ΣτΕ: Και τυπικά αντισυνταγματικός ο νόμος για τα κανάλια

Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας στην πρώτη σημερινή συνεδρίασή της για το 2017 δημοσίευσε επί έδρας τις αποφάσεις για τους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας, αποφάσεις οι οποίες αποτελούν κόλαφο για την Κυβέρνηση και ειδικά για τον τότε υπουργό Επικρατείας Νίκο Παππά.

Ειδικότερα, ο πρόεδρος του ΣτΕ Νικόλαος Σακελλαρίου ανέφερε επί έδρας ότι η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου έκρινε ότι ο νόμος Παππά (νόμος 4339/2015) με τον οποίο παρακάμφθηκε το ΕΣΡ για τη διαδικασία χορήγησης των τηλεοπτικών αδειών, αντίκειται στο Σύνταγμα.              
    

Ειδικότερα ο κ. Σακελλαρίου ανέφερε ότι λόγω της αντισυνταγματικότητας ακυρώνεται η απόφαση του τότε υπουργού Επικρατείας για τη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων σε αυτόν σχετικά με το ζήτημα των τηλεοπτικών αδειών και επιπλέον  ακυρώνεται η απόφαση του γενικού γραμματέα  Ενημέρωσης  περί σύσταση πενταμελούς επιτροπής για τη διενέργεια  του επίμαχου διαγωνισμού χορήγησης των τηλεοπτικών αδειών.  

Η απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου οδήγησε σε κατεδάφιση τον νόμο της κυβέρνησης για τις τηλεοπτικές άδειες και σε πλήρη ακύρωση των αποτελεσμάτων της διαγωνιστικής διαδικασίας καθώς οι άδειες που δόθηκαν δεν έχουν πλέον καμμία ισχύ ενώ δεν έκλεισαν μετά την έκδοση της τηλεοπτικοί σταθμοί που δεν είχαν ανακηρυχθεί υπερθεματιστές ή δεν έλαβαν μέρος στη διαγωνιστική διαδικασία.

Η  απόφάση που είχε κριθεί ως εξαιρετικά σημαντική, ελήφθη με πλειοψηφία 14 έναντι 11 δικαστών, 14 ετάχθησαν υπέρ της αντισυνταγματικότητας του νόμου ενώ 11 ψήφισαν το αντίθετο, είχε προκαλέσει την αντίδραση της τότε κυβερνητικής εκπροσώπου Ολγας Γεροβασίλη, ενώ η κυοφορία της κράτησε τρεις τουλάχιστον μήνες  από τότε που δικάστηκαν οι προσφυγές των καναλιών.

Κατά το χρονικό αυτό διάστημα προκλήθηκαν εσωτερικές συγκρούσεις στο ανώτατο δικαστήριο εξαιτίας χειρισμών του Προέδρου του Δικαστηρίου σχετικά με τον χρόνο των διασκέψεων.

Το σκεπτικό των αποφάσεων της Ολομέλειας του ΣτΕ

Κατ΄  αρχάς, η  Ολομέλεια του  Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε κατά πλειοψηφία (14 υπέρ έναντι 110 κατά) ότι τα κανάλια είχαν έννομο συμφέρον  να προσφύγουν στο ΣτΕ κατά του τρόπου αδειοδότησης των τηλεοπτικών σταθμών, ενώ  η πλειοψηφία των  συμβούλων Επικρατείας υπογραμμίζει ότι  σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να παρακαμφθεί το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΣΡ) το  οποίο είναι το μόνο  αρμόδιο για τα κανάλια.
           
Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τις  πληροφορίες, η Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου, αποφάνθηκε ότι το ΕΣΡ   συμπράττει στη θέσπιση των όρων και των προϋποθέσεων για την αδειοδότηση των τηλεοπτικών σταθμών, ενώ   ρητά αναφέρεται  ότι το ΕΡΣ έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να διενεργεί διαγωνιστική διαδικασία και να ρυθμίζει το ραδιοτηλεοπτικό τοπίο.

Δηλαδή, το ΕΣΡ είναι αρμόδιο αποκλειστικά και για την αδειοδότηση  αλλά και για όλα τα άλλα,  όπως  είναι  οι  όροι και προϋποθέσεις  του διαγωνισμού χορήγησης αδειών
Σε ότι αφορά το έννομο συμφέρον των τηλεοπτικών σταθμών, η Ολομέλεια του ΣτΕ αναφέρει ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν έννομο συμφέρον, ασχέτως αν λειτουργούν παράνομα η νόμιμα και εξ αυτού μπορούν να μετάσχουν στη διαγνωστικής διαδικασία και να προσφύγουν στο ΣτΕ  πρόσβάλλοντας κανονιστικές πράξεις (αποφάσεις υπουργών, γενικων γραμματέων, κ.λπ.

Ακόμη, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, η απόφαση  αποδοκιμάζει  έμμεσα το καθεστώς της λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών με προσωρινές άδειες,  το οποίο έχει παραταθεί προσωρινά μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου του 2015 και έχει λήξει.

Ως προς  το καθεστώς της λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών, η απόφαση δεν αναφέρεται συγκεκριμένα αν αυτή είναι νόμιμη η παράνομη, σημειώνοντας ότι    "υπάρχει νομοθετικό κενό".

Από  την πλευρά των δικαστών που έχουν μειοψηφήσει, αναφέρεται ότι οι τηλεοπτικοί σταθμοί δεν λειτουργούν μεν νομίμως όμως έχουν τη δυνατότητα  να μετέχουν στη διαγωνιστική αδειοδοτική διαδικασία, αλλά όχι να προσβάλλουν δικαστικά υπουργικές αποφάσεις.
Σχετικά με ότι αφορά το άρθρο 101 του Συντάγματος που προβλέπει τη συγκρότηση των Ανεξάρτητων Αρχών,   αποφαίνεται ότι για τη συγκρότηση τους απαιτείται η σύμπραξη των πολιτικών κομμάτων, μέσω της διάσκεψης των προέδρων της Βουλής, σημειώνοντας ότι αν αυτό δεν γίνεται, υπάρχει ουσιαστικά παραβίαση του Συντάγματος, γεγονός που επισημαίνει όμως δεν  δικαιολογεί  τη συνταγματικότητα της ρυθμίσεως του νόμου που αφαίρεσε την αρμοδιότητα από το ΕΡΣ και την έδωσε στον υπουργό.

Αναλυτικότερα,  σύμφωνα με την απόφαση, δεν μπορεί να θεραπευθεί μία παραβίαση διατάξεως του Συντάγματος με άλλη παραβίαση και συγκεκριμένα της διατάξεως του άρθρου 15 παράγραφος 2 που αναφέρει ρητά ότι το ΕΡΣ είναι αποκλειστικό αρμόδιο για τη χορήγηση των τηλεοπτικών αδειών καθώς και για τη διαγωνιστική αδειοδοτική διαδικασία.

Αναφορικά με  τη δικαστική δαπάνη, σύμφωνα με την απόφαση, αναγνωρίζεται  δαπάνη ύψους 920 ευρώ για κάθε προσφεύγοντα (κανάλι, Ένωση Ιδιοκτητών, κλπ.),την οποία επιβαρύνεται το δημόσιο.

Να σημειωθεί ότι οι αποφάσεις που εκδόθηκαν έχουν να κάνουν με το μείζον θέμα της αρμοδιότητας του υπουργού Επικρατείας σχετικά με την διαδικασία αδειοδότησης και την συγκρότηση από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης επιτροπής ( πενταμελούς) για τη διενέργεια διαγωνιστικης διαδικασίας.

Εκκρεμούν προς έκδοση σε άλλη συνεδρίαση της Ολομέλειας του ΣτΕ άλλες τρεις αποφάσεις που αφορούν την τιμή εκκίνησης του διαγωνισμού (3 εκατομμύρια που επίσης αφορά εμμέσως και τον αριθμό των αδειών (4) καθώς και άλλα σημαντικά θέματα, όπως ο ελάχιστος προβλεπόμενος αριθμός προσωπικού για κάθε κανάλι.


Αποσπάσματα από την  απόφαση  της Ολομέλειας του ΣτΕ  - Ποιοι δικαστές ψήφισαν υπέρ και ποιοι κατά των καναλιών
 
Η πλειοψηφία των συμβούλων Επικρατείας  στην επίμαχη απόφαση (95/2017)   που αριθμεί πάνω από 50 σελίδες, αναφέρουν, μεταξύ  των άλλων,  τα εξής:

          "Στο άρθρο 15 του Συντάγματος προβλέπεται η αποκλειστική αρμοδιότητα του ΕΣΡ για έλεγχο και επιβολή κυρώσεων στους τηλεοπτικούς σταθμούς. Δεν δύναται όμως να συναχθεί ότι η αρμοδιότητα του ΕΣΡ εξαντλείται κατά το Σύνταγμα στην έκδοση μόνο ατομικών διοικητικών πράξεων, η επιβολής κυρώσεως στους σταθμούς, αλλά σύμφωνα με το Σύνταγμα είναι φορέας άμεσου ελέγχου των τηλεοπτικών σταθμών και στο προγενέστερο της ενάρξεως λειτουργίας αυτών στάδιο, δηλαδή στο στάδιο της χορήγησης των αδειών. 'Αρα, στις αρμοδιότητες του ΕΣΡ περιλαμβάνεται και η όλη διαδικασία, η οποία θα καταλήξει στη χορήγηση της άδειας".
         
Αναφορικά με τις αρμοδιότητες του ΕΣΡ, σε  άλλο σημείο της απόφασης σημειώνεται: «Από το γεγονός ότι ο αναθεωρητικός νομοθέτης δεν προέβλεψε επικουρικό μηχανισμό για την επιλογή των μελών των ανεξάρτητων Αρχών δεν μπορεί να συναχθεί ότι το Σύνταγμα ανέχεται, σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί η απαιτούμενη πλειοψηφία των 4/5 στη διάσκεψη των προέδρων της Βουλής, οι αρμοδιότητες οι οποίες κατά το Σύνταγμα πρέπει να ασκούνται από ανεξάρτητη Αρχή, να μεταβιβαστούν από τον κοινό νομοθέτη σε άλλα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας. Διαφορετικά εμμέσως το Σύνταγμα παραβιάζεται.
         
Δεν μπορεί όμως σε καμία περίπτωση η εκ πλαγίου παραβίαση του Συντάγματος να θεραπευθεί με άλλη ευθεία πλέον παραβίαση του, τέτοια δε παραβίαση θα συνιστούσε η πλήρης παράκαμψη αρμόδιας ανεξάρτητης αρχής που προβλέπεται ρητώς από το Σύνταγμα».
         
Συνεπώς έως ότου συγκροτηθεί ανεξάρτητη Αρχή (ΕΣΡ) οι αρμοδιότητες αυτής δεν μπορεί να ασκηθούν από άλλα όργανα ακόμη και όταν η άσκηση των αρμοδιοτήτων αυτών επιβάλλεται για την επίτευξη σκοπών, στη θεραπεία των οποίων αποβλέπουν, άλλες συνταγματικές διατάξεις. Το γεγονός ότι έχουν ενδεχομένως αναληφθεί από το ελληνικό κράτος διεθνείς υποχρεώσεις δεν απαλλάσσει το νομοθέτη ή την εκτελεστική εξουσία κατά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών της από την υποχρέωση τήρησης των συνταγματικών διατάξεων όπως είναι οι ανεξάρτητες Αρχές.
         
Ακόμη, στην απόφαση σημειώνεται ότι με  τον νόμο 4339/2015 με τον οποίο ανατέθηκαν οι αρμοδιότητες της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης στον αρμόδιο υπουργό Επικρατείας, αντίκειται στο άρθρο 15, παρ. 2 του Συντάγματος".
         
Παράλληλα, η Ολομέλεια  υπογραμμίζει:
          "Κατά το άρθρο 15 του Συντάγματος το ΕΣΡ συγκροτείται κατά τρόπο που να εξασφαλίζει την αντικειμενικότητα, την αμεροληψία και την πολυφωνία στη λειτουργία των τηλεοπτικών σταθμών αλλά και από πρόσωπα με ανάλογα με την αποστολή του προσόντα. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές ότι:
          α) Καθίσταται υποχρεωτική η σύμπραξη του ΕΣΡ στην άσκηση αρμοδιοτήτων, με τις οποίες σε συνεργασία ενδεχομένως και με άλλες ανεξάρτητες αρχές όπου αυτό απαιτείται λόγω της τεχνικής φύσεως των τιθεμένων ζητημάτων, καθορίζονται οι όροι λειτουργίας και αδειοδοτήσεων μεταξύ άλλων και των τηλεοπτικών σταθμών και
          β) Σε περίπτωση επιλογής του συστήματος της κατόπιν διαγωνισμού χορηγήσεως των αδειών λειτουργίας των τηλεοπτικών σταθμών καθίσταται υποχρεωτική η διενέργεια αποκλειστικώς από το ΕΣΡ της σχετικής διαγωνιστικής διαδικασίας".
         
Σχετικά με το έννομο συμφέρον των καναλιών για τα αν μπορούν ή όχι να προσφύγουν στο ΣτΕ για  να ακυρωθούν οι διοικητικές πράξεις (υπουργικές κ.λπ. αποφάσεις) η Ολομέλεια αναφέρει:
          "Οι τηλεοπτικοί σταθμοί  που διατηρούν επιχείρηση παροχής τηλεοπτικών υπηρεσιών και προτίθενται κατά τους ισχυρισμούς τους να λάβουν μέρος στη διαγωνιστική διαδικασία που θα διενεργηθεί σύμφωνα με το νόμο 4339/2015 έχουν έννομο συμφέρον να προσβάλουν τις εκτελεστές διοικητικές πράξεις οι οποίες εκδόθηκαν βάσει του εν λόγω νόμου. Συνεπώς, με έννομο συμφέρον άσκησαν την αίτηση ακύρωσης".
 
Μειοψηφία
Από την πλευρά της η μειοψηφία μεταξύ των άλλων υποστήριξε ότι οι τηλεοπτικές εταιρείες "στερούνται εννόμου συμφέροντος για την άσκηση των κρινομένων αιτήσεων ακυρώσεως". Και αυτό, "γιατί κατά το χρόνο έκδοσης της προσβαλλόμενης απόφασης και της κατάθεσης της προσφυγής τα τηλεοπτικά κανάλια δεν λειτουργούσαν νομίμως, όπως αβασίμως ισχυρίζονται".

 

Οι δικαστές της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας

Με την άποψη της πλειοψηφίας τάχθηκαν οι αντιπρόεδροι Αθανασίος Ράντος, Αναναστάσιος  Γκότσης, Ειρήνη Σαρπ και οι σύμβουλοι Επικρατείας Διονύσιος Μαρινάκης,   Αικατερίνη  Χριστοφορίδου, Δημήτρης Σκαλτσούνης, Γεώργιος Ποταμιάς, Ευθύμιος  Αντωνόπουλος, Σπυρίδων-Κωνσταντίνος Μαρκάτης, Μαρίνα Παπαδοπούλου,  Άννα Καλογεροπούλου, Θεόδωρος Αραβάνης, Κωνσταντίνος  Πισπιρίγκος και     Σοφία Βιτάλη.  
         
Αντίθετα,  η μειοψηφούσα   γενικά άποψη στα βασικά αλλά και σε επιμέρους νομικά θέματα εξέφρασαν ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Νικόλαος Σακελλαρίου,   ο εισηγητής της υπόθεσης  σύμβουλος Επικρατείας Γεώργιος Παπαγεωργίου  και οι σύμβουλοι Επικρατείας Σπυριδούλα Χρυσικοπούλου, Δημήτρης Κυριλλόπουλος, Εμμανουήλ Κουσιουρής, Δημήτρης Μακρής, Ταξιαρχία Κόμβου, Ηλίας Μάζος, Αντωνία  Χλαμπέα,  Βασιλική Αναγνωστοπούλου-Σαρρή και   Αναστασία Παπαδημητρίου.