Το BBC μιλά για το «φιλότιμο», την «ελληνική λέξη που δεν μπορεί να μεταφραστεί»

«Η ελληνική λέξη που δεν μπορεί να μεταφραστεί» γράφει στον τίτλο του άρθρου του το BBC και προσπαθεί να εξηγήσει τι σημαίνει «φιλότιμο».

Η επίσημη μετάφραση της λέξης είναι «αγάπη για την τιμή» -όπως εξηγεί ο αρθρογράφος- τονίζοντας ωστόσο ότι η συγκεκριμένη μετάφραση δεν είναι αρκετή για να περιγράψει το πραγματικό νόημα της λέξης ούτε να περιγράψει τις «αρετές που κρύβονται σε αυτή τη μικρή λέξη με τις τέσσερις συλλαβές».

Ο Stav Dimitropoulos ξεκινά το κείμενό του από το γραφικό Τολό, ένα μικρό χωριό του νομού Αργολίδας, χτισμένο κατά μήκος μιας μεγάλης παραλίας στις ακτές του Αργολικού κόλπου. Ήταν εκεί που ένας Γερμανός δημόσιος υπάλληλος και συγγραφέας, ο Andreas Deffner, έμαθε από ένα λεκτικό του... σφάλμα τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο».

«Καλημέρα, πώς είστε;» τον ρώτησε μία μέρα η γιαγιά Βαγγελιώ, η ιδιοκτήτρια της πανσιόν όπου διέμενε. Η απάντησή του στάθηκε η αιτία για να γράψει το βιβλίο: «Filotimo!: Abenteuer, Alltag und Krise in Griechenland» που μιλά για το «φιλότιμο».

«Έτσι κι έτσι» απάντησε ο Γερμανός τουρίστας σχεδόν νυσταγμένος. 

Κάπως έτσι μετά από λίγο η γιαγιά Βαγγελιώ και η κόρη της Ειρήνη, του ετοίμασαν ένα ολόζεστο πιάτο ζεστής κοτόσουπας. Και ενώ εκείνος την απολάμβανε τα μάτια τόσο της γιαγιάς αλλά και της κόρης της ήταν καρφωμένα πάνω του. Λίγο αργότερα ο Andreas Deffner ρώτησε προβληματισμένος τον γιο της ιδιοκτήτριας, τον Περικλή, τι ακριβώς είχε συμβεί. 

«Είπες στην Βαγγελιώ ότι δεν αισθανόσουν καλά;», τον ρώτησε ο Περικλής. «Παρακαλώ; Απλά είπα ότι ήμουν έτσι κι έτσι», απάντησε ο τουρίστας. «Αν απαντήσεις "έτσι κι έτσι", οι ντόπιοι νομίζουν ότι είσαι άρρωστος και το φιλότιμό τους τους κάνει να θέλουν να σε βοηθήσουν να αισθανθείς καλύτερα. Έτσι εξηγείται η σούπα», του εξήγησε ο Περικλής χαμογελώντας. Αυτή λοιπόν ήταν η πρώτη εμπειρία του Andreas με το «φιλότιμο» για το οποίο έγραψε ολόκληρο βιβλίο. 

Όπως εξηγεί στη συνέχεια του άρθρου του ο αρθρογράφος «γύρω από την ερμηνεία της λέξης, υπάρχει ένα μεγάλο ντιμπέιτ δεδομένου ότι το φιλότιμο σαν λέξη ανήκει στο πάνθεον των ελληνικών λέξεων που αψηφούν την εύκολη εξήγηση. Ωστόσο η "αγάπη για την τιμή", που θεωρείται και η επίσημη μετάφραση, είναι μεν μια χρηστική αλλά και και ανεπαρκής προσπάθεια για εξήγηση των αρετών που περιλαμβάνονται σε αυτή τη μικρή λέξη».

Όσο για το τι απαντούν στο βρετανικό δίκτυο για το «φιλότιμο» οι ίδιοι οι Έλληνες; Οι απαντήσεις δεν είναι ίδιες: «Κάνοντας το σωστό», λέει η γιατρός Πηνελόπη Καλαφάτη, «αγαπώντας και τιμώντας τον Θεό και την κοινωνία», απαντά ο ιερέας Νικόλας Παπανικολάου.
«Να προσπαθείς για την τελειότητα» λέει ο ηθοποιός Κωστής Θωμόπουλος. «Να βγαίνεις από το comfort zone σου για να βοηθήσουμε κάποιον που έχει ανάγκη», απαντά η Τατιάνα Παπαδοπούλου, εθελόντρια στο camp προσφύγων στη Μαλακάσα.

Όπως, πάντως, επισημαίνει το δημοσίευμα, φαίνεται ότι όχι μόνο η λέξη παραμένει αμετάφραστη, αλλά και ότι ακόμη και οι ίδιοι οι Έλληνες δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σε έναν ενιαίο ορισμό.