Ισραήλ: Οι ΜΚΟ στο στόχαστρο της νέας υπουργού Δικαιοσύνης

Σε έναν ήσυχο, απομακρυσμένο δρόμο της Ιερουσαλήμ βρίσκονται τα λιτά γραφεία της B'Tselem, μιας ισραηλινής μη κυβερνητικής οργάνωσης η οποία προκαλεί εδώ και χρόνια πονοκέφαλο στη μια ισραηλινή κυβέρνηση μετά την άλλη, καθώς καταγράφει αδιάκοπα τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ισραηλινού στρατού στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη.

Η ΜΚΟ, την οποία δημιούργησε μια ομάδα πανεπιστημιακών καθηγητών, δικηγόρων και πολιτικών πριν από 25 χρόνια και πλέον, ορισμένες φορές αυτοπροσδιορίζεται ως η φωνή της συνείδησης του Ισραήλ.

Όμως ένα νομοσχέδιο το οποίο έχει καταρτίσει η νέα δεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ απειλεί να επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στο έργο της B'Tselem και δεκάδων άλλων ΜΚΟ, οι οποίες λαμβάνουν εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο σε δωρεές από ξένες κυβερνήσεις και ιδρύματα.

Η υπουργός Δικαιοσύνης Αγιελέτ Σακέντ του εθνικιστικού κόμματος Εβραϊκή Εστία διαμηνύει πως είναι αποφασισμένη να πατάξει τις οργανώσεις που δέχονται χρηματική ενίσχυση από το εξωτερικό και επικρίνουν το Ισραήλ. Κατηγορεί τις ΜΚΟ αυτές ότι "υπονομεύουν τη νομιμότητα του Ισραήλ να υπάρχει ως Εβραϊκό και δημοκρατικό κράτος".

Ένα προηγούμενο νομοσχέδιο του οποίου ήταν εισηγήτρια, πριν αναλάβει θώκο υπουργού μετά τις εκλογές του Μαρτίου, πρότεινε την επιβολή φορολογίας ύψους έως και 45% στις δωρεές από το εξωτερικό, εκτός εάν αποφασιζόταν κάτι άλλο από μια επιτροπή που θα συγκροτούσαν στελέχη των υπουργείων Άμυνας και Εξωτερικών.
Για τις οργανώσεις, οι προτάσεις της Σακέντ αποτελούν ένα επικίνδυνο βήμα, που οδηγεί το Ισραήλ στον δρόμο χωρών όπως η Ρωσία, η Τουρκία και η Αίγυπτος, όπου οι κυβερνήσεις δεν ανέχονται επικρίσεις από το εσωτερικό και έχουν θέσει εκτός νόμου ορισμένες ΜΚΟ.
"Διεξάγεται μια μάχη τεράστιας σημασίας για το μέλλον της κοινωνίας μας", δηλώνει η Σαρίτ Μιχαελί, εκπρόσωπος της B'Tselem και ακτιβίστρια επί σειρά ετών, η οποία συγκέντρωνε ακούραστα αποδεικτικά στοιχεία για τις παρανομίες του ισραηλινού στρατού που καταγγέλλονταν στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.

"Αυτό που αντιμετωπίζουμε είναι πολυετείς, εντατικές προσπάθειες να δυσφημιστεί η κοινότητα των οργανώσεων προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Ισραήλ, οι οποίες σχετίζονται πρωτίστως με το έργο μας για την αποκάλυψη παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων", εξήγησε η ίδια.

Παράλληλα, σε μια ένδειξη ότι η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να τιμωρήσει όσους θεωρεί πως βλάπτουν την εικόνα του Ισραήλ, η υπουργός Πολιτισμού της κυβέρνησης Νετανιάχου, η Μιριάμ Ρεγκέβ, δήλωσε σήμερα ότι δεν θα δίνονται στο εξής κρατικές ενισχύσεις ή επιχορηγήσεις σε καλλιτέχνες που κρίνεται πως υποστηρίζουν ανοικτά τον παλαιστινιακό αγώνα.
"Όποιος απονομιμοποιεί το κράτος του Ισραήλ δεν θα λαμβάνει χρήματα από τον προϋπολογισμό του κράτους", διεμήνυσε η Ρεγκέβ σε δηλώσεις της στο ραδιοφωνικό δίκτυο των ενόπλων δυνάμεων. Η ίδια τόνισε ότι θα διακοπεί κάθε κρατική ενίσχυση σε έναν Ισραηλινό Άραβα ηθοποιό, τον Νόρμαν Ίσα, που αρνήθηκε να δώσει παράσταση σε έναν εβραϊκό εποικισμό στα κατεχόμενα.

Ανάμεσα στις πρωτοβουλίες του ηθοποιού που πρόκειται να πληγούν είναι ένας παιδικός θίασος στον οποίο συμμετέχουν Ισραηλινοί και Άραβες κοντά στο Τελ Αβίβ. Ο Ίσα δήλωσε σχετικά πως αισθάνεται πως αντιμετωπίζει έναν "εκβιασμό" λόγω των πολιτικών του απόψεων.
Ο Τζόσουα Σομπόλ, ένας Ισραηλινός θεατρικός συγγραφέας, κατήγγειλε την απόφαση της υπουργού. Η Ρεγκέβ "ενεργεί με τρόπο ο οποίος αντίκειται στην πολιτική των ισραηλινών κυβερνήσεων εδώ και γενιές", σημείωσε ο Σομπόλ σε δηλώσεις του στον ειδησεογραφικό ιστότοπο Walla.

Στο Ισραήλ είναι επίσημα καταχωρισμένες πάνω από 30.000 ΜΚΟ, εκ των οποίων είναι ενεργές περίπου οι μισές. Όμως οι οργανώσεις που προκαλούν την οργή της Σακέντ και των υποστηρικτών της είναι περίπου 70, το έργο των οποίων επικεντρώνεται στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύρραξη και χρηματοδοτούνται είτε από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, είτε από κυβερνήσεις ευρωπαϊκών χωρών όπως η Δανία, η Σουηδία, το Βέλγιο ή η Νορβηγία.

Το Παρατηρητήριο των ΜΚΟ (NGO Monitor), μια ισραηλινή οργάνωση η οποία συστάθηκε για να παρακολουθεί τον τομέα, και—όπως διατείνεται—να προωθήσει τη διαφάνεια σε αυτόν, τηρεί μια βάση δεδομένων για τη χρηματοδότηση των οργανώσεων από το εξωτερικό. Χρησιμοποιεί στοιχεία που οι ΜΚΟ είναι υποχρεωμένες, βάσει του νόμου στο Ισραήλ, να δίνουν κάθε χρόνο στις αρχές.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι οι 24 από τις πλέον ενεργές ΜΚΟ έλαβαν λίγα περισσότερα από 100 εκατ. σέκελ (26 εκατ. δολάρια) την περίοδο 2012-2014 από το εξωτερικό. Ανάμεσά τους είναι η οργάνωση Breaking the Silence ("Σπάζοντας τη Σιωπή"), η οποία συγκεντρώνει ανώνυμες μαρτυρίες από Ισραηλινούς στρατιώτες· και η Adalah, μια οργάνωση προάσπισης των νομικών δικαιωμάτων των πολιτών, το έργο της οποίας επικεντρώνεται στους Παλαιστίνιους.

Η B'Tselem, μια από τις ΜΚΟ που δέχονται σημαντικές ενισχύσεις από το εξωτερικό, ανέφερε ότι έχει λάβει 13,3 εκατ. σέκελ από δωρητές στις ΗΠΑ και στην ΕΕ την ίδια περίοδο, ένα ποσό που αναλογεί στα δύο τρίτα της συνολικής της χρηματοδότησης.

Εάν το νομοσχέδιο της Σακέντ επικυρωθεί η Μιχαελί εκτιμά πως το έργο της B'Tselem θα συνεχιστεί, αλλά με πολύ πιο περιορισμένο προϋπολογισμό από τον σημερινό. Πολλές άλλες μικρότερες ΜΚΟ μπορεί να αναγκαστούν να διακόψουν τη δράση τους.

Δεν είναι όμως τόσο η ενδεχόμενη απώλεια πηγών χρηματοδότησης που θορυβεί τις ΜΚΟ, αλλά το μήνυμα το οποίο στέλνουν τέτοια νομοσχέδια, ακόμη κι αν δεν εξασφαλίσουν επαρκή υποστήριξη στην Κνεσέτ, το κοινοβούλιο του Ισραήλ.

Σε μια χώρα όπου οι αντιφρονούντες αντιμετωπίζονται πολύ συχνά με σκληρό και ανυποχώρητο τρόπο, οι κατασταλτικές πρωτοβουλίες της νέας κυβέρνησης αποκαλύπτουν μια νέα τάση. Η νέα κυβέρνηση μοιάζει να έχει πολύ μικρότερη ανοχή των αντίθετων απόψεων, ιδίως από μέρους όσων θεωρεί ότι προωθούν τους σκοπούς της αριστεράς.

"Στην ισραηλινή δεξιά υπάρχει η αίσθηση πως οι προοδευτικές και φιλελεύθερες απόψεις συνιστούν κίνδυνο και κάτι πρέπει να γίνει για αυτό", σχολιάζει ο Ματ Ντας, πρόεδρος του Ιδρύματος για την Ειρήνη στη Μέση Ανατολή (Foundation for Middle East Peace), το οποίο εδρεύει στην Ουάσινγκτον.

"Δημιουργεί ένα εχθρικό περιβάλλον για όσους εκφέρουν θεμιτές επικρίσεις και ωθούν το Ισραήλ να ενταχθεί σε μια πολύ άσχημη παρέα".

Δεν είναι ξεκάθαρο πόσες ψήφους θα λάβει το νομοσχέδιο της Σακέντ, αλλά μοιάζει αποφασισμένη να το προωθήσει στη Βουλή.

Το Παρατηρητήριο των ΜΚΟ, το οποίο έχει αμφισβητήσει στο παρελθόν την ακρίβεια των στοιχείων που συγκεντρώνουν οργανώσεις όπως η B'Tselem, λέει πως δεν τάσσεται υπέρ σχεδίων νόμου που έχουν στόχο να τιμωρήσουν τις οργανώσεις αυτές. Ωστόσο ο επικεφαλής του, ο Τζέραλντ Στάινμπεργκ, κατηγορεί τη B'Tselem ότι διεξάγει "μια πολύ επικίνδυνη μορφή πολέμου" εναντίον του Ισραήλ και διατείνεται πως το νομοσχέδιο της Σακέντ είναι αναγκαίο για να καταπολεμηθεί η "καταστροφική ευρωπαϊκή πολιτική της χρηματοδότησης πολιτικοποιημένων ΜΚΟ".

Άλλοι διακρίνουν διαφορετικά ελατήρια στις κυβερνητικές πρωτοβουλίες.

"Τα μέλη της κυβέρνησης βγήκαν να ξεκαθαρίσουν λογαριασμούς", σημείωσε ο Ντας, αναφερόμενος στις επικριτικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου εναντίον αριστερών οργανώσεων, που δεν κατονόμασε, την ημέρα των εκλογών. Ο Νετανιάχου είχε πει μεταξύ άλλων πως οι οργανώσεις αυτές συνέβαλαν να πάνε να ψηφίσουν Ισραηλινοί Άραβες.

Ο Ντας θεωρεί πως οι κινήσεις αυτές εντάσσονται "στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας να περιοριστεί ο πολιτικός χώρος, να περιοριστεί η ελευθερία έκφρασης των απόψεων των διαφωνούντων" στο Ισραήλ.