Άγκυρα - Αθήνα: Από τα κόκπιτ των F-16 στα... μαθήματα διεθνούς δικαίου

Αν η Λωζάνη μπήκε στο στόχαστρο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με κύριο στόχο τα σύνορα της Τουρκίας με το Ιράκ και τη Συρία, η επίκληση της συνθήκης των Παρισίων από τους Τούρκους διπλωμάτες έχει ως μόνο αποδέκτη την Ελλάδα. 

Η Άγκυρα αιφνιδιάστηκε από την νομική ανάλυση του Προκόπη Παυλόπουλου για το καθεστώς των Δωδεκανήσων. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ξεκαθάρισε την κατάσταση:

Πρώτον, δεν υπάρχουν γκρίζες ζώνες:

Σύμφωνα με το άρθρο 14 της συνθήκης των Παρισίων μεταξύ των νικητών του Β' ΠΠ και της Ιταλίας: «1. Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λιψόν, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον ως και τας παρακειμένας νησίδας». 

Δεύτερον, η Ελλάδα έχει δικαίωμα στρατιωτικής παρουσίας στην περιοχή: Αποστρατικοποίηση, προληπτική άμυνα και casus belli.

Η συνθήκη προβλέπει πράγματι την αποστρατικοποίηση των νησιών, κατόπιν αιτήματος της... Ρωσίας (τότε Σοβιετική Ένωση). Η συνθήκη δεν προβλέπει κανένα δικαίωμα ή υποχρέωση για την Τουρκία που είναι από άποψης διεθνούς δικαίου τρίτο μέρος. 

Αντίθετα, μετά την εισβολή στην Κύπρο, την επιθετικότητα της Άγκυρας στο Αιγαίο και το περίφημο casus belli ως προς την επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, συντρέχουν για την Αθήνα όλες οι προϋποθέσεις επίκλησης του δικαιώματος προληπτικής άμυνας («anticipatory self-defence»). 

Το δικαίωμα προληπτικής άμυνας θεμελιώνεται στις διατάξεις του άρθρου 51 του Χάρτη του ΟΗΕ, οι οποίες καθιερώνουν –και μάλιστα ως jus cogens- το φυσικό δικαίωμα της «ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας» κράτους-μέλους του ΟΗΕ.  

Οπότε, η Ελλάδα νομιμοποιείται, όταν και εφόσον το κρίνει σκόπιμο για την άμυνά της, να κάνει χρήση και ως προς τα Δωδεκάνησα του κατά τις διατάξεις του άρθρου 51 του Χάρτη του ΟΗΕ δικαιώματος προληπτικής άμυνας έναντι της Τουρκίας, δίχως μάλιστα χρονικό περιορισμό. 

Η αντίδραση της Τουρκίας 

Οι Τούρκοι δεν μπόρεσαν να κρύψουν τον εκνευρισμό τους. Αντί ουσιαστικής απάντησης, επέλεξαν να επιτεθούν προσωπικά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας:

«Είμαστε ικανοποιημένοι για την επιθυμία του Προέδρου Παυλόπουλου να αναπτύξει τις φιλικές σχέσεις με τη χώρα μας. Ωστόσο παρατηρούμε με ενδιαφέρον και είμαστε έκπληκτοι με τις παρατηρήσεις του που δείχνουν μια σοβαρή έλλειψη γνώσεων των βασικών αρχών του διεθνούς δικαίου» αναφέρει η ανακοίνωση του τουρκικού ΥΠΕΞ.

Πρώτα ήρθε η απάντηση από το υπουργείο Εξωτερικών: «Το να γνωρίζεις το διεθνές δίκαιο σημαίνει πάνω από όλα να το σέβεσαι και να μην το παραβιάζεις». 

Και, ακολούθησε, σύμφωνα με ρεπορτάζ του ΑΝΤ1, ο κ.Παυλόπουλος, όταν ενημερώθηκε από τους συνεργάτες του για τις νέες προκλήσεις της Άγκυρας: «Στο πλαίσιο της ειλικρινούς φιλίας και καλής γειτονίας που εμείς στηρίζουμε εμπράκτως, είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε την Τουρκία να κατανοήσει τους κανόνες του διεθνούς δικαίου». 

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Αναφορά στην ένταση που επικρατεί στο Αιγαίο τις τελευταίες εβδομάδες, έκανε ο βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζόναθαν Κοέν, μιλώντας στο Κογκρέσο σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Συμβούλιο Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC) για την προώθηση των θεμάτων Ελλάδος Κύπρου, όπως γράφει το mignatiou.com.  

Μιλώντας με τον Εντι Ζεμενίδη, ο κ. Κοέν είπε πως «υπάρχουν συγκεκριμένοι διπλωματικοί δίαυλοι που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για την αποκλιμάκωση της έντασης όταν υφίσταται θέμα έντασης στην περιοχή» και πρόσθεσε πως αυτοί οι δίαυλοι έχουν προφανώς χρησιμοποιηθεί και γι᾽ αυτό καταγράφηκε σχετική αποκλιμάκωση. Τόνισε μάλιστα πως όλα τα μέλη της Συμμαχίας (ΝΑΤΟ) έχουν συμφέρον να διασφαλίσουν πως οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας δεν είναι συγκρουσιακές.