Πυρά κατά Ελλάδας στη Σύνοδο Κορυφής: «Δεν μπορείτε να φυλάξετε τα σύνορα!»

Τα επόμενα βήματα για την επίλυση του προσφυγικού ζητήματος που απειλεί πλέον την ίδια την υπόσταση της Ε.Ε. ανακοίνωσαν οι 28 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, μετά από μια μαραθώνια συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Οι «28» αποφάσισαν να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής της 8ης Οκτωβρίου, για να ενισχύσουν την φύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. με τη συνεργασία της Frontex και της Europol, παρέχοντας παράλληλα βοήθεια τόσο στις χώρες της Ε.Ε. που δέχονται μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο, όπως η Ελλάδα, όσο στις τρίτες χώρες που υποδέχονται τα περισσότερα ρεύματα προσφύγων, όπως την Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία, ώστε η ταυτοποίηση των προσφύγων να γίνεται εκτός της Ε.Ε. 

"Hot spots" μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 

Στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την άτυπη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τουσκ επισήμανε πως ο σκοπός της Συνόδου ήταν να συζητήσουν για τη φύση του προβλήματος και να αναζητήσουμε τις λύσεις τις επόμενες τρεις εβδομάδες. «Εκατομμύρια πρόσφυγες μόνο από τη Συρία, για να μην αναφερθούμε στην Ερυθραία, το Αφγανιστάν και άλλες περιοχές προσπαθούν να έρθουν στην Ε.Ε. Το χάος στα εξωτερικά σύνορα πρέπει να τελειώσει, είναι άδικο να ρίξουμε όλη την ευθύνη στην Ελλάδα ή την Ιταλία, απαιτείται συνεργασία». Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπογράμμισε πως μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου θα έχουμε τεθεί σε λειτουργία τα hot spots για την ταυτοποίηση των προσφύγων και των μεταναστών. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο Τουσκ, οι «28» είχαν μια πρώτη συζήτηση σχετικά με μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τη διαχείριση των συνόρων, υπογραμμίζοντας παρά ταύτα πως πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο θέμα.

Η Καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ δήλωσε πως οι «28» δεν αναφέρθηκαν στο ζήτημα της μετεγκατάστασης 120.000 προσφύγων, αλλά στο πως θα προσφέρουν περισσότερη βοήθεια στις τρίτες χώρες που υποδέχονται τα περισσότερα ρεύματα προσφύγων, όπως την Τουρκία, την Ιορδανία, αλλά και χώρες των Βαλκανίων που δεν ανήκουν στην Ε.Ε. «Η Ε.Ε. δεν μπορεί να διασφαλίσει την ασφάλεια των εξωτερικών της συνόρων χωρίς να συνεργαστεί με τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία», δήλωσε χαρακτηριστικά η Καγκελάριος Μέρκελ. 

Οι διαφωνίες ανάμεσα στα κράτη-μέλη αναφορικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της προσφυγικής κρίσης και τον έλεγχο των ανθρώπων που ζητούν άσυλο στην Ε.Ε. ήταν σημαντικές, με την Ελλάδα να δέχεται σφοδρή κριτική από αρκετές πλευρές για την «αδυναμία» της να εγγυηθεί την ασφάλεια των ευρωπαϊκών συνόρων. Η Γερμανία, η Αυστρία, η Σλοβενία και Κροατία άσκησαν μεγάλη πίεση για αυστηρότερους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., ενώ ο Πρόεδρος της Ουγγαρίας Βίκτορ Ορμπάν,  ο οποίος κατηγόρησε νωρίτερα την Ελλάδα, υπογραμμίζοντας πως αν η χώρα δεν μπορεί να ελέγξει τα σύνορα της, τότε θα πρέπει να αναλάβουν αυτό το έργο άλλες χώρες της Ε.Ε., δήλωσε πως δεν υπήρξε καμία απόφαση σχετικά με αυτήν την πρόταση. 

Η Γαλλία και η Ιταλία ζήτησαν περισσότερες ενέργειες από την Ε.Ε. με τον πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι να υπογραμμίζει πως η πραγματικότητα απαιτεί περισσότερη δράση , ενώ ο Πρόεδρος Ολάντ έθεσε επίσης ζήτημα φύλαξης των ευρωπαϊκών συνόρων, καθώς και δημιουργίας hot spots σε τρίτες χώρες, κάτι που θα γίνει μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου του 2015, όπου θα πρέπει να γίνεται η καταγραφή των προσφύγων «ώστε να γνωρίζουμε εάν δικαιούνται άσυλο ή όχι».

Τσίπρας: Να υπάρξει συνεννόηση με Τουρκία για το μεταναστευτικό

Διπλωματική στάση επέλεξε να τηρήσει ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας σχετικά με τις συστάσεις της Άνγκελα Μέρκελ περί τουρκικής πρωτοβουλίας, λόγω της υποτιθέμενης ανεπάρκειας της Ελλάδας να φυλάξει μόνη της τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ και τον αποτελεσματικό έλεγχο του προσφυγικού κύματος. Σε δηλώσεις του μετά από το πέρας της μαραθώνιας έκτακτης Συνόδου Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο Αλέξης Τσίπρας επανέλαβε, χωρίς να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες, πως «είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει συνεννόηση με τις χώρες διέλευσης και κυρίως με την Τουρκία έτσι ώστε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις εκείνες για να μη θρηνούμε θύματα στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο θάλασσα. Να σταματήσει αυτή η εικόνα μιας Μεσογείου και ενός Αιγαίου, υγρού τάφου για πρόσφυγες που ψάχνουν να βρουν μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη».

Η Σύνοδος Κορυφής, η οποία δεν αποφάσισε κάποιο θεαματικό νέο μέτρο άμεσης δράσης αλλά περιορίστηκε σε διαπιστώσεις για το μέγεθος του προβλήματος και δεσμεύσεις για την αντιμετώπισή του, ενέκρινε την αύξηση των οικονομικών βοηθημάτων προς την Τουρκία και άλλες γειτονικές με τη Συρία χώρες. Με τη λογική ότι το πρόβλημα της ανεξέλεγκτης ροής προσφύγων προς την ΕΕ πρέπει να αντιμετωπιστεί στην αφετηρία του ρεύματος, η Τουρκία θα λάβει από την Ευρωπαϊκή Ένωση περί το 1 δισ. ευρώ προκειμένου να ενισχύσει τις υποδομές της σχετικά με τους μετανάστες.

Η Γερμανίδα Καγκελάριος, Άνγκελα Μέρκελ, επέμεινε ότι «χωρίς συνεννόηση με την Τουρκία, δεν μπορεί η ΕΕ να λύσει μόνη της το πρόβλημα. Φράχτες επί φραχτών δεν συνιστούν την ορθή οδό για την επίλυση του ζητήματος», απαντώντας εμμέσως στη δριμύτατη κριτική που έχει εξαπολύσει εναντίον της γερμανικής πολιτικής ο σκληροπυρηνικός Ούγγρος πρωθυπουργός, Βικτόρ Ορμπάν με δηλώσεις του τύπου «η Γερμανία ασκεί ηθικό ιμπεριαλισμό» ή «εάν στη Γερμανία και την Αυστρία δεν αρέσουν οι φράχτες μας, μπορώ να τους καταργήσω και να αφήνω όλους τους μετανάστες να περνούν στο έδαφός τους».

Σε ό,τι αφορά στην Τουρκία, στις 5 Νοεμβρίου ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν θα μεταβεί στις Βρυξέλλες για διαβουλεύσεις με Ευρωπαίους ηγέτες για το μεταναστευτικό, καθώς περισσότεροι από 2 εκ. Σύριοι πρόσφυγες περνούν ή σκοπεύουν να διέλθουν από τη γείτονα προς την Ελλάδα και την ΕΕ. Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, από τη δική του πλευρά δήλωσε πως «οι Τούρκοι θέλουν να υπάρξει μια ασφαλής ζώνη στη βόρεια Συρία, να υπάρχει στρατιωτική παρουσία. Για την Ενωμένη Ευρώπη κάτι τέτοιο συνιστά ένα πολύ φιλόδοξο σχέδιο. Αλλά είναι σημαντικό να συνεργαστούμε με τους εταίρους μας για το προσφυγικό και γι' αυτό θα πρέπει να συνεχίσουμε τη συζήτηση με τις τουρκικές αρχές. Θα έχουμε επαφές με τον Πρόεδρο Ερντογάν το Νοέμβριο και επίσης σύντομα πρόκειται να συναντηθούμε με τον πρωθυπουργό Νταβούτογλου στη Νέα Υόρκη. Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι η συζήτηση με την Τουρκία έχει ξεκινήσει. Παρόλο που η επίσημη πρόταση εκ μέρους της Άγκυρας είναι κάτι διαφορετικό από αυτό που χρειαζόμαστε και η συνεργασία όχι τόσο εύκολη όσο φανταζόμασταν, υπάρχει στενή συνεργασία της ΕΕ με την Τουρκία».

Ο Ντόναλντ Τουσκ, επίσης, δεν παρέλειψε να μιλήσει για την Ελλάδα: «Ειπώθηκε ότι το χάος στα εξωτερικά μας σύνορα πρέπει να λήξει και ότι θα πρέπει να υπάρξει κοινή ευθύνη. Δεν μπορούμε να ρίξουμε όλο το βάρος σε Ελλάδα και Ιταλία και θα πρέπει να στηρίξουμε αυτές τις χώρες». Ωστόσο, όπως όπως αναμενόταν, τόσο πριν από την έναρξη των εργασιών της Συνόδου, όσο και κατά τη διάρκεια της διάσκεψης των 28 ηγετών, ο Αλέξης Τσίπρας αντιμετώπισε έντονες πιέσεις για το ρόλο της Ελλάδας στην κρίση. Είναι γνωστό, εξάλλου, ότι ιδιαίτερα ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βικτόρ Ορμπάν, έχει προτείνει την φύλαξη των ανατολικών συνόρων της Ελλάδας από ευρωπαϊκές δυνάμεις. Παρόλ' αυτά, κατά τη Σύνοδο, η οποία τελικά δεν εξελίχθηκε σε ανοιχτή σύγκρουση ανάμεσα στα κράτη-μέλη που αντιτίθενται στην υποχρεωτική φιλοξενία προσφύγων και στα υπόλοιπα που προωθούν τη λύση της αναλογικής μετεγκατάστασης, οι τόνοι δεν ανέβηκαν σε σχέση με την Ελλάδα, αλλά κυρίως ανάμεσα στην Ουγγαρία και την Αυστρία για το συνοριακό ζήτημα μεταξύ τους.

Ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, εξέφρασε στον κ. Τσίπρα την ανησυχία του για το γεγονός ότι η Ελλάδα εφαρμόζει πλημμελώς ή και δεν εφαρμόζει καθόλου τη Συνθήκη του Δουβλίνου, η οποία υποχρεώνει τη χώρα εισόδου των μεταναστών να ταυτοποιεί τους εισερχόμενους στην ΕΕ μετανάστες. Ο κ. Γιούνκερ κάλεσε τον Αλέξη Τσίπρα να μεριμνήσει ώστε να υπάρξει άμεση ενεργοποίηση του μηχανισμού εφαρμογής της Συνθήκης του Δουβλίνου, προκειμένου εντός εξαμήνου η Ελλάδα να έχει ανακουφιστεί από το πρόβλημα της μετανάστευσης.

Σε αυτά ο πρωθυπουργός αρκέστηκε να επαναλάβει ότι έως το τέλος Νοεμβρίου χρειάζεται να έχουν ξεκινήσει οι διαδικασίες μετεγκατάστασης των προσφύγων από Ελλάδα και Ιταλία στην υπόλοιπη ΕΕ. Όπως είπε ο κ. Τσίπρας «έστω και αργά, η Ευρώπη αρχίζει να συνειδητοποιεί πως το πρόβλημα των μεταναστευτικών ροών είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα και πρέπει να βρεθεί μια ευρωπαϊκή λύση. Παρά τις διαφωνίες υπήρξε μία απόφαση που επιβεβαιώνει την μετεγκατάσταση 120.000 προσφύγων, την ενίσχυση των χωρών υποδοχής και τη δημιουργία κέντρων φιλοξενίας».

Σημαντικό είναι το στοιχείο ότι η Ελλάδα, μεταξύ άλλων χωρών της ΕΕ όπως η η Αυστρία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία και η Σλοβακία, έχει διακόψει τη συνεισφορά της στο Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης του ΟΗΕ για το 2015. Αυτό είχε ως συνέπεια ο Οργανισμός να περιέλθει σε αδυναμία να καλύψει τις στοιχειώδεις βιοτικές ανάγκες εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία που διαβιούν στην Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία και την Αίγυπτο.
Η Κομισιόν ανακοίνωσε τη σύσταση ενός ταμείου 1 δισ. ευρώ για τους Σύριους πρόσφυγες. Τα 500 εκ. θα εξασφαλιστούν από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, ενώ για τα υπόλοιπα θα πρέπει να επιβαρυνθούν τα κράτη-μέλη. Ωστόσο, μέχρι στιγμής μόνο η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία έχουν δηλώσει πως θα συνεισφέρουν σε αυτό το ταμείο έως το τέλος του έτους.

Στην έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, οι ηγέτες Γαλλίας και Ιταλίας, Φρανσουά Ολάντ και Ματέο Ρέντσι αντίστοιχα, ζήτησαν αυξημένη δράση από την ΕΕ για την συγκράτηση της μεταναστευτικής πλημμυρίδας. Ο Πρόεδρος Ολάντ έθεσε επίσης ζήτημα φύλαξης των ευρωπαϊκών συνόρων, καθώς και δημιουργίας «hot spot» σε τρίτες χώρες, κάτι που θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος Νοεμβρίου. Σε αυτά τα κέντρα θα πρέπει να γίνεται η απογραφή των προσφύγων, προκειμένου να διευκρινίζεται εάν δικαιούνται άσυλο ή όχι.

Επιπλέον ο Φρανσουά Ολάντ υπήρξε αυστηρός ως προς την καθολική εφαρμογή των αποφάσεων της ΕΕ σε σχέση με το μεταναστευτικό. Παρά τη δημουργία μετώπου μεταξύ των διαφωνούντων, επί του παρόντος μόνο η Σλοβακία φαίνεται διατεθειμένη να κινήσει νομικές διαδικασίες προσβολής του υποχρεωτικού μέτρου περί ποσόστωσης στην υποδοχή προσφύγων. Όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να προσφύγει κατά των 19 χωρών-μελών, καθώς σύμφωνα με το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ τα συγκεκριμένα κράτη δεν τηρούν το κοινό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για το άσυλο. Ήδη εκκρεμούν και άλλες αντίστοιχες προσφυγές κατά κρατών μελών με το αιτιολογικό της «παραβίασης των θεμελιωδών Ευρωπαϊκών Συνθηκών».

Ο Φρανσουά Ολάντ τόνισε σχετικά ότι «η Ευρώπη είναι μια κοινότητα αξιών. Εκείνοι που δεν μοιράζονται αυτές τις αξίες, θα πρέπει να διερωτηθούν για την παρουσία τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση».