O βρώμικος (και άγνωστος) πόλεμος της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη

■ Στελέχη του ΟΗΕ που έχουν επιφορτιστεί με την παρακολούθηση της κατάστασης έχουν δηλώσει ότι: «η συμμαχία πρέπει να σταματήσει να δίνει υποσχέσεις κενές περιεχομένου και μέχρι τότε οι κυβερνήσεις θα όφειλαν να αναστείλουν όλες τις πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία»

Αντιμέτωπη με τον μεγαλύτερο λιμό των τελευταίων δεκαετιών βρίσκεται η Υεμένη. Τα Ηνωμένα Εθνη κρούουν για πολλοστή φορά τον κώδωνα του κινδύνου. Πίσω από τις προειδοποιήσεις, όμως, κρύβεται ένας πόλεμος που διαρκεί τουλάχιστον δυόμισι χρόνια. Η πιο φτωχή χώρα της αραβικής χερσονήσου αποτελεί το φόντο της σφοδρής σύγκρουσης σε επίπεδο «αντιπροσώπων» μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν.

Η μακρόχρονη περιφερειακή κόντρα τους για τη γεωπολιτική πρωτοκαθεδρία στη Μέση Ανατολή έχει πάρει άλλες διαστάσεις. Ο πόλεμος στην Υεμένη, όπου ουσιαστικά συγκρούονται σουνίτες και σιίτες, έχει αφήσει πίσω της περισσότερους από 10.000 νεκρούς και 40.000 τραυματίες. Είναι τόσο άγριος και αδιάλειπτος που μόνο στο α’ εξάμηνο του 2017 πραγματοποιήθηκαν 5.676 αεροπορικοί βομβαρδισμοί. Κατά μέσο όρο δηλαδή 946 βομβαρδισμοί τον μήνα, ή 31,5 αεροπορικοί βομβαρδισμοί ημερησίως!

Οι διεθνείς οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατηγόρησαν τη Σαουδική Αραβία ότι βομβαρδίζει περιοχές αδιακρίτως, όπως δημόσιους χώρους, πλατείες, αγορές, νοσοκομεία και συνοικίες, προκαλώντας απώλειες αθώων αμάχων. Παιδιά που επιβιώνουν από τους τυφλούς βομβαρδισμούς χάνουν τη ζωή τους από την επιδημία χολέρας που βρίσκεται εκτός ελέγχου. Περίπου ένα παιδί κάτω των 10 ετών μολύνεται κάθε λεπτό. Η έλλειψη τροφίμων και η δυσκολία πρόσβασης σε πόσιμο νερό μετατρέπουν σε κόλαση τη ζωή των υπολοίπων. Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, 19 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στο χείλος του λιμού. Το νούμερο είναι αδιανόητο αν σκεφτεί κανείς ότι η Υεμένη έχει συνολικό πληθυσμό 27 εκατομμύρια άτομα.

«Η κατάσταση στην Υεμένη είναι καταστροφική, πρόκειται για τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Επτά εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στα πρόθυρα λιμού, εκατομμύρια άνθρωποι διατηρούνται στη ζωή χάρη στις ανθρωπιστικές μας επιχειρήσεις», τόνισε ο εκπρόσωπος του Γραφείου Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ Γενς Λέρκε. «Ο λιμός με τον οποίο είναι αντιμέτωπη η Υεμένη δεν μπορεί να συγκριθεί καν με αυτόν στο Νότιο Σουδάν ή στη Σομαλία».

Παρ’ όλη τη δριμύτητά του, ο πόλεμος αυτός έχει τεθεί στο περιθώριο της διεθνούς κοινότητας και των διεθνών ΜΜΕ. Την ίδια στιγμή που εκεί εκτυλίσσεται η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον πλανήτη, τα θύματά του δεν έχουν κοσμήσει το εξώφυλλο κάποιου δυτικού περιοδικού μεγάλης κυκλοφορίας. Ούτε κάποιο από τα σκελετωμένα παιδιά που γυρεύουν στα βομβαρδισμένα ερείπια τους γονείς ή κάτι να φάνε στα σκουπίδια έχει στοιχειώσει τις νύχτες μας. Οι βομβαρδισμοί περνούν στα ψιλά των ειδήσεων και ελάχιστα είναι ευρέως γνωστά για το τι ακριβώς συμβαίνει εκεί.

Το πετρέλαιο και τα πολιτικά παιχνίδια 

Η Υεμένη βρίσκεται στο νότιο τμήμα της αραβικής χερσονήσου. Συνορεύει με το Ομάν και τη Σαουδική Αραβία. Η γεωγραφική θέση της τής προσδίδει μεγάλη γεωπολιτική σημασία. Παρότι κάποτε υπήρξε μία από τις αρχαιότερες κοιτίδες πολιτισμού στη Μέση Ανατολή, σήμερα είναι η φτωχότερη χώρα του αραβικού κόσμου. Αν και διέθετε πετρέλαιο, τα έσοδα κλάπηκαν κατά τη διάρκεια της 33χρονης διακυβέρνησης από τον πρόεδρο Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ. Ο αντικαταστάτης του Μανσούρ αλ-Χαντί παραιτήθηκε μετά την κατάληψη της πρωτεύουσας από τους σιίτες αντάρτες Χούτι, τον Ιανουάριο του 2015. Αρχικά οι Χούτι ξεκίνησαν ως ένα κίνημα νέων για τη στήριξη των δικαιωμάτων των σιιτών Ζαΐντι που αντιπροσωπεύουν το 20% του πληθυσμού.   Περίπου το 60% του πληθυσμού στην Υεμένη είναι σουνίτες και το 40% σιίτες. Ο θρησκευτικός διχασμός ανάμεσα σε σιίτες και σουνίτες οξύνθηκε όχι μόνο σε αυτή τη χώρα, αλλά σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Από το 2003 έως το 2009 μάχονταν εναντίον της κυβέρνησης και αργότερα κήρυξαν επανάσταση καταλαμβάνοντας, μεταξύ άλλων πόλεων, την πρωτεύουσα Σαναά.



Με αφορμή το αντάρτικο των Χούτι ξεκίνησε η επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας. Το Ριάντ ερμήνευσε την κρίση στην Υεμένη ως μία ακόμα εκδήλωση των επεκτατικών φιλοδοξιών του Ιράν, το οποίο υποστηρίζει τους Χούτι. Ο βασιλικός οίκος των Σαούντ δεν ήθελε να δει τα στενά του Αντεν να ελέγχονται από χώρα που δεν είναι δικός του δορυφόρος.

Η επίσημη δικαιολογία που προβάλλουν οι Σαουδάραβες για την επέμβασή τους στην Υεμένη είναι η επιθυμία τους να εμποδίσουν τους Χούτι να μετατραπούν σε μια άλλη Χεζμπολάχ στα νότια σύνορά τους. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι η πρωτοβουλία τους αποτελεί επίδειξη δύναμης και συνδέεται με την πρόσφατη στρατιωτική παρουσία του Ιράν στο Ιράκ, όπου ενισχύει σιιτικά στρατεύματα τα οποία πολεμούν κατά του Ισλαμικού Κράτους. Από την πλευρά της, η Τεχεράνη αξιολογεί τη στρατηγική θέση της Υεμένης και επιδιώκει να ασκεί εκεί πολιτική επιρροή. Η ύπαρξη μια τόσο μεγάλης σιιτικής κοινότητας αποτελούσε δυνάμει στρατηγικό έρεισμα και η εξέγερση των Χούτι ήταν μια μοναδική ευκαιρία. Αν και το Ιράν αρνείται ότι προσφέρει όπλα στους Χούτι, πολιτικά τους στηρίζει, καταγγέλλοντας τακτικά τα εγκλήματα της Σαουδικής Αραβίας εναντίον των αμάχων.

Aρνούνται κάθε εμπλοκή της Τεχεράνης οι Χούτι  

Οι Χούτι έχουν επισήμως αρνηθεί ότι δέχονται στρατιωτική βοήθεια από την Τεχεράνη. Για το Ριάντ, όμως, δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι οι αντάρτες, οι οποίοι ελέγχουν από το 2014 τη Σαναά και μεγάλο μέρος της Βόρειας Υεμένης, παίρνουν όπλα από το Ιράν, καθώς και τη βοήθεια ειδικών που τους επέτρεψαν να επεκτείνουν το βεληνεκές των πυραύλων τους ώστε να καταφέρουν να πλήξουν στόχους και στη Σαουδική Αραβία.

Οι Χούτι ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι έχουν αναπτύξει πυραύλους ικανούς να φτάσουν έως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μια χώρα που επίσης συμμετέχει στον εναντίον τους αραβικό συνασπισμό. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στο έδαφος της Υεμένης ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2015, με στρατεύματα και αεροπορικές δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας για να εκδιώξει τους Χούτι από τη Σαναά και τις δυτικές περιοχές της χώρας.

Το Ριάντ επεδίωξε να επαναφέρει την προηγούμενη κατάσταση και τον Μανσούρ αλ Χαντί, ο οποίος αναγνωρίζεται διεθνώς ως νόμιμος πρόεδρος.

Εκτοτε, στη χώρα μαίνεται ένας ολέθριος εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ανταρτών Χούτι και των υποστηρικτών του Μανσούρ αλ Χαντί.

Εμπάργκο του ΟΗΕ σε όπλα που σκοτώνουν αμάχους

Σύμφωνα με επιτροπή εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών, η Σαουδική Αραβία αυτά τα δυόμισι χρόνια διέπραξε «σοβαρές παραβιάσεις»  των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αμάχων. Αυτά περιλαμβάνουν τυφλές επιθέσεις σε αγορές, σε έναν καταυλισμό εκτοπισμένων πολιτών της Υεμένης, σε αποθήκες ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως και εκ προθέσεως παρεμπόδιση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Επίσης, έχουν καταγραφεί 100 επιθέσεις σε νοσοκομεία. Τον Σεπτέμβριο του 2015 σαουδαραβικά αεροσκάφη σκότωσαν 135 πολίτες που γιόρταζαν έναν γάμο στην Υεμένη.

Στελέχη του ΟΗΕ που έχουν επιφορτιστεί με την παρακολούθηση της κατάστασης έχουν επανειλημμένως δηλώσει ότι: «η συμμαχία πρέπει να σταματήσει να δίνει κενές περιεχομένου υποσχέσεις και μέχρι τότε οι κυβερνήσεις θα όφειλαν να αναστείλουν όλες τις πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία».

Οπως προαναφέραμε, ο εμφύλιος πόλεμος που εξελίσσεται στην Υεμένη είναι στην πραγματικότητα το νέο μέτωπο μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Πρόκειται για κλασική περίπτωση πολέμου διά αντιπροσώπων.

Αποκορύφωμά του είναι ο τελευταίος αποκλεισμός που επέβαλε η Σαουδική Αραβία με το προσωρινό κλείσιμο των εναέριων, χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων της Υεμένης. Μπλόκαρε έτσι τον ανεφοδιασμό αεροπλάνων του ΟΗΕ που είναι έτοιμα να προσφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια. Αφορμή στάθηκε η εκτόξευση πυραύλου ο οποίος αναχαιτίστηκε από το Ριάντ.

Κάποια συντρίμμια του, όμως, έπεσαν κοντά στο αεροδρόμιο της πόλης. «Η πράξη αυτή αποτελεί κατάφωρη στρατιωτική επίθεση από το ιρανικό καθεστώς, η οποία ίσως ισοδυναμεί με πράξη πολέμου», επεσήμανε ο υπό τη Σαουδική Αραβία συνασπισμός που δρα στην Υεμένη. Ο Ρούπερτ Κόλβιλ, εκπρόσωπος για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον ΟΗΕ, δήλωσε ότι η υπηρεσία του «θα εξετάσει αν ο αποκλεισμός ισοδυναμεί με συλλογική τιμωρία», που είναι παράνομη βάσει του διεθνούς δικαίου.



Σύμμαχος της Σαουδικής Αραβίας και του αραβικού συνασπισμού είναι και η Τουρκία. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πολλάκις  δηλώσει ότι στηρίζει τις πρωτοβουλίες της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη, κατηγορώντας το Ιράν ότι προσπαθεί να κυριαρχήσει στη Μέση Ανατολή. Η Αγκυρα θεωρεί ότι η εμφύλια σύρραξη της Υεμένης πυροδοτείται από το Ιράν.

Ο πόλεμος έχει αφήσει κενά εξουσίας σε διάφορες περιοχές της χώρας, με αποτέλεσμα η Αλ Κάιντα να εισχωρήσει σε αυτά και να δημιουργήσει βάσεις. Εκτός, δηλαδή, από τη σύγκρουση τρίτων ισχυρών κρατών που μαίνεται στο έδαφός της, η Υεμένη έχει να αντιμετωπίσει και τον τζιχαντισμό. Εξάλλου, δεν είναι λίγοι οι κάτοικοι που αποκαρδιωμένοι και εξαθλιωμένοι προσχωρούν σε αυτόν ως διέξοδο.