Selfies: πού μας οδηγεί η σύγκριση με τον εαυτό μας;

Η αυτοφωτογράφηση –γνωστή σε όλους μας ως selfie- έχει γίνει μια όλο και περισσότερο δημοφιλής επιλογή για πολλούς από εμάς. Πόση δύναμη, όμως, εμπεριέχει η ανάρτηση μιας selfie στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και μέχρι πού μπορεί να μας οδηγήσει; 

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Αμερικανική Ακαδημία Πλαστικής και Επανορθωτικής Χειρουργικής Προσώπου (AAFPRS), ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων υποβάλλονται σε αισθητικές επεμβάσεις, λόγω των φωτογραφιών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Πιο συγκεκριμένα, ένας στους τρεις υποβληθέντες σε επεμβάσεις προσώπου ανέφερε ότι επηρεάστηκε στην απόφασή του για επέμβαση από τον τρόπο με τον οποίο απεικονιζόταν το πρόσωπό του σε φωτογραφίες ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένου του facebook, του Instagram και του twitter. 

Η κοινωνιολόγος και διδάκτωρ Ψυχολογίας Γεωργία Δηλάκη προσεγγίζει κοινωνιολογικά τη νέα τάση που πυροδοτείται από τη διάδοση των «selfie» φωτογραφιών: «Ζούμε στην εποχή της κυριαρχίας της αίσθησης της όρασης: από τη στιγμή που το φαίνεσθαι αναδεικνύεται σε υπέρτατη αξία, τα σύγχρονα άτομα εκφράζουν όλο και μεγαλύτερη ανησυχία για τη δημόσια προβολή του εαυτού τους και τη διαχείριση των εντυπώσεων στις καθημερινές τους επαφές.

Oσον αφορά το φαινόμενο της αλληλεπίδρασης “selfies - αισθητική χειρουργική”, η έρευνα αναδεικνύει το εξής παράδοξο : η προσωπική ευχαρίστηση που ενέχεται στη διαδικασία λήψης και ανάρτησης φωτογραφιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνυπάρχει με μια κατάσταση αυτοεπιτήρησης και αντικειμενικοποίησης, στην οποία τα άτομα υποβάλλουν βασανιστικά τους εαυτούς τους, κοιτώντας με μεγεθυντικό φακό την εικόνα τους και προσεγγίζοντάς την πιο αυτό-κριτικά από ποτέ. Όσοι αποδίδουν στη διαδικασία των selfies “μεγάλη σοβαρότητα και σπουδαιότητα”, αναζητούν όχι μόνο την επίτευξη της κοινωνικής αποδοχής αλλά και την αυξημένη δημοφιλία, αφού ως επιτυχημένη χαρακτηρίζουν τη φωτογραφία που θα κερδίσει τις εντυπώσεις και θα “εισπράξει” κολακευτικά σχόλια και πολλά likes : αν αυτό δεν συμβεί αναρωτιούνται γιατί δεν άρεσαν και στρέφονται στο πιο φανερό στοιχείο της ατομικής τους ταυτότητας, που είναι το πρόσωπό τους, προκειμένου να εξηγήσουν την “αποτυχία”.

Έτσι, οδηγούνται σε συναισθήματα απογοήτευσης και απόγνωσης για οποιαδήποτε “ψεγάδια” τους, τα οποία είτε είναι υπαρκτά είτε υπερβάλλουν γι’αυτά. Η επιδερμίδα, η μύτη ή τα μάτια μας γίνονται ξαφνικά οι “φταίχτες” για τη μειωμένη απήχηση της selfie, παρόλο που αυτού του είδους η φωτογραφία πολλές φορές δεν είναι “αντιπροσωπευτική” της εικόνας μας, αφού συχνά τα χαρακτηριστικά μας φαίνονται “παραμορφωμένα”, όπως όταν κοιτάμε μέσα από ένα κοίλο κάτοπτρο-και αυτό γιατί δεν είναι τραβηγμένη με κάποιους κανόνες σωστής λήψης μιας φωτογραφίας (απόσταση, φωτισμός, κ.ά).

Πόσο πιο επίκαιρος θα μπορούσε να αποδειχτεί ο σύγχρονος κοινωνιολόγος Christopher Lasch, ο οποίος στο βιβλίο του “Η κουλτούρα του ναρκισσισμού” ανέδειξε το γεγονός ότι η αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή καλλιεργεί την ύπαρξη του “εκτελούντος εαυτού”; Ο “εκτελών εαυτός” δεν είναι άλλος από το σύγχρονο εαυτό, που αναζητά διαρκώς τον έπαινο και την επικύρωση των άλλων, αφού, όπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Lasch, όλοι μας ζούμε περικυκλωμένοι από καθρέφτες, στους οποίους αναζητούμε επιβεβαίωση της ικανότητάς μας να δελεάζουμε ή να εντυπωσιάζουμε τους άλλους. Έτσι, τα άτομα νιώθουν ότι οφείλουν να προβάλλουν μια ελκυστική εικόνα και γίνονται συγχρόνως ηθοποιοί που παίζουν το ρόλο τους και “ειδήμονες” που κρίνουν την παράστασή τους. Μπορούμε να πούμε ότι οι selfies διεκδικούν σήμερα να αντικαταστήσουν τον καθρέφτη : μόνο που, όπως κάθε επίμονο κοίταγμα στον καθρέφτη κρύβει νέους κινδύνους και η αίσθηση της ασφάλειας που αυτός παρέχει είναι παροδική, έτσι και οι selfies καλλιεργούν ένα διαρκές κλίμα ανασφάλειας και άγχους για τα άτομα που τις έχουν αναδείξει σε σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής τους ζωής-ιδιαίτερα μάλιστα αν περιμένουν να ωφεληθούν ή να πετύχουν κάτι μέσα από αυτές».

Δεδομένου ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι περισσότερο δημοφιλή μεταξύ των νέων ανθρώπων, δεν προκαλεί έκπληξη ότι ο νεότερος πληθυσμός έχει επηρεαστεί περισσότερο από αυτή την τάση, αφού η έρευνα αναφέρει αύξηση 58% στον αριθμό των ατόμων κάτω της ηλικίας των 30 ετών που αναζήτησαν επεμβάσεις το 2013 λόγω των «selfie» φωτογραφιών.

Πόσο ανησυχητικό είναι, όμως, αυτό; «Οι προβληματισμοί για την εξωτερική εμφάνιση μπορεί να γίνουν εξαιρετικά έντονοι στην εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής, λόγω του γεγονότος ότι η αυτό-εκτίμηση και η ατομική ταυτότητα σε αυτές τις ηλικίες είναι πολύ στενά συνδεδεμένες με την εικόνα του σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε υπερβολική ευαισθησία και άγχος από οποιαδήποτε χαρακτηριστικό ή ατέλεια, που οι νέοι θεωρούν ότι τους “χαλάει” την εικόνα που θέλουν να προβάλλουν στους φίλους τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά ακόμα και στην πραγματοποίηση αισθητικών επεμβάσεων για τις οποίες δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να πυροδοτήσει ακόμα μεγαλύτερη απογοήτευση. Και αυτό γιατί, όπως έχω τονίσει πολλές φορές, βασικοί παράγοντες για την επιτυχία μιας αισθητικής επέμβασης και τη βίωση υψηλών επιπέδων μετεγχειρητικής ικανοποίησης είναι οι ρεαλιστικές προσδοκίες, καθώς και η συνειδητοποιημένη-και όχι επιπόλαιη- απόφαση των υποψήφιων».

Η κ. Δηλάκη καταλήγει: «Μην εγγράφετε την αξία του εαυτού σας σε μια selfie. Το στοίχημα είναι να μην ξεφύγουμε από τον πραγματικό χαρακτήρα αυτού του είδους των φωτογραφιών, που είναι ψυχαγωγικός και επικοινωνιακός (όπως π.χ. να γνωστοποιήσουμε ένα ωραίο μέρος που βρεθήκαμε με την παρέα μας ή να μοιραστούμε με τους φίλους μας μια ευχάριστη στιγμή ή ακόμα και να μεταδώσουμε απόψεις ή μηνύματα στους άλλους). Αξιοποιείστε τη δύναμη των social media προς όφελός σας και όχι εις βάρος του εαυτού σας».