Σκάνδαλο μεγατόνων: «Παραβίασαν» 50 εκατ. λογαριασμούς στο Facebook για να εκλεγεί ο Τραμπ

Για περισσότερο από έναν χρόνο, οι εφημερίδες Observer και New York Times ερευνούσαν την εταιρεία ανάλυσης δεδομένων Cambridge Analytica για τον ύποπτο ρόλο της στην εκστρατεία υπέρ του Brexit και στις αμερικανικές εκλογές που οδήγησαν στην εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Στο επίκεντρο του ρεπορτάζ και των δύο εφημερίδων υπήρχε ένας νεαρός άνδρας, που λύνοντας τη σιωπή του βοήθησε στο να αποκαλυφθεί μία από τις μεγαλύτερες παραβιάσεις δεδομένων στο Facebook, σε ένα σκάνδαλο που έχει συγκλονίσει τα τελευταία 24ωρα τις ΗΠΑ και όχι μόνο. 

Όπως αποκάλυψε στις δύο εφημερίδες ο Κρίστοφερ Γουάιλι, ένας 28χρονος γκέι Καναδός που εργαζόταν για λογαριασμό της Cambridge Analytica όταν τη διοικούσε ο Στιβ Μπάνον (μετέπειτα σύμβουλος του Τραμπ), ο ίδιος είχε συμβάλλει καίρια στην δημιουργία ενός ισχυρού προγράμματος λογισμικού, που αντλούσε δεδομένα από εκατομμύρια προφίλ Αμερικανών χρηστών. Αυτά τα δεδομένα στη συνέχεια χρησιμοποιούνταν από τα «αφεντικά» του - χωρίς τη συγκατάθεση των χρηστών - για να προβλέψουν και να επηρεάσουν τις επιλογές τους στην κάλπη.

Πάνω από 50 εκατομμύρια προφίλ ψηφοφόρων είχαν «παραβιαστεί» με αυτόν τον τρόπο, αποκάλυψε εχθές - για πρώτη φορά ανοιχτά - ο whistleblower των δύο εφημερίδων, ο οποιος μόλις στα 24 χρόνια του είχε την αρχική ιδέα, πάνω στην οποία βασίστηκε αυτό το «όπλο» ψυχολογικής επιρροής. 

«Χρησιμοποιούσαμε το Facebook για να "τρυγήσουμε" εκατομμύρια προφίλ ανθρώπων. Στη συνέχεια, χτίζαμε μοντέλα που μας επέτρεπαν να εκμεταλλευόμαστε όσα γνωρίζαμε για αυτούς και να βάζουμε στο στόχαστρο του "εσωτερικούς τους δαίμονες". Αυτό ήταν το κόνσεπτ στο οποίο στηριζόταν ολόκληρη η εταιρεία», είπε ο Γουάιλι στον Observer. 

Πώς αντλήθηκαν τα δεδομένα από τους λογαριασμούς

Σύμφωνα με τους New York Times, μέρος του τεράστιου όγκου των προσωπικών δεδομένων που αντλήθηκαν για λογαριασμό της Cambridge Analytica βρίσκονται ακόμα στην κατοχή της εταιρείας και υπάρχουν δημοσιογράφοι που τα έχουν δει. Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ της αμερικανικής εφημερίδας, τα δεδομένα αυτά συγκεντρώθηκαν μέσω μίας εφαρμογής με την ονομασία thisisyourdigitallife, την οποία σχεδίασε ο Ρώσος ακαδημαϊκός Αλεξάντρ Κόγκαν, ανεξάρτητα από την εργασία του στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.

Μέσω της Global Science Research, εταιρείας του Κόγκαν (ο οποίος έχει λάβει σημαντικές επιχορηγήσεις από τη ρωσική κυβέρνηση) και σε συνεργασία με την Cambridge Analytica, εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες πραγματοποίησαν επι πληρωμή ένα τεστ προσωπικότητας και συμφώνησαν να συλλεχθούν τα προσωπικά δεδομένα τους για πανεπιστημιακή χρήση. Ωστόσο, η εφαρμογή ουσιαστικά «άνοιγε την πύλη» για τη συλλογή προσωπικών στοιχείων και από τους φίλους των 270.000 συμμετεχόντων, δημιουργώντας μια βάση δεδομένων που περιλάμβανε στοιχεία δεκάδων εκατομμυρίων προσώπων! 

Κι όλα αυτά, παρά το γεγονός ότι η πολιτική του Facebook επιτρέπει τη συλλογή στοιχείων φίλων μόνο για τη βελτίωση της εμπειρίας των χρηστών στην χρήση της πλατφόρμας και απαγορεύει ρητά την πώλησή τους ή την χρησιμοποίησή τους για διαφημιστικούς σκοπούς. 

Όπως μεταδίδει o Observer, το Facebook πήρε είδηση την παραβίαση των κανόνων του στα τέλη του 2015 και διέγραψε την εφαρμογή, με το αιτιολογικό ότι ο Κόγκαν είχε μεν συγκεντρώσει νόμιμα τα δεδομένα των χρηστών, αλλά τα διαβίβασε παράνομα στην Cambridge Analytica και στον Κρίστοφερ Γουάιλι.

Παρά τη διακοπή της συνεργασίας της με τον Κόγκαν, ωστόσο, ο γίγαντας των social media όχι μόνο δεν ειδοποίησε τους χρήστες αλλά ούτε έλαβε σημαντικά μέτρα για την περαιτέρω προστασία των δεδομένων εκατομμυρίων μελών της κοινότητάς της. Αυτή η πτυχή της υπόθεσης προκαλεί ερωτήματα για τον ρόλο που έπαιξε το Facebook στην στόχευση «ψηφοφόρων» με εξατομικευμένα διαφημιστικά μηνύματα κατά τη διεξαγωγή των  Αμερικανικών εκλογών του 2016. 

Σύμφωνα με την επίσημη δήλωση του Πολ Γκρέγουολ, αντιπροέδρου και αναπληρωτή γενικού διευθυντή του Facebook, η πλατφόρμα εξαπατήθηκε από τον Κόγκαν και την Cambridge Analytica, που την είχαν διαβεβαιώσει πριν από τρία χρόνια ότι όλα τα δεδομένα είχαν καταστραφεί. «Εδώ και μερικές ημέρες, λάβαμε πληροφορίες ότι δεν έχουν καταστραφεί όλα τα δεδομένα αντίθετα με τις διαβεβαιώσεις που είχαμε λάβει τότε. Καταβάλλουμε εντατικές προσπάθειες για να προσδιορίσουμε την ακρίβεια αυτών των πληροφοριών. Εάν όντως είναι ακριβείς, θα πρόκειται για μία απαράδεκτη παραβίαση εμπιστοσύνης και δεσμεύσεων», αναφέρει στην ανακοίνωση ο Πολ Γκρέγουολ, επισημαίνοντας ότι το Facebook «θα λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε τα δεδομένα αυτά να διαγραφούν μία και καλή».

Η Cambridge Analytica, θυγατρική της SCL, φαίνεται να έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο και στην εκστρατεία υπέρ του Brexit στο πλαίσιο του βρετανικού δημοψηφίσματος, προσφέροντας στην ομάδα Leave EU σχήματα συγκέντρωσης δεδομένων και στόχευσης κοινού.

Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι η εταιρεία είχε χρηματοδοτηθεί με 15 εκατομμύρια δολάρια από τον Ρόμπερτ Μέρσερ, αμερικανό επιχειρηματία που έκανε περιουσία με τα hedge funds και αποτελεί έναν από τους κύριους δωρητές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Γιατί αποφάσισε να μιλήσει o Κρίστοφερ Γουάιλι

Όταν η δημοσιογράφος του Observer, Κάρολ Σαντγουαλάρντ, εντόπισε την άνοιξη του 2017 τον Γουάιλι μέσω ενός άλλου πρώην υπαλλήλου της Cambridge Analytica, εκείνος είχε επιστρέψει στη χώρα του και προσπαθούσε να αντιμετωπίσει τις ενοχές που τον βασάνιζαν για την εμπλοκή του σε αυτήν την «βρώμικη» υπόθεση. Την περίοδο που συνέβη η πρώτη προσέγγιση από την εφημερίδα, ο Μπάνον είχε ήδη χριστεί επικεφαλής της στρατηγικής του Τραμπ και λειτουργούσε ουσιαστικά σαν το δεξί του χέρι.

Η μητρική εταιρεία της Cambridge Analytica, η SCL είχε ήδη κάνει ορισμένες επαφές με το Πεντάγωνο, προτείνοντας του συνεργασία, κάτι που είχε πραγματικά... φρικάρει τον Γουάιλι.

 «Είναι παρανοϊκό. Η εταιρεία αυτή έχει δημιουργήσει ψυχολογικά προφίλ για 230 εκατομμύρια Αμερικάνους και τώρα θέλει να συνεργαστεί με το Πεντάγωνο. Η υπόθεση θυμίζει Νίξον με στεροειδή», είχε πει ένα βράδυ στη δημοσιογράφο του Observer.

Θορυβημένος από τις εξελίξεις και θέλοντας να «επανορθώσει» σε καποιο βαθμό για τη ζημιά που είχε κάνει το σύστημα που επινόησε, Ο Γουάιλι παρέδωσε στην εφημερίδα ένα σύνολο εγγράφων που αποκάλυπταν μυστικές πτυχές της λειτουργίας της Cambridge Analytica. Οι μαρτυρίες του και τα στοιχεία που έφερε στο φως τους επόμενους μήνες σκιαγραφούσαν τον τόπο με τον οποίο η εταιρεία μετέτεψε το Facebook σε «σημείο εκκίνησης» για τη μεγαλύτερη επίθεση που έχει δεχθεί ποτέ η δημοκρατική διαδικασία των εκλογών στις ΗΠΑ.

Ειδικότερα, παρουσίασε στους δημοσιογράφους το «paper trail» από email, αποδείξεις και νομικά έγγραφα που αποδείκνυε πέραν πάσης αμφιβολίας ότι τουλάχιστον 50 εκατομμύρια χρήστες του Facebook είχαν πέσει πέσει θύματα αυτής της νόμιμης/παράνομης κλοπής δεδομένων.

Όπως εξήγησε ο Γουάιλι, ο ίδιος είχε αναλάβει προσωπικά την επίβλεψη της πρώτης μεγάλης παραβίασης δεδομένων, μέσω του συστήματος άντλησης δεδομένων από προφίλ χρηστών που είχε δημιουργήσει, για λογαριασμό του τότε αφεντικού του, Στιβ Μπάνον.