Η κακή διαχείριση και η λάθος νοοτροπία τα δύο βασικά προβλήματα στη συλλογή αίματος στην Ελλάδα

Κακοδιαχείριση (και) στη συλλογή και διάθεση του αίματος καταγράφεται στη χώρα μας. Η Ελλάδα είναι σε πολύ υψηλή θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη σε ό,τι αφορά τη συλλογή μονάδων αίματος καθώς επιτυγχάνεται η συλλογή 58,8 μονάδων αίματος ανά 1.000 κατοίκους – κι ενώ έλλειψη θεωρείται η συλλογή λιγότερο από 20 μονάδων αίματος ανά 1.000 κατοίκους. Την ίδια στιγμή, όμως, οι εκκλήσεις προς το κοινό για αιμοδοσία από τους συλλόγους ασθενών με μεσογειακή αναιμία σε τακτά διαστήματα του έτους ή από την ίδια την πολιτεία σε περιπτώσεις έκτακτες όπως στην τραγωδία στο Μάτι, είναι ο κανόνας. Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα;

Την απάντηση σε αυτήν την ερώτηση αναζητούν και οι αρμόδιοι στα θέματα επάρκειας και διαχείρισης αίματος και μεταγγίσεων στο Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ), καταβάλλοντας παράλληλα συνεχή προσπάθεια να διασφαλίσουν τη διαδικασία της αιμοδοσίας και της κάλυψης όλων των αναγκών.

Στην εθνική δεξαμενή αίματος μπαίνουν ετησίως περίπου 600.000 μονάδες αίματος. Οι 120.000 μονάδες εξ αυτών χρησιμοποιούνται για τις θεραπευτικές μεταγγίσεις των περίπου 4.000 ασθενών με θαλασσαιμία (μεσογειακή αναιμία). Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντίνο Σταμούλη, αιματολόγο, επιστημονικό διευθυντή του ΕΚΕΑ, «αυτός ο αριθμός, των μονάδων αίματος για τις μεταγγίσεις, είναι το ένα μέγεθος που γνωρίζουμε σε ό,τι αφορά τα δεδομένα και τα στοιχεία της αιμοδοσίας. Γνωρίζουμε επίσης πόσες μονάδες αίματος εισάγουμε από την Ελβετία, 24.000, ετησίως».

Στην Αττική, όπως είπε ο ειδικός στη διάρκεια εκδήλωσης της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρίας (ΕΑΕ) με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Θαλασσαιμίας, συλλέγεται και χρησιμοποιείται το 50% των συνολικών μονάδων αίματος. Υψηλά βρίσκεται η ζήτηση για αίμα (και αυτό καθορίζει αναλόγως τη συλλογή του) η Θεσσαλονίκη, η Πελοπόνησσος και η Κρήτη.

Ωστόσο, ο κ. Σταμούλης ανέφερε τα παραδείγματα της Ελβετίας και της Δανίας και την πολιτική που ακολουθούν αναφορικά με τη συλλογή και χρήση του αίματος, ως παραδείγματα χωρών που μπορεί να ακολουθήσει και η Ελλάδα προκειμένου να επιτύχει τη συνετή διαχείριση του αίματος. «Στην Ελβετία, που έχει ανάλογο πληθυσμό με την Ελλάδα, συλλέγουν ετησίως 260.000 μονάδες αίματος, οι οποίες αρκούν για τις ανάγκες της χώρας ενώ γίνονται και εξαγωγές όπως στην Ελλάδα. Στη Δανία, πάλι, αποφασίστηκε η μείωση των αιμοδοσιών, με το σκεπτικό ότι ''όσο αίμα έχουμε, το χρησιμοποιούμε. Μήπως όμως πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το αίμα ως θεραπεία;'' Και δεν εννοούμε τις μεταγγίσεις σε ασθενείς με μεσογειακή αναιμία» διευκρίνισε ο ειδικός. Το «μυστικό» στην καλή διαχείριση των προαναφερθεισών χωρών είναι, κατά τον κ. Σταμούλη, η σταθερότητα στη συλλογή αίματος, που επιτρέπει και τον έλεγχο του πεδίου αυτού.

Στην Ελλάδα, η σταθερότητα δεν έχει εξασφαλιστεί - και ως φαίνεται είναι ακόμη μακριά - καθώς η αιμοδοσία βασίζεται κατά κύριο λόγο σε συγγενείς αιμοδότες, δηλαδή σε όσους αιμοδοτούν για να βοηθήσουν κάποιον δικό τους και όχι σε αμιγώς εθελοντές. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί γιατί οι ασθενείς με μεσογειακή αναιμία αναζητούν εναγωνίως αίμα για τη θεραπεία τους κάθε Χριστούγεννα, Πάσχα και Αύγουστο...

Ερωτηθείς αν γίνεται τελικά «σπατάλη» του αίματος στην Ελλάδα -μία σκληρή λέξη που ίσως αδικεί όλους όσοι βρίσκονται σε αυτό το ιδιαίτερο, ευάλωτο και απαιτητικό πεδίο της αιμοδοσίας και των μεταγγίσεων- ο ειδικός επιχείρησε να εξηγήσει για ποιο λόγο παρότι η δεξαμενή της χώρας έχει επάρκεια, το αίμα δεν φτάνει για τις ανάγκες όσων το χρειάζονται: «Ο κατακερματισμός των υπηρεσιών αιμοδοσίας, που μάλιστα μέχρι πρόσφατα δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους, η αιμοδοσία από συγγενείς αιμοδότες που αιμοδοτούν όποτε υπάρχει ανάγκη των οικείων τους και όχι του συστήματος υγείας αλλά και μία παγιωμένη ιατρική αντίληψη για την χωρίς περιορισμό χρήση του αίματος είναι οι λόγοι που προκαλούν το πρόβλημα. Οι νέοι γιατροί δεν διδάσκονται τη σημασία και τον σκοπό της μετάγγισης, δεν γνωρίζουν καλά πώς να αντιμετωπίσουν τις ειδικές κατηγορίες ασθενών, πχ τους ασθενείς με αναιμίες, και βλέπουν το αίμα ως δωρεάν θεραπεία, ως δωρεάν φάρμακο. Όμως το αίμα έχει κόστος, κάθε μονάδα που συλλέγεται, κοστίζει από 180 έως 230 ευρώ».

Το ΕΚΕΑ στοχεύει, όπως είπε ο κ. Σταμούλης, στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, στον βαθμό που προκαλείται από τους επαγγελματίες υγείας. Σχεδιάζει την εκπόνηση προγράμματος για τη μείωση της κατανάλωσης αίματος και προϊόντων αίματος και τη διαχείριση αιμοθεραπείας (Patient Blood Management).