Γκουτέρες για Κυπριακό: Φτάσαμε κοντά στο Κραν Μοντανά αλλά υπήρξε απροθυμία συμβιβασμού

Την ισχυρή πεποίθηση ότι στο Κραν Μοντανά χάθηκε μία ιστορική ευκαιρία για λύση του Κυπριακού, εκφράζει ο ΓΓ του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, στην έκθεση για την αποστολή των καλών του υπηρεσιών στο Κυπριακό. Σύμφωνα με ανταπόκριση του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων από τη Νέα Υόρκη, ο κ. Γκουτέρες επαναβεβαιώνει την ετοιμότητα των Ηνωμένων Εθνών να βοηθήσουν τις πλευρές όταν αποφασίσουν από κοινού σε μια διαδικασία με την αναγκαία πολιτική βούληση, για να ολοκληρώσουν τη στρατηγική συμφωνία που αναδυόταν στο Κραν Μοντανά, ξεκαθαρίζοντας ότι στο μέλλον, θα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία σε στρατηγικό επίπεδο για τα βασικά εκκρεμή ζητήματα τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για τη συνολική διευθέτηση.

Παράλληλα μιλά και για την αναγκαιότητα της εφαρμογής Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, ιδίως τώρα που υπάρχει πολιτική αβεβαιότητα στη διαδικασία.

Η 12σέλιδη έκθεση έχει ημερομηνία 28 Σεπτεμβρίου και ανεπίσημο αντίγραφο επιδόθηκε στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αργά το απόγευμα της Παρασκευής. Καλύπτει την περίοδο από τις 15 Μαΐου 2015 και μέχρι τις 11 Αυγούστου 2017, εστιαζόμενη στις δραστηριότητες στο πλαίσιο της αποστολής των καλών υπηρεσιών υπό την ηγεσία του ειδικού συμβούλου Έσπεν Μπαρθ Έϊντε, οι οποίες σχετίζονται με τις καθοδηγούμενες από τους ηγέτες διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής πλευράς.

Στην εισαγωγή της έκθεσης, ο ΓΓ υπενθυμίζει ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας, με το πιο πρόσφατο ψήφισμά του 2369 (2017), «σημείωσε το αποτέλεσμα της Διάσκεψης για την Κύπρο και ενθάρρυνε τις πλευρές και όλους τους συμμετέχοντες να τηρήσουν τη δέσμευσή τους για μια διευθέτηση υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Αντανακλώντας την σταθερή πεποίθηση του Γενικού Γραμματέα ότι η ευθύνη για την εξεύρεση λύσης εναπόκειται πρωτίστως στους ίδιους τους Κυπρίους, το Συμβούλιο Ασφαλείας εξέφρασε επίσης την πλήρη υποστήριξή του στον Γενικό Γραμματέα να συνεχίσει να διατηρεί τις καλές του υπηρεσίες στη διάθεση των μερών».
 

Οι παρατηρήσεις του ΓΓ του ΟΗΕ

 Σύμφωνα με το ΚΥΠΕ, στο τελευταίο κεφάλαιο της έκθεσης με τις παρατηρήσεις του, ο Αντόνιο Γκουτέρες εκτιμά ότι «χάρη στις ακούραστες και αποφασιστικές προσπάθειες των ηγετών και των ομάδων τους και την ακλόνητη υποστήριξη που παρείχε η διεθνής κοινότητα, υπάρχει πρακτικά η ουσία μιας συνολικής διευθέτησης του κυπριακού προβλήματος. Τα μέρη έφτασαν κοντά στο να καταλήξουν σε στρατηγική κατανόηση όσον αφορά την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, καθώς και σε όλα τα υπόλοιπα εκκρεμή βασικά στοιχεία μιας συνολικής διευθέτησης. Συνεπώς, πιστεύω ακράδαντα ότι στο Κραν Μοντανά χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία».

Ο Γενικός Γραμματέας τονίζει τη σημασία της ύπαρξης πολιτικής βούλησης, θάρρους, αποφασιστικότητας και εμπιστοσύνης, για να μπορέσουν να φτάσουν οι πλευρές σε συμφωνία.
Ταυτόχρονα εκφράζει και την άποψή του για τη μεθοδολογία που θα πρέπει να ακολουθηθεί.

«Πιστεύω ακράδαντα ότι για να επιτύχει μια διαδικασία τόσο περίπλοκη και πολιτικά ευαίσθητη, θα πρέπει να ακολουθηθεί μια προσέγγιση πακετοποίησης για συγκεκριμένα βασικά ζητήματα, όπως αυτή που καθοδήγησε τις συζητήσεις κατά τη διάρκεια των συναντήσεων στο Κραν Μοντανά. Στο μέλλον, θα πρέπει να αναζητηθεί συμφωνία σε στρατηγικό επίπεδο για τα βασικά εκκρεμή ζητήματα τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για τη συνολική διευθέτηση και ότι, μετά τη σύναψη μιας στρατηγικής συμφωνίας, θα πρέπει να εκπονηθούν λεπτομέρειες σε τεχνικό επίπεδο. Μια έγκαιρη συμφωνία σε στρατηγικό επίπεδο θα παρείχε άμεσα σε κάθε πλευρά την απαραίτητη διαβεβαίωση ότι η συνολική διευθέτηση θα περιελάμβανε εκείνα τα στοιχεία που έχουν καίρια σημασία για κάθε κοινότητα και έτσι θα πρόσφερε την ώθηση για την ολοκλήρωση των υπόλοιπων τεχνικών λεπτομερειών».

Απροθυμία

Ο Αντόνιο Γκουτέρες σημειώνει ότι στο Κραν Μοντανά, παρά τη θετική διάθεση και τις εποικοδομητικές δηλώσεις που έγιναν κατά την εναρκτήρια ημέρα της διάσκεψης, η επίτευξη πραγματικής προόδου εμποδίστηκε γρήγορα, καθώς τα συμβαλλόμενα μέρη στο «τραπέζι 1» (εγγυήσεις – ασφάλεια) ήταν απρόθυμα να προβούν σε συμβιβασμούς, εκτός αν είχε σημειωθεί πρόοδος στο άλλο «τραπέζι» (εσωτερικές πτυχές) και αντιστρόφως.

«Σε μια προσπάθεια επίλυσης αυτού του διλήμματος, στις 30 Ιουνίου, παρουσίασα στα μέρη ένα πλαίσιο για την ταυτόχρονη επίλυση έξι μεγάλων εκκρεμούντων ζητημάτων και στα δύο "τραπέζια", ως στοιχεία ενός τελικού πακέτου που κατά την άποψή μου, θα οδηγούσε σε μια συνολική διευθέτηση. Αυτά αφορούσαν το εδαφικό, την πολιτική ισότητα, το περιουσιακό, την ισοδύναμη μεταχείριση, την ασφάλεια και τις εγγυήσεις».
Αφού περιγράφει συνοπτικά το περιεχόμενο των έξι θεμάτων, ο κ. Γκουτέρες αναφέρει ότι «μέχρι το τέλος της Διάσκεψης, οι πλευρές είχαν πρακτικά καταλήξει σε πλήρη συμφωνία για την ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία και την αποτελεσματική συμμετοχή. Όσον αφορά την ισότιμη μεταχείριση, μολονότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν ορισμένες διαφορές, περιορίζονταν κυρίως στο ζήτημα της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, το οποίο οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ήταν παρόντες στις διαπραγματεύσεις αξιολόγησαν ως περιορισμένο και δυνατόν να διευθετηθεί μέσω πρακτικών λύσεων».

 
Θέμα παρουσίας πρωθυπουργών

Ο ΓΓ του ΟΗΕ αναφέρεται στη δική του παρέμβαση στο Κραν Μοντανά και ιδιατέρως στη πτυχή της ασφάλειας και των εγγυήσεων αναφέροντας:

«Πρότεινα τα μέρη να ταυτοποιήσουν λύσεις λαμβάνοντας υπόψη ότι το ισχύον σύστημα εγγυήσεων, και ειδικότερα το τέταρτο άρθρο της Συνθήκης Εγγυήσεων που περιέχει το μονομερές δικαίωμα παρέμβασης, ήταν "μη βιώσιμο". Επίσης, εισηγήθηκα ότι ένα νέο σύστημα ασφάλειας χρειαζόταν για την Κύπρο, καθώς και ένα αξιόπιστο πλαίσιο για την παρακολούθηση της εφαρμογής της συμφωνίας, στο οποίο θα διαδραματίσουν κάποιο ρόλο οι σημερινοί εγγυητές. Όσον αφορά το θέμα της παρουσίας ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, συμφωνήθηκε ότι τυχόν εκκρεμή ζητήματα σχετικά με τα στρατεύματα θα ήταν καλύτερα να αντιμετωπιστούν στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο, με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών των τριών εγγυητικών δυνάμεων».

«Κατά τις εμπιστευτικές διμερείς συναντήσεις, τα ενδιαφερόμενα μέρη υπέβαλαν σημαντικές θέσεις και ενδείξεις για ενδεχόμενα ανοίγματα, ιδίως όσον αφορά τα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων. Εντούτοις, υπογραμμίστηκε επανειλημμένα από πολλά από τα μέρη ότι αυτά έπρεπε να ληφθούν ως μέρος του συνολικού πακέτου που παρουσίασα. Κατά τη διάρκεια ενός δείπνου για τους επικεφαλής των αντιπροσωπειών, μοιράστηκα την εκτίμησή μου ότι υπήρξε ευρεία κατανόηση των παραμέτρων της δυνητικής στρατηγικής συμφωνίας. Παρουσίασα επίσης στα μέρη προς εξέταση, ένα σχέδιο πλαισίου παρακολούθησης της εφαρμογής με τη μορφή ατύπου εγγράφου (non paper)».

Το δείπνο του ναυαγίου

Ο Αντόνιο Γκουτέρες κάνει αναφορά στο τελευταίο βράδυ των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά όταν σημειώθηκε ναυάγιο και ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες. «Δυστυχώς» αναφέρει, «κατά τη διάρκεια του δείπνου, ενώ τα έξι στοιχεία του πακέτου ήταν σε μεγάλο βαθμό διαθέσιμα, τα μέρη δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν ένα πακέτο και να γεφυρώσουν τις υπόλοιπες διαφορές. Παρόλο που τα μέρη πλησίαζαν πιο κοντά στην ουσία, παρέμειναν πολύ απομακρυσμένα όσον αφορά την αναγκαία εμπιστοσύνη και αποφασιστικότητα να αναζητήσουν κοινό έδαφος μέσω της αμοιβαίας εξυπηρέτησης, που τελικά τους εμπόδιζε να φτάσουν στα γενικά περιγράμματα μιας στρατηγικής κατανόησης σ’ όλα τα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων, που θα μπορούσαν να στρώσουν το δρόμο για την τελική συμφωνία διευθέτησης. Επομένως, δεν κατέστη δυνατή η σύγκληση (συνάντησης) των πρωθυπουργών. Ως αποτέλεσμα, τα μέρη συμφώνησαν με το συμπέρασμά μου ότι η Διάσκεψη δεν θα έχει πιθανώς αποτέλεσμα και πρέπει να κλείσει».

Σε σχέση τη πρόοδο που σημειώθηκε στα έξι στοιχεία της εισήγησής του, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης, ο ΓΓ του ΟΗΕ αναφέρει τα εξής:

«Κατά τη λήξη της Διάσκεψης, οι πλευρές είχαν ουσιαστικά επιλύσει το βασικό ζήτημα της αποτελεσματικής συμμετοχής. Μολονότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν ορισμένες διαφορές ως προς την ισοδύναμη (ισότιμη) μεταχείριση των Τούρκων υπηκόων σε σχέση με το ζήτημα της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων, αυτό περιορίστηκε τώρα σε ένα ζήτημα ορισμένων λεπτομερειών και όχι αρχών. Επίσης, προέκυψε αρχική συμφωνία για την εδαφική προσαρμογή. Όσον αφορά το περιουσιακό, οι πλευρές συμφώνησαν καταρχήν σε δύο ξεχωριστά καθεστώτα ιδιοκτησίας, ενώ ξανά κάποιες λεπτομέρειες παρέμειναν. Τέλος, οι συμμετέχοντες προχώρησαν σημαντικά στην ανάπτυξη μιας έννοιας ασφάλειας, με την υπόθεση ότι θα επιτευχθεί συμφωνία για όλες τις εγχώριες (εσωτερικές) πτυχές της διευθέτησης που θα ικανοποιεί και τις δύο κοινότητες».