Βαριές σχολικές τσάντες - τι κινδύνους "κουβαλάνε"

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η γενιά των σημερινών παιδιών από τη μια έχει την πολυτέλεια μιας ανώτερης και σύγχρονης εκπαίδευσης αλλά από την άλλη το τίμημα που καλούνται να πληρώσουν αυξάνεται χρόνο με το χρόνο και μεταφράζεται συχνά σε ένα σκληρό φόρτο εργασίας σε πολλά βιβλία και εξοπλισμό και στην ανάγκη μεταφοράς μιας "υπέρβαρης" σχολικής τσάντας.


Λεντή Άννα, 
Ορθοπαιδικός χειρουργός

Πιστεύετε ότι μια υπερφορτωμένη σχολική τσάντα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην αναπτυσσόμενη  σπονδυλική στήλη του παιδιού και αν είναι βάσιμη η ανησυχία των γονιών για το θέμα αυτό ; 

Ένα πράγμα  που πρέπει εδώ να επισημάνουμε και να καθησυχάσουμε τους γονείς  είναι ότι δεν έχει αποδειχθεί ότι μια βαριά σχολική τσάντα μπορεί να προκαλέσει η να επιδεινώσει παραμόρφωση τύπου σκολίωσης ή κύφωσης στην σπονδυλική στήλη του παιδιού . Η αλλαγή της στάσης του σώματος είναι ένας από τους λόγους που πολλοί γονείς ζητούν την συμβουλή του ειδικού καθότι πιστεύουν ότι το βάρος της σχολικής τσάντας σχετίζεται με την σκολίωση  και την κύφωση . Η σκολίωση όμως για να σταματήσουμε  να συντηρούμε αυτόν το μύθο είναι μια πάθηση του αναπτυσσόμενου σκελετού που οφείλεται σε κληρονομικούς - γονιδιακούς  παράγοντες και στην επίδραση περιβαλλοντικών παραγόντων αλλά δεν έχει αποδειχθεί επιστημονικά  ότι προκαλούνται από την βαριά σχολική τσάντα, ή την κακή στάση στο θρανίο ή απο ανεπαρκώς γυμνασμένων μυών. 

Ποιά είναι λοιπόν τα προβλήματα που συνήθως αντιμετωπίζουν τα παιδιά που κουβαλούν στη πλάτη τους βαριές σχολικές τσάντες; 

Είναι γεγονός ότι μια σχολική τσάντα παρότι είναι σχεδιασμένη να κατανέμει το βάρος του φορτίου της μεταξύ των πιο δυνατών μυών του σώματος,  μπορεί δυνητικά να προκαλέσει δυσφορία και μια σειρά από προβλήματα υπερκαταπόνησης στο κορμό του παιδιού ή του εφήβου αν δεν χρησιμοποιείται σωστά . Το πιο συχνό πρόβλημα που καταγράφεται είναι ο πόνος στη μέση και στην ράχη  .  Ένα παιδί  που περπατάει κουβαλώντας μια πολύ βαριά τσάντα στη πλάτη του αλλάζει συχνά τη στάση του σώματός του, σκύβοντας προς τα εμπρός και ανασηκώνοντας το κεφάλι του προκειμένου να διατηρήσει την ισορροπία του σώματος ώστε να μην πέσει. 

Αυτή η αλλαγή στη στάση του σώματος ή και του βαδίσματος του παιδιού , αυξάνει τον κίνδυνο απώλειας της ισορροπίας και πτώσης ειδικά στην περίπτωση που υπάρχουν σκάλες και χρήση λεωφορείου . Επίσης ο παρατεταμένος χρόνος που κουβαλάει στη πλάτη του αυτό το βάρος προκαλεί μυϊκό κάματο στους μυς του αυχένα , των ώμων και συμβάλλει έτσι στην εκδήλωση αυχεναλγίας , ωμαλγίας και πονοκεφάλων . Φαίνεται επίσης ότι ο χρόνος που κουβαλάει την τσάντα όσο και το βάρος καθαυτό είναι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση οσφυαλγίας ενώ, σύμφωνα με μια άλλη μελέτη η εκδήλωση οσφυαλγίας σχετίζεται με τον χρόνο που τα παιδιά παραμένουν καθιστά στο σπίτι τους μετά το πέρας του σχολείου. Όσο περισσότερο χρόνο κάθονται ( > 2 ώρες ) τόσο περισσότερες πιθανότητες έχουν να εκδηλώσουν οσφυαλγία. 

Να πούμε τέλος κάτι που έχει καταγραφεί σε μελέτη και αφορά στο γεγονός ότι οι έφηβοι που έχουν βιώσει οσφυαλγία και πόνους στην ράχη στην διάρκεια της εφηβείας συνεχίζουν να βιώνουν το πρόβλημα αυτό και στην ενήλικο ζωή . Αυτό αν και δεν έχει αποδειχθεί ότι οφείλεται σε οργανικά αιτία εντούτοις θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να το προλάβουμε.


Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς σχετικά με το μέγιστο επιτρεπτό βάρος που μπορεί να έχει η τσάντα του παιδιού τους ; 

Είναι πολύ σύνηθες σήμερα να βλέπουμε μικρά παιδιά να κουβαλούν τσάντες  που ζυγίζουν περισσότερο ακόμα και  από το ένα τέταρτο του βάρους του σώματός τους.  Σύμφωνα  με την Αμερικανική Ακαδημία ορθοπαιδικών χειρουργών το μέγιστο επιτρεπόμενο βάρος της σχολικής τσάντας δεν πρέπει να ξεπερνά το 10% του σωματικού του βάρους προκειμένου να μπορούν να διατηρηθούν σε όρθια στάση  χωρίς να χρειάζεται να σκύβουν . Το πρόβλημα με τις βαριές τσάντες  έγινε αντιληπτό στην Αμερική πριν λίγα χρόνια μετά απο απόφαση  σε ορισμένων πολιτειών να καταργήσουν  τα  σχολικά ερμάρια προκειμένου να αποφευχθούν οι παραβιάσεις και οι καταστροφές τους . Έτσι τα παιδιά αναγκάστηκαν  να μεταφέρουν τα βιβλία για περισσότερο χρόνο αντί να τα αποθηκεύουν σε αυτά. Κάποιοι νομοθέτες σ’αυτές τις πολιτείες ζητούν απο τις περιφέρειες να βάλουν όρια στο βάρος που τα παιδιά μπορούν με ασφάλεια να κουβαλούν στις σχολικές του τσάντες . 

Πως θα καταλάβει λοιπόν ένας γονιός ότι το παιδί του αντιμετωπίζει πρόβλημα που προκαλεί η κακή  χρήση της τσάντας και τι πρέπει να κανει ; 

Το πιο σημαντικό προειδοποιητικό σημάδι είναι ο πόνος στη μέση.  Ο πόνος αυτός στην πλάτη - μέση ( μυικό τράβηγμα- θλάση ) είναι μεν το πιο συχνό ενόχλημα αλλά συνήθως είναι παροδικός και υποχωρεί με ξεκούραση για ένα μικρό διάστημα ή με μείωση της δραστηριότητας του παιδιού . Ο πόνος στην πλάτη  ή αυχένα που δεν υποχωρεί όπως παραπάνω είπαμε ,  είναι μια κατάσταση  που πρέπει να εκτιμηθεί από ειδικό ιατρό συνήθως ορθοπαιδικό διότι μπορεί να μην οφείλεται στη βαριά τσάντα αλλά σε άλλα αίτια. Ρωτάτε τα παιδιά εάν αισθάνονται μουδιάσματα ή "τσιμπήματα" στα άνω η κατω άκρα . Αυτό  μπορεί  να ειναι μια ένδειξη ότι η τσάντα ή είναι πολύ βαριά η ακόμη το παιδί την κρατάει με λάθος τρόπο. Ένα άλλο σημάδι  είναι η αλλαγή της στάσης του σώματος κυρίως όταν περπατάει κουβαλώντας την τσάντα . Έτσι όταν το παιδί γέρνει προς τα εμπρός , προς τα πίσω ή προς την μια πλευρά τότε  κάτι συμβαίνει που πρέπει να εκτιμηθεί από ειδικό. Επίσης όταν αντιλαμβανόμαστε ότι υπάρχει υπερβολική ερυθρότητα στο σημείο που εφαρμόζουν οι ιμάντες στους ώμους αυτό θα σημαίνει ότι το βάρος της τσάντας είναι μεγάλο . 

Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά για να αποφύγουν τα προβλήματα που αναφέρθηκαν ; 

Μέχρι να επιληφθούν οι ιθύνοντες για την πρόληψη αυτών των προβλημάτων που αναφέραμε  και μέχρι τα ηλεκτρονικά βιβλία να αντικαταστήσουν σε ευρεία κλίμακα τα παραδοσιακά , υπάρχουν μερικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε προκειμένου να προλάβουμε τους τραυματισμούς και την υπερκαταπόνηση των παιδιών . Οι πρακτικές αυτές έχουν να κάνουν τόσο με το βάρος της τσάντας όσο και με την σωστή  χρήση αυτής . Μερικές πράγματα που πρέπει να προσέχουν οι γονείς είναι :  

-Η χρήση και των δυο ιμάντων ώμου βοηθάει στην καλύτερη κατανομή του βάρους της τσάντας καθώς η χρήση μόνο του ενός μεταφέρει όλο το βάρος στην μια πλευρά προκαλώντας μυϊκούς πόνους και προβλήματα στάσης σώματος . 

-Η σωστή ρύθμιση αυτών με τέτοιο τρόπο ώστε να συγκρατούν το βάρος της κοντά στη πλάτη κρατώντας το πάτο της τσάντας στο ύψος της μέσης ή λίγο πιο πάνω ενώ το πάνω μέρος κάτω από τη βάση του κεφαλιού . Ποτέ μη κουβαλούν τη τσάντα χαμηλά κοντά στους γοφούς . 

-Να τοποθετούν τα βαριά αντικείμενα πρώτα ώστε να μεταφέρονται χαμηλά και κοντά στο κέντρο της ράχης . 

-Να γεμίζουν τα διαμερίσματα της τσάντας με τέτοιο τρόπο ώστε να διανέμεται ομοιόμορφα το βάρος μέσα σε αυτά καθώς επίσης να μην επιτρέπεται τα βιβλία να αλλάζουν θέση κατά την διάρκεια της μεταφοράς της.

-Να σηκώνουν τη τσάντα χρησιμοποιώντας τους μυς των κάτω άκρων , γονατίζοντας και κρατώντας την κοντά στο σώμα τους  . Ποτέ να μην σκύβουν να την πιάσουν απλώνοντας τα χέρια τους μακριά από τον κορμό  . 

-Να μην σκύβουν προς τα εμπρός όταν περπατούν . Αν θεωρούν ότι αυτό είναι αναπόφευκτο τότε το βάρος της τσάντας είναι απαράδεκτα μεγάλο . 

-Αν το περιεχόμενο είμαι " αβάσταχτο " αλλά απαραίτητο, τότε θα πρέπει να μεταφέρει μερικά από αυτά στα χέρια του προκειμένου να αποφορτίσει τη πλάτη του .

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει μια σωστή σχολική τσάντα;

Μερικά από τα χαρακτηριστικά που πρέπει να φροντίζουμε να έχει μια σχολική τσάντα είναι σε γενικές γραμμές : ο εργονομικός της σχεδιασμός της , το σωστό της μέγεθος ώστε να μην ξεπερνάει το πλάτος και το ύψος του κορμού του παιδιού καθώς και να μην κρέμεται κάτω από την μέση του περισσότερο από 10εκατοστά , η πλάτη και οι ιμάντες να διαθέτουν ενίσχυση με μαξιλαράκι , να έχουν πρόσθετους ιμάντες για την μέση και τον θώρακα ώστε να μεταφέρεται μέρος του φορτίου σε αυτά , να διαθέτει πολλούς χώρους για καλύτερη κατανομή του βάρους , εσωτερικά λουριά γα σταθεροποίηση του περιεχομένου και τέλος υπάρχουν οι τσάντες με τα ροδάκια που μπορεί κανείς με προσοχή να επιλέξει για τα πιο μικρά παιδιά . 

Εκτός από τις συμβουλές για σωστή χρήση και επιλογή τι άλλο πρέπει να κάνει ένας γονιός για να προλάβει τέτοιου είδους προβλήματα που σχετίζονται με τη σχολική τσάντα ;  Έχοντας στο μυαλό μας την αρχή ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη , θα πρέπει ο γονιός να πράττει  προς αυτην την κατεύθυνση . Αρχικά είπαμε είναι σημαντικό να βοηθήσει το παιδί να διαλέξει τη σωστή τσάντα σε σχέση  με τον σωματότυπό του , τις ανάγκες του σχολείου  αλλά και σύμφωνα με το γούστο του παιδιού . Να διακρίνει στη συνέχεια τι είναι απολύτως απαραίτητο  να μεταφέρει στο σχολείο προκειμένου να αποφύγει άσκοπα φορτία . Θα ήταν σκόπιμο να μιλήσει και να συνεργαστεί  με τους δασκάλους ή καθηγητές για το πως θα μπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν την ανάγκη να μεταφέρει το παιδί βαριά βιβλία στη πλάτη του σε καθημερινή βάση . Η ιδέα του να έχει το παιδί στο σχολείο ένα σετ βιβλίων στο ατομικό του ερμάριο και ένα άλλο στο σπίτι ίσως είναι δύσκολο για μια χώρα σαν την δική μας αλλά θα βοηθούσε πολύ. Οι φωτοτυπίες επίσης των σελίδων που αφορούν το μάθημα της ημέρας ελαφρύνει κατά πολύ την τσάντα του μαθητή .

Λεντή Άννα , 
Ορθοπαιδικός χειρουργός – Αρθροσκοπική χειρουργική
Φιλικής Εταιρίας 55 , Πειραιάς
email : annalenti@hotmail.com