Θεσσαλία: «Μία Περιφέρεια, αμέτρητοι προορισμοί»

Η Δυτική Θεσσαλία είναι μία από τις πιο υποβαθμισμένες τουριστικά περιοχές. Το μοναδικό και βασικό της μειονέκτημα είναι ότι δεν διαθέτει θάλασσα. Εκτός από τα Μετέωρα, τα οποία προσελκύουν διεθνή τουρισμό, οι υπόλοιπες περιοχές όπως το Περτούλι ή η λίμνη Πλαστήρα προσελκύουν εποχιακά εγχώριο τουρισμό. Όσοι, ωστόσο, έχουν την τύχη να τη γνωρίσουν, ενθουσιάζονται από τις φυσικές ομορφιές και την εναλλαγή του τοπίου, από τους καταρράκτες και τα γεφύρια της, από τον πολυδιάστατο πολιτιστικό της πλούτο που οφείλεται στις διαφορετικές φυλές που την κατοικούν - Καραγκούνηδες, Βλάχοι, Σαρακατσαναίοι...

Αρχαιολογικοί χώροι, μοναστήρια, κονάκια, βυζαντινά μνημεία είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για μια περιοχή, η οποία έχει όλα όσα χρειάζεται για να την επιλέξει ο πολιτιστικός τουρίστας αρκεί να βρει τον τρόπο να του τα δείξει.

Η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τους πολιτιστικούς οργανισμούς και φορείς της περιοχής, με σκοπό την καταγραφή και προώθηση του πολιτιστικού προϊόντος, καθώς και με τους παρόχους υπηρεσιών, μπορεί να αποδώσει καρπούς επισημαίνει, με δηλώσεις της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η προϊσταμένη της ΛΔ΄Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Μαρία Βαϊοπούλου.

Σημαντική βοήθεια, σύμφωνα με την ίδια, θα πρόσφερε στο όλο εγχείρημα η δημιουργία Δικτύου Πολιτισμικών -Τουριστικών Διαδρομών, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει υποδίκτυα εναλλακτικών προτάσεων, όπως αρχαιολογικός, μουσειακός, θρησκευτικός, φυσιολατρικός, ιαματικός τουρισμός, φεστιβάλ και δράσεις που θα αφορούν τον άυλο πολιτισμό της περιοχής κ.λπ. Το Δίκτυο αυτό μπορεί να υποστηριχτεί με τη χρήση των τεχνολογιών αιχμής και τη δημιουργία εικονικού Δικτύου Εναλλακτικών - Πολιτισμικών Τουριστικών Διαδρομών.

Με τον τρόπο αυτό, εξηγεί η κ. Βαϊοπούλου, σε συνδυασμό με την παροχή ποιοτικών παροχών και την περίφημη θεσσαλική φιλοξενία, θα δημιουργηθεί το υπόβαθρο ενός ποιοτικού, πολιτιστικού και εναλλακτικού τουρισμού, που θα προσελκύσει τον πολιτιστικό τουρίστα και θα συμβάλει στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.

Οι Νέες Τεχνολογίες μπορούν να παίξουν έναν ρόλο στην προώθηση του τουριστικού προϊόντος και στην προσέλκυση επισκεπτών; Σε αυτό το ερώτημα, η κ. Βαϊοπούλου σημειώνει ότι η εποχή της παγκόσμιας διασύνδεσης προσφέρει και απαιτεί νέα μέσα και νέες μεθόδους για την προβολή και διάθεση του τουριστικού προϊόντος, τις οποίες μεθόδους οφείλουν να ακολουθήσουν, όπως λέει, οι πολιτιστικοί φορείς για την ανάδειξη και προβολή του πολιτιστικού τους προϊόντος και την προσέλκυση του πολιτιστικού τουρίστα, ο οποίος προτιμά να κάνει χρήση των νέων τεχνολογιών, από τους tour operators.

Η κοινωνία της πληροφορίας και οι νέες τεχνολογίες έχουν διεισδύσει πλέον παγκοσμίως στην καθημερινή ζωή. Ο Διαδραστικός Πολιτισμός, δηλαδή η διάχυση της γνώσης μέσα από ψηφιακούς διαπεραστικούς χώρους προσφέρει μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Η σχέση του τουρισμού με τον πολιτισμό ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη εφαρμογών πολυμέσων με πολιτιστικό περιεχόμενο. Οι νέες Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας παρέχουν τη δυνατότητα καλύτερης αξιοποίησης, διαχείρισης και προβολής του πολιτιστικού αγαθού και συγχρόνως αποτελούν νέα μέσα σύγχρονης δημιουργίας και έκφρασης καθώς και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της σύγχρονης έρευνας, τη διάθεση περιεχομένου, την κοινωνική συνεργασία μέσω του crowd sourcing και την επιστημονική δικτύωση.

Καθ' όσον πολιτισμός, τεχνολογίες πολυμέσων και τουρισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένα στη σημερινή εποχή, είναι επιβεβλημένη η δημιουργία και η ανάπτυξη ψηφιακών διαδραστικών χώρων. Όπως ιστοσελίδας που θα συμπεριλαμβάνει τρισδιάστατα περιβάλλοντα, ειδικού ενδιαφέροντος διαδρομές - είτε υλικές είτε άυλες - χρήση κοινωνικών δικτύων, διάδραση σε εικονικές αίθουσες μουσείων με εικονικούς επισκέπτες στο Διαδίκτυο κ.λπ.

Οι εφαρμογές αυτές προσφέρουν στους χρήστες μία ολοκληρωμένη εμπειρία περιήγησης σε επιλεγμένα από κάθε φορέα πολιτιστικά προϊόντα και μπορούν να απευθύνονται τόσο σε ειδικούς επιστήμονες όσο και στο ευρύτερο κοινό.

Πολιτιστικός τουρισμός

Ο τουρισμός, λόγω της εντυπωσιακής αναπτυξιακής του πορείας, από το 1997 και έπειτα, θεωρείται πλέον ως η μεγαλύτερη βιομηχανία του κόσμου. Ο πολιτιστικός τουρισμός έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους πλέον σημαντικούς τομείς της παγκόσμιας τουριστικής ζήτησης.

Το ICOMOS (∆ιεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τόπων), αντιλαμβανόμενο τη δυναμική του φαινομένου του πολιτιστικού τουρισμού, έχει συμπεριλάβει στις ειδικές επιτροπές του τη Διεθνή Επιτροπή Πολιτιστικού Τουρισμού. Αντικείμενο της επιτροπής είναι η προάσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς - παγκόσμιας, εθνικής ή τοπικής - στις περιπτώσεις εμπλοκής της με τον τουρισμό.

Η σημασία αυτής της αγοράς, συμπληρώνει η κ. Βαϊοπούλου, έχει δημιουργήσει την ανάγκη για πληροφορίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά, τη συμπεριφορά και τα κίνητρα των πολιτιστικών τουριστών. Σύμφωνα με τις έρευνες του ερευνητικού προγράμματος Πολιτιστικού Τουρισμού ATLAS, κατά τα τελευταία 20 χρόνια η αγορά του πολιτιστικού τουρισμού αναπτύσσεται ραγδαία.

Τι είναι το ATLAS

Το Πολιτιστικό Πρόγραμμα Έρευνας Τουρισμού ATLAS (ATLAS Cultural Tourism Research Project : A Global Network for cultural tourism research) ξεκίνησε, σύμφωνα με την ίδια, το 1991 με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Έρευνας. Οι αρχικοί στόχοι του, οι οποίοι στη συνέχεια διευρύνθηκαν, ήταν η επεξεργασία του ορισμού, της φύσης και της έκτασης του πολιτιστικού τουρισμού, η συλλογή δεδομένων σχετικά με τις πολιτιστικές επισκέψεις καθώς και το προφίλ και τα κίνητρα των πολιτιστικών τουριστών.

Τι εννοούμε με τον όρο πολιτιστικός τουρισμός;

Όπως αναφέρει η κ. Βαϊοπούλου, σύμφωνα με τον UNWTO (World Tourism Organization) ο τουρισμός περιλαμβάνει τις δραστηριότητες των ανθρώπων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε προορισμούς και περιοχές άλλες εκτός από αυτές που αποτελούν το συνηθισμένο περιβάλλον τους για ένα χρονικό διάστημα που δεν ξεπερνά τον έναν χρόνο, με σκοπό την αναψυχή, την ικανοποίηση των επαγγελματικών αναγκών και για άλλους λόγους.

Ο όρος πολιτιστικός τουρισμός είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος στις μέρες μας. Αποτελεί μέρος του εναλλακτικού τουρισμού, δηλαδή πρόκειται για την αναζήτηση ενός διαφορετικού τρόπου διακοπών, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι η αναζήτηση προορισμών με πολιτιστικό ενδιαφέρον. Κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού (UNWTO), ο πολιτιστικός τουρισμός αναπτύσσεται με ρυθμό 15% τον χρόνο σε αντίθεση με τον μαζικό τουρισμό, ο οποίος αναπτύσσεται με ρυθμό 8% τον χρόνο.

Αν έπρεπε να δώσουμε έναν ορισμό στον όρο πολιτιστικό τουρισμό, θα λέγαμε - εξηγεί η ίδια - ότι αφορά ταξιδιώτες που επιδιώκουν την απόλαυση μέσα από την εμπειρία της επαφής, της γνωριμίας και της γνώσης με την πολιτιστική κληρονομιά μιας περιοχής. Ως πολιτιστική κληρονομιά νοείται όχι μόνο η υλική - δηλαδή, η αρχιτεκτονική, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα Μουσεία, τα Μοναστήρια, τα εκκλησάκια, τα γεφύρια, οι περιοχές ιδιαιτέρου κάλλους, η γαστρονομία κ.λπ. - αλλά και η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, όπως οι μύθοι και οι παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα, το τραγούδι, ο χορός. Όλα αυτά, δηλαδή, που εκφράζουν και αναδεικνύουν την τοπική κοινωνία και τον τρόπο ζωής της, την πολιτιστική της εξέλιξη και την κοινωνική και οικονομική της δομή.

Ποιον θα χαρακτηρίζαμε πολιτιστικό τουρίστα και πώς;

   Τουρισμός, προσθέτει η κ. Βαϊοπούλου, είναι η φυγή του ανθρώπου από την καθημερινότητά του και η αναζήτηση νέων εμπειριών σε έναν χώρο διαφορετικό από αυτό της διαμονής και της εργασίας του. Ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του και τις εσωτερικές του αναζητήσεις επιλέγει τον χώρο προορισμού του.

Ο πολιτιστικός τουρίστας είναι το άτομο που θα προσπαθήσει να συνδυάσει τον τουρισμό με τον πολιτισμό. Θα επιλέξει τον τόπο που θα του προσφέρει ευκαιρίες για πολιτιστική εμπειρία, όπως την περιήγηση στη φυσική, καλλιτεχνική και πνευματική κληρονομιά, καθώς και στη σημερινή δημιουργία. Διαθέτει ανεξάρτητη σκέψη, αναζητεί το αυθεντικό, ενδιαφέρεται για τη μελέτη των πολιτιστικών στοιχείων, και είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένος.

Σύμφωνα με έρευνες, οι πολιτιστικοί τουρίστες είναι άτομα υψηλού πνευματικού και οικονομικού επιπέδου. Σε σχέση με τους τουρίστες μαζικού τουρισμού, ξοδεύουν 10% έως 15% περισσότερα για κάθε μέρα ταξιδιού, καθώς επίσης και στην αγορά καταναλωτικών προϊόντων, όπως σουβενίρ, χειροποίητα είδη, κ.λπ., γιατί έχουν μεγαλύτερες καταναλωτικές δυνατότητες. Για τους λόγους αυτούς απαιτεί ποιότητα και καλές υπηρεσίες.

Ποιες, ωστόσο, θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες από τον λεγόμενο πολιτιστικό τουρισμό;

Λόγω των οικονομικών οφελών που απορρέουν από τον πολιτιστικό τουρισμό, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος δεν παραλείπει να υπογραμμίσει η προϊσταμένη της ΛΔ΄ Εφορίας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων του υπερβολικού ή ανεπαρκώς διαχειριζόμενου τουριστικού προϊόντος, που συνεπάγεται κίνδυνο για την ολοκληρωμένη λειτουργία και τα σημαντικά χαρακτηριστικά της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και ο τρόπος ζωής της κοινότητας, όπου βρίσκονται τα στοιχεία αυτά, μπορούν επίσης να υποβαθμιστούν, όπως και η βιωματική εμπειρία του επισκέπτη σε αυτό το μέρος.

Σύμφωνα με τη Χάρτα Πολιτιστικού Τουρισμού του ICOMOS, η φυσική και πολιτιστική κληρονοµιά, µε την ευρύτερη έννοια, ανήκει σε όλους. Στην ευρεία έννοια του όρου "κληρονοµιά" περιλαμβάνεται τόσο το φυσικό όσο και το πολιτιστικό περιβάλλον. Συμπεριλαμβάνονται ακόμη σε αυτήν τοπία, ιστορικοί χώροι, τοποθεσίες και δομημένο περιβάλλον, καθώς και η βιοποικιλότητα, οι συλλογές, οι παλιές και συνεχιζόμενες πολιτιστικές πρακτικές, η γνώση και οι ζωντανές εμπειρίες.

Η νέα αναθεωρημένη Χάρτα, όπως αυτή διατυπώθηκε και επικυρώθηκε στη Γενική Συνέλευσή του ICOMOS στο Μεξικό, το 1999, αποτελεί μία εξειδικευμένη εφαρμογή των δράσεων που αφορούν την τουριστική δραστηριότητα σε τόπους με πολιτιστική σημασία. Οι δράσεις αυτές στοχεύουν ώστε τα προγράμματα προβολής του τουρισμού να προστατεύουν και να προάγουν τα χαρακτηριστικά της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως επίσης η διαχείριση της σχέσης των πολιτιστικών τόπων και του τουρισμού, η οποία εμπεριέχει συγκρουόμενες αξίες, να εξασφαλίζει την βιωσιμότητά τους για τις παρούσες και τις μέλλουσες γενιές. Επίσης, θα πρέπει να παρέχετε στα µέλη της τοπικής κοινότητας αλλά και στους επισκέπτες, ευκαιρίες, που αποτελούν αντικείμενο υπεύθυνης και αποτελεσματικής διαχείρισης, για µια άμεση γνωριμία και κατανόηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του πολιτισμού.