Το νέο πρόσωπο της Λεωφόρου Συγγρού

Η άλλοτε αλήτισσα με τα νυχτερινά μαγαζιά και τις ύποπτες πιάτσες λεωφόρος έχει πλέον μεταμορφωθεί σε μια καθωσπρέπει κυρία. Και όχι μόνο αυτό, αλλά έχει βαλθεί να διδάξει στους Ελληνες τι σημαίνει εξουσία και πολιτισμός κάπου ανάμεσα στην καρδιά και στις παρυφές της πόλης.

Αρκεί να κλείσεις τα μάτια, να πατήσεις το γκάζι και να διασχίσεις ολόκληρη τη λεωφόρο Συγγρού για να καταλάβεις ότι δεν είναι μόνο ένας δρόμος: είναι εμπειρία. Ξεκινά με μια αίσθηση απόδρασης -κάπου στο βάθος φαίνονται η θάλασσα και η δίοδος στις νότιες πολιτείες-, συνεχίζει ως μια ανάγκη εξουσίας με τα μεγαλεπήβολα κτίρια και τελειώνει με τη διαπίστωση ότι η Αθήνα είναι τελικά μια όμορφη λουτρόπολη. Καθ’ όλη τη διαδρομή διαπιστώνεις ότι εδώ έχει συντελεστεί η μεγαλύτερη μεταμόρφωση της πόλης: η αρχική ασφυξία δίνει σταδιακά τη θέση της στη γαλήνη του απέραντου γαλάζιου που απλώνεται στο τέλος του επιβλητικού δρόμου.

Η ίδια άλλωστε η ιστορία της Συγγρού αποδεικνύει ακριβώς αυτό: ότι ανέκαθεν συγκέντρωνε τις αντιφάσεις, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα σύμβολο ελευθερίας και παιδείας, λαγνείας και σύνεσης, επανάστασης και (πολύ πρόσφατα) εξουσίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η Συγγρού αποτέλεσε το πρώτο προπύργιο του μοντερνισμού όταν της αφιέρωναν κατεβατά ο Σεφέρης και ο Θεοτοκάς, για να καταλήξει σήμερα σε σύμβολο του 21ου αιώνα. Κανείς δεν μπόρεσε ποτέ να αντισταθεί στην ισοπεδωτική γοητεία ενός δρόμου που είχε πάντα αμέτρητους τρόπους να εκπλήσσει από τότε που άρχισαν να τριγυρνούν στα πέριξ της φοιτητές και κάθε λογής ανατρεπτικά στοιχεία, για να τους διαδεχτούν σήμερα οι φορείς της εξουσίας του πολιτισμού και της πολιτικής, που έφτιαξαν εκεί τα στέκια τους.

Ολοι έστρεφαν σε αυτή το βλέμμα από τότε που έβλεπαν έκπληκτοι να ξεριζώνονται οι πρασιές για να φτιαχτούν τεράστιοι ασφαλτόδρομοι, αλλά και σήμερα όταν βλέπουν τα ανέμελα νιάτα της Παντείου να συναγελάζονται με τους γραβατωμένους γιάπηδες που έχουν κατακλύσει τα μέρη της. Στην ίδια λεωφόρο μέχρι πριν από λίγα χρόνια σύχναζαν τραβεστί και άνθρωποι της νύχτας, αλλά εκεί θα δεις σήμερα να περπατούν χαμογελαστοί οι λαμπεροί επισκέπτες της Στέγης του Ωνασείου.  

Το φουτουριστικό στίγμα που αποδόθηκε στη λεωφόρο Συγγρού ενέπνευσε με πολλούς τρόπους τους λογοτέχνες της γενιάς του ’30 και όλους όσοι πρέσβευαν κάτι διαφορετικό, πιο μοντέρνο και πιο επαναστατικό για τα γράμματα αλλά και την ίδια την πόλη. «Ολα αυτά», έγραφε ο Θεοτοκάς για τη Συγγρού, «έκαμαν εντύπωση στην άπληστή μας νιότη: η ευθεία γραμμή του ασφάλτου, η αίσθηση της ταχύτητας, της φυγής, η ελεύθερη θάλασσα σε ολίγα λεπτά απόσταση. Ηταν πράγματα ολοκαίνουργια, ένα νέο ύφος ζωής, μια νέα εποχή.

Η Λεωφόρος Συγγρού κυλά μέρα και νύχτα προς την ακτή του Φαλήρου τους νεογέννητους και ανέκφραστους ακόμη ρυθμούς ενός δυνατού λυρισμού που γυρεύει δυνατούς ποιητές. Μια αισθητική μορφώνεται αυθόρμητα μες στον αέρα που αναπνέουμε». Τα ίδια σημάδια εξέλιξης και μοντερνισμού είδαν και οι αρχιτέκτονες που ύψωσαν εκεί τα πρώτα «αυθάδικα» κτίρια: Πορφύριος, Μπότας, Σακελλαρίδου, Παπανικολάου. Στόχος τους ήταν να υψώσουν ψηλά τη σημαία της επανάστασης απέναντι στους ιερούς Στύλους του Ολυμπίου Διός, να προτείνουν ένα διαφορετικό -πιο ελεύθερο- όραμα για μια σύγχρονη Αθήνα. Το κτίριο της Παντείου που συγκέντρωσε στους κόλπους του τα πιο μοντέρνα φοιτητικά μυαλά ήταν η καλύτερη συμβολική κίνηση γι αυτή τη ραγδαία μεταμόρφωση. Οταν έπεφτε το φως οι φοιτητές έγραφαν κρυφά συνθήματα στους τοίχους και οι τραβεστί έβγαζαν τις γόβες τους τραβώντας πάνω τους τα φώτα της άτακτης Αθήνας.

Η «ελευθεριακή» Συγγρού έγινε σύντομα συνώνυμη όλων των λάγνων απωθημένων: εκεί άλλωστε αποφάσισαν να στήσουν την έδρα τους τα νυχτερινά μαγαζιά. Ακόμη και το κτίριο του Φιξ που έχασκε εγκαταλειμμένο και απρόσωπο στην αρχή της λεωφόρου έδινε το στίγμα μιας λεωφόρου που έχει παραμεληθεί από τους ανθρώπους της ημέρας και της εξουσίας. Κι όμως, σταδιακά η νέα εποχή της Συγγρού άρχισε να ανατέλλει από την ώρα που οι παλιοί θαμώνες της Κηφισίας βαρέθηκαν το μονότονο τοπίο του Βωβού και είπαν να φτιάξουν εκεί τις ναυαρχίδες τους. Στο παλιό κτίριο του Φιξ θα φιλοξενείται πλέον το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ενώ νέα κτίρια άρχισαν να υψώνονται δυναμικά: μετά το εξεζητημένο αρχιτεκτόνημα του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου ξεπρόβαλλαν το νέο κτίριο της «Interamerican», το επιβλητικό κτίριο του «Tsakos Shipping & Trading», το «Odeοn Star City» και πρόσφατα η επιβλητική Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, όπως και σε λίγα χρόνια το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η λεωφόρος Συγγρού δείχνει πια να έλκει την εξουσία σαν μαγνήτης: εκεί αποφάσισε να στήσει τα νέα πολιτικά γραφεία της (και το νέο της κόμμα;) η Ντόρα Μπακογιάννη, εκεί μετακόμισε ο Γιώργος Βουλγαράκης, ενώ άμεσα αναμένονται να στεγαστούν εκεί τα νέα γραφεία της Νέας Δημοκρατίας. Εκτός λοιπόν από τους εφοπλιστές, τους χρηματιστές και τους ανθρώπους της τέχνης, η λεωφόρος Συγγρού θα είναι πλέον και το κέντρο εξουσίας - μια νέα λεωφόρος και μια νέα Αθήνα είναι πλέον γεγονός.

Στέγη τέχνης Οταν η Συγγρού έγινε κοιτίδα πολιτισμού σημαντικα ιδρυματα αλλαζουν το πολιτιστικο τοπιο.
Η κυριαρχία του πολιτισμού είναι μια νέας εξουσία και έχει μετατοπιστεί για τα καλά στη λεωφόρο Συγγρού.
Η ευτυχής συγκυρία φέρνει τα δύο κορυφαία ιδρύματα της χώρας να ανταλλάσσουν δημιουργικά τα ξίφη τους: οι δύο αιώνιοι αντίπαλοι, ο Ωνάσης και ο Νιάρχος, γίνονται τώρα συμβολικοί σύμμαχοι χτίζοντας στην αρχή και στο τέλος της λεωφόρου αντίστοιχα πολυχώρους πολιτισμού και κέντρα νέων δράσεων και ιδεών.

Η αρχή έγινε με τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση: το μοντέρνο αρχιτεκτόνημα στολίζει την αρχή της λεωφόρου και αλλάζει ανάλογα με το φως της ημέρας, έτοιμο να φιλοξενήσει τα πιο αβανγκάρντ ονόματα και τις πιο «προχώ» παραστάσεις. Ολα τα «ζεστά» καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης ετοιμάζονται να παρελάσουν από τις γυαλιστερές του αίθουσες κάνοντας τα πιτσιρίκια στο γειτονικό Πάντειο να τρίβουν τα χέρια τους. Οπως μας εξομολογείται χαρακτηριστικά και ο εκτελεστικός διευθυντής της Στέγης, κ. Χρήστος Καρράς: «Η Στέγη είναι είναι κατά βάση ένας ανοιχτός χώρος σύγχρονου πολιτισμού και ειδικά του ελληνικού. Θέλουμε να δούμε τι μπορεί να δημιουργήσει σήμερα την Ελλάδα». Προτεραιότητα είναι να συγκεντρωθεί στην Στέγη «ένα πλατύ κοινό χωρίς κοινωνικά κόμπλεξ, πέρα από τα πολιτιστικά γκέτο» - με άλλα λόγια τον νεαρόκοσμο που θα βρει ξανά στη Συγγρού άλλον έναν απελευθερωτικό αέρα.

Αφότου λοιπόν η Στέγη θα έχει φτιάξει ένα νέο σενάριο για την λεωφόρο ένας νέος αχανής χώρος πολιτισμού θα κάνει, μέσα στην πενταετία, την εμφάνιση του: το Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος που πρόκειται να φιλοξενήσει τις νέες εκγαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.  Ο διάσημος αρχιτέκτονας Ρέντσο Πιάνο δουλεύει ήδη πυρετωδώς για να παρουσιάσει τα ανατρεπτικά του σχέδια-έχουμε ήδη πάρει μια γεύση του «θαλάσσιου» χαρακτήρα που θα έχει το έργο-για το Πολιστικό και Εκπαιδευτικό Πάρκο που θα φιλοξενήσει σε μια έκταση 166 στρεμμάτων την Εθνική Βιβλιοθήκη και την Εθνική Λυρική Σκηνή.  Στην αυγή του 21ου αιώνα καλά νέα φτάνουν πλέον από τη λεωφόρο Συγγρού: η άλλοτε αλήτισσα και πλέον κυρία ανακτά τον επαναστατικό της χαρακτήρα και κρατά τα ηνία της πολιτιστικής δραστηριότητας της πόλης.  

Οι Αθηναίοι έστρεφαν το βλέμμα στη Συγγρού από τότε που έβλεπαν έκπληκτοι να ξεριζώνονται οι πρασιές για να φτιαχτούν ασφαλτόδρομοι

Η Συγγρού έλκει την εξουσία σαν μαγνήτης: εκεί στήνει τα νέα γραφεία της η Ντόρα Μπακογιάννη εκεί θα μετακομίσει και η Νέα Δημοκρατία