Tι σημαίνει το «Νo» των Ιταλών

Οι αναλυτές φοβούνται ότι το «Οχι» θα οδηγήσει την Ιταλία σε πολιτική αστάθεια και οι τράπεζές της θα καταρρεύσουν, συμπαρασύροντας τις αντίστοιχες της Ισπανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας, δηλαδή ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. 

Οι Ιταλοί είναι συνηθισμένοι στην πολιτική αστάθεια, αλλά οι αγορές δεν νιώθουν καθόλου καλά με αυτήν και ο κίνδυνος επικράτησης ενός αντιευρωπαϊστή ηγέτη προκαλεί πανικό σε μια Ευρώπη τα θεμέλια της οποίας τρίζουν από τη λιτότητα, την άνοδο του εθνικισμού και τις διασπαστικές τάσεις που γοητεύουν τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους.

Οι οικονομικοί κίνδυνοι

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την ιταλική αλλά και εν γένει την ευρωπαϊκή οικονομία αυτή τη στιγμή προέρχεται από τις ιταλικές τράπεζες, οι οποίες μαστίζονται από υπέρογκα κόκκινα δάνεια και πολλές από αυτές χρειάζονται ανακεφαλαιοποίηση. Η Ευρωπαϊκή Ενωση απαιτούσε πριν από λίγους μήνες από τον Ρέντσι να ακολουθήσει τη μέθοδο του bail in, δηλαδή του κουρέματος των καταθέσεων στις ιταλικές τράπεζες.

Ο Ρέντσι είχε σαφώς δηλώσει στη Μέρκελ ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ στην Ιταλία, η Γερμανία είχε υποχωρήσει και ο Ρέντσι είχε αποφασίσει να καλύψει τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών με αυξήσεις κεφαλαίου από την αγορά αλλά και από τον Προϋπολογισμό αν χρειαστεί σπάζοντας τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Μην μπορώντας να αντιδράσει σε μια τέτοια απόφαση, επειδή η Ιταλία είναι μια από τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε υποχωρήσει και καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η δήλωση του Ρέντσι στην Ανγκελα Μέρκελ ότι «αν επιμείνεις στο bail in, πάρε τα κλειδιά και κάνε το εσύ. Εγώ δεν το κάνω».

Τι θα γίνει, όμως, τώρα που θα φύγει ο Ρέντσι, ο οποίος έχει συγκεκριμένο πλάνο αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων; 

Οι διεθνείς οικονομικοί αναλυτές φοβούνται ότι η ανακεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών θα είναι πολύ δύσκολη επειδή οι επενδυτές θα φοβηθούν να τοποθετήσουν κεφάλαια σε μια χώρα με πολιτική αστάθεια. Αν οι επενδυτές δεν βάλουν λεφτά, θα χρειαστεί η κυβέρνηση να βάλει σημαντικά κεφάλαια από τον ιταλικό προϋπολογισμό δεδομένου ότι τα κόκκινα δάνεια ανέρχονται επισήμως στο υπέρογκο ποσόν των 380 δισ. ευρώ. Ανεπισήμως, όμως, οι εκτιμήσεις διεθνών τραπεζιτών τα ανεβάζουν ακόμη και στα 800 δισ. ευρώ. 

Σε κάθε περίπτωση, ο ιταλικός προϋπολογισμός δεν αντέχει τόσο μεγάλο ποσό, καθώς το δημόσιο χρέος της χώρας ξεπερνά το 132% του ΑΕΠ, ποσοστό που θεωρείται ήδη ιδιαίτερα υψηλό με βάση τα διεθνή κριτήρια. 

Οι Ιταλοί δεν μπορούν να προσβλέπουν σε βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ενωση, αφού με βάση τους ευρωπαϊκούς νόμους για να ενισχύσει η Ε.Ε. ένα τραπεζικό σύστημα πρέπει πρώτα να έχει προηγηθεί bail in, δηλαδή μετατροπή των καταθέσεων των Ιταλών σε κεφάλαια των τραπεζών, εν ολίγοις κούρεμα όλων των καταθέσεων. Αυτό θα προκαλούσε καταστροφή στους Ιταλούς καταθέτες και ενδεχομένως απρόβλεπτες κοινωνικές επιπτώσεις και αντιδράσεις.

Οι αναλυτές εκτιμούν επίσης ότι τα επιτόκια στην Ιταλία θα αυξηθούν πολύ και ότι η ρευστότητα θα στερέψει εντελώς, σε μια χώρα που ούτως ή άλλως δεν έχει ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης επί πολλά χρόνια.

Οι ιταλικές τράπεζες ενδέχεται να καταρρεύσουν. Είναι άλλωστε ενδεικτικό ότι οι μετοχές τους έχουν χάσει περισσότερο από το 60% της αξίας τους από την αρχή του έτους, με την πιο επικίνδυνη τη Monde Dei Paschi να έχει χάσει 83%. 

Οι τιμές των ιταλικών ομολόγων επίσης έχουν γκρεμιστεί. Οι ανησυχίες για τις τράπεζες προκαλούν παράλληλα πτώση και στις ευρωπαϊκές τραπεζικές μετοχές.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι βοηθάει όσο μπορεί την κατάσταση μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης και αγοράζει ιταλικά ομόλογα για να ενισχύσει και τις τράπεζες και τη χώρα, αλλά αυτό δεν θα αρκεί αν δεν βρεθεί λύση στο πρόβλημα τόσο των κόκκινων δανείων όσο και του υψηλού δημοσίου χρέους. Δεν είναι, δε, λίγοι οι αναλυτές που υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών είναι άλυτο και εντάσσεται σε ένα γενικότερο πρόβλημα όλων των τραπεζών παγκοσμίως, οι οποίες μετά το 2008 ζουν με «τεχνική υποστήριξη», η οποία όμως δεν αποδίδει πλέον. 

Οι ραγδαίες εξελίξεις στην Ιταλία αναμένεται να πλήξουν άμεσα και τις ισπανικές τράπεζες και στη συνέχεια τις γαλλικές, αφού το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένο μέσω δανείων από τη μια χώρα στην άλλη. Φανταστείτε, ότι η τέταρτη μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, η HypoVereinsbank, είναι θυγατρική της UniCredit που είναι η μεγαλύτερη ιταλική τράπεζα και η οποία κινδυνεύει.

Υπό αυτές τις συνθήκες, τα χρηματιστήρια αναμένεται να μπουν σε φάση πολύ μεγάλης αστάθειας και η Ευρωπαϊκή Ενωση να μην μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα χωρίς να αλλάξει άρδην πολιτική και κανόνες.

Ολα αυτά προκαλούν μεγάλη ανησυχία στους διεθνείς οικονομικούς αναλυτές.