους για ένα βιβλίο που συνέγραφε τότε για τη γερμανική ενοποίηση.

Φανατικός ευρωπαϊστής

Η έλευσή του στην Ελλάδα δεν είναι  διόλου άμοιρη των έμμεσων μηνυμάτων που ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιθυμεί να μεταδώσει, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στους Γερμανούς ψηφοφόρους: Το κλίμα συνεννόησης και συνεργασίας, μια κάποια αισιοδοξία που θα προκύψει από τις συνομιλίες της Αθήνας, θα ενισχύσει το κύρος και την αίγλη του Σόιμπλε, αποτελώντας μια συμβολική δικαίωση της πολιτικής του. Οπότε, η συνάντηση στην έδρα των «άτακτων» Ελλήνων έχει ξεχωριστή σημασία για όλο «ClubMed» όπως ειρωνικά αποκαλείται ο προβληματικός ευρωπαϊκός νότος, αλλά και για το άμεσο πολιτικό μέλλον του ίδιου του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Φυσικά, το διάσημο αναπηρικό καροτσάκι  του θα ακολουθεί ένα ολόκληρο επιτελείο τεχνοκρατών, οι οποίοι προβλέπεται  να έχουν εκτενείς και ουσιαστικές  συνομιλίες με ομολόγους τους της  ελληνικής πλευράς και κυρίως από το υπουργείο Οικονομικών. Εξάλλου, ο Σόιμπλε έρχεται στην Αθήνα αποδεχόμενος προηγούμενη πρόσκληση του κ. Γιάννη Στουρνάρα. Εστω και εάν το ενδεχόμενο ενός δεύτερου «κουρέματος» του ελληνικού χρέους έχει ήδη αποκλειστεί -τουλάχιστον σύμφωνα με ό,τι δήλωσαν πρόσφατα Μέρκελ και Σόιμπλε από κοινού- ο κατάλογος των θεμάτων που θα απασχολήσουν της γερμανο-ελληνικές συνομιλίες περιέχει ζητήματα κρίσιμης σημασίας. Το ειδικό Αναπτυξιακό Ταμείο πρόκειται να είναι ένα από αυτά, καθώς, μετά από τη δρακόντεια, σχεδόν εκδικητική λιτότητα που ευαγγελιζόταν επίμονα ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, το μάντρα του είναι πλέον η ανάπτυξη. Διότι, τελικά και παρά τις έντονες επικρίσεις που δέχεται για τη στυγνή επεκτατική πολιτική της Γερμανίας, ο Σόιμπλε παραμένει φανατικός υπέρμαχος της Ενωμένης Ευρώπης. Αποτελεί, μάλιστα, τον τελευταίο εν ενεργεία πολιτικό άνδρα που έχει ζήσει ολόκληρη την ιστορική πορεία της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης, από το 1992 και το Μάαστριχτ έως σήμερα. Οσο και εάν οι Ελληνες τείνουμε να θυμόμαστε μάλλον το σκληρό του πρόσωπο («αφήστε τις εκλογές, έχουμε κρίση να αντιμετωπίσουμε, τηρήστε τις δεσμεύσεις σας, η Ευρωζώνη θα επιβίωνε ακόμη και χωρίς την Ελλάδα» κ.λπ), θεωρεί ότι μια γερμανοποιημένη Ευρώπη θα ήταν ένας εφιάλτης και επιμένει αμετακίνητος στο δόγμα του: «Ό,τι είναι καλό για την Ευρώπη, είναι καλό για τη Γερμανία» -αν και κάποιοι φροντίζουν να του υπενθυμίζουν τακτικά ότι μάλλον ενστερνίζεται το αντίστροφο, προκρίνοντας το συμφέρον της πατρίδας του, παρά της ΕΕ.

Οι επικίνδυνες σχέσεις με τη Μέρκελ

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θεωρείται  κάτι σαν το απαραίτητο συμπλήρωμα, το «δεξί χέρι» της καγκελαρίου  Ανγκελα Μέρκελ. Ομως, όσο ορθό είναι  αυτό, άλλο τόσο αποκαλύπτει τη μισή αλήθεια, εφόσον στην πραγματικότητα οι σχέσεις ανάμεσά τους είναι περίπλοκες και αντιφατικές, κάτι σαν μόνιμη ανακωχή. Εξαιτίας της Μέρκελ ο Σόιμπλε αναγκάστηκε να παραιτηθεί από κάθε φιλοδοξία του να αναλάβει αυτός την καγκελαρία, αλλά και χάρη σε αυτήν διατηρεί την εξαιρετικά σημαντική θέση του στη γερμανική κυβέρνηση. Αυτό που ενώνει και ταυτόχρονα χωρίζει το άσπονδο ζεύγος Σόιμπλε-Μέρκελ είναι ο εσωκομματικός αγώνας για τη διαδοχή του Χέλμουτ Κολ στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών. Οπως είναι γνωστό, η Μέρκελ δεν δίστασε να παραμερίσει τους δύο ισχυρότερους άντρες των Χριστιανοδημοκρατών και να τεθεί η ίδια επικεφαλής της παράταξης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την πρόσβασή της στην καγκελαρία. Ο Σόιμπλε, πραγματιστής όπως και η ίδια η Μέρκελ, δηλώνει απτόητος από το γεγονός ότι δεν κατάφερε τελικά να φτάσει στην απόλυτη κορυφή της γερμανικής πολιτικής. «Παρέμεινα ο ίδιος, απαίσιος άνθρωπος» λέει με αυτοσαρκασμό αναφερόμενος στο πόσο άλλαξε η ζωή του μετά από την απόπειρα δολοφονίας που δέχτηκε το 1990. Ο δράστης, Πίτερ Κάουφμαν, ένας άνθρωπος που κρίθηκε από το δικαστήριο ψυχικά διαταραγμένος, τον πυροβόλησε τρεις φορές, δεν κατάφερε όμως να τον σκοτώσει. Τον άφησε όμως παράλυτο, γεγονός που, όπως πιστεύουν οι επικριτές του, επηρέασε τη νοοτροπία του Σόιμπλε, καθώς τον έκανε ακόμη πιο σκληρό, απαιτητικό και, εν τέλει, αδυσώπητο. «Οντας ανάπηρος μπορώ να αποφεύγω περιττές κοινωνικές εκδηλώσεις» λέει ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε «κι έτσι κερδίζω χρόνο. Αντί για ανούσιες συνεστιάσεις κ.λπ. προτιμώ να διαβάζω ή να πηγαίνω στο θέατρο και σε συναυλίες. Υπάρχουν, βέβαια, προβλήματα, όπως το ότι πέφτουν πάνω μου ψίχουλα από τους υπόλοιπους που τρώνε όρθιοι από κάποιο μπουφέ. Κι όταν γονατίζουν για να μου μιλήσουν, εύχομαι να μη λένε ότι αυτό γίνεται επειδή είμαι αλαζόνας».

Η εργασιομανία και η εμμονική προσοχή  σε κάθε λεπτομέρεια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου που έχει συνηθίσει να εμφανίζεται πάντα σε θέση ισχύος, σαν εκείνος που έχει τις ενδεδειγμένες λύσεις, ακριβώς διότι διεκδικεί τον τίτλο του παντογνώστη -στον τομέα της οικονομίας, αν μη τι άλλο.

Γεννημένος το 1942 στο βορειοδυτικό τμήμα της Γερμανίας, μεσαίος από τρεις αδελφούς που ακολούθησαν όλοι τον επαγγελματικό δρόμο της νομικής, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ένιωσε ότι ξαναγεννήθηκε όταν η Ανγκελα Μέρκελ, τον Οκτώβριο του 2009, του ανέθεσε το υπουργείο οικονομικών. Η προσέγγιση του Σόιμπλε στην οικονομία οφείλει πολλά στις νομικές του σπουδές, καθώς επιδιώκει τον ορθολογισμό και τη συμμόρφωση προς τη θεσμοθετημένη, συλλογικά συναποφασισμένη ορθή τάξη πραγμάτων. Εκ φύσεως συντηρητικός και από καταβολής του Χριστιανοδημοκράτης, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε παραμένει ακλόνητος στις επιλογές του, ακόμη και όταν δέχεται δριμεία κριτική, όπως πχ για ένα τερατώδες σφάλμα, μια «τρύπα» που εντοπίστηκε στο γερμανικό προϋπολογισμό ύψους 55 δισ. ευρώ, ή για το διαρκώς διογκούμενο δημόσιο χρέος της χώρας που πλέον υπερβαίνει τα 2 τρισ. ευρώ.

Για τον ακατάβλητο Γερμανό, τίποτε από όλα αυτά δεν αποτελεί αιτία  υπερβολικού προβληματισμού. Η περίπτωσή  του, εξάλλου, χρησιμεύει ως απόδειξη για  το πώς η Γερμανία έχει κόψει τους δεσμούς της με το παρελθόν, τότε που το ναζιστικό καθεστώς ενέτασσε στο πρόγραμμα ευθανασίας εκατοντάδες άτομα με κινητικά προβλήματα ή κάθε είδους ειδικές ανάγκες. Ο Σόιμπλε, ακριβώς όπως επαναδιευθέτησε τη ζωή του, παραμένοντας σύζυγος και πατέρας τεσσάρων παιδιών παράλληλα με την αφοσίωση στην πολιτική του καριέρα, έτσι και στα δημόσια καθήκοντά του επιμένει ότι ενδιαφέρεται μόνο για το μέλλον. Και, ακριβώς γι' αυτό, κάνει ό,τι μπορεί για να επανεκλεγεί, επειδή διατηρεί ακόμη ανοιχτούς λογαριασμούς με το γερμανικό και το ευρωπαϊκό του όραμα.