Πόσο κινδυνεύει και πώς προστατεύεται η ελληνική φύση;

Αντικειμενικά, λόγω της περιορισμένης έκτασης της χώρας μας, (η Ελλάδα αντιστοιχεί μόλις στο 1,3% της Ευρώπης και το 3% της ΕΕ), το ελληνικό οικοσύστημα έχει αξιοσημείωτη συμβολή στη συνολική ευρωπαϊκή βιοποικιλότητα. Άλλωστε, το 32% των ειδών που έχουν καταγραφεί στον ευρωπαϊκό χώρο, απαντώνται στην Ελλάδα. Επιπλέον, το 27,3% της χερσαίας έκτασης της Ελλάδας και σχεδόν το 20% των θαλασσών της έχουν ενταχθεί στο δίκτυο υψηλής προστασίας Natura 2000. Όμως, η προστασία του περιβάλλοντος στην πατρίδα μας παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής, ή, έστω ανεπαρκώς σχεδιασμένη και εν τέλει αναποτελεσματική.

Το παράδοξο είναι ότι, ανατρέχοντας στην ιστορία του ελληνικού Τύπου, συνειδητοποιεί κανείς εμμέσως -και με έκπληξη, ενδεχομένως- ότι η φυσιολατρική τάση εμφανίστηκε πολύ πριν από τους περιβαλλοντικές απειλές, αυτές που σήμερα θεωρούμε σαν θανάσιμα επικίνδυνες.

Ενδεικτικά, ο φυσιολατρικός σύνδεσμος «Ο Παν» (εξακολουθεί να εκδίδει το ομότιτλο περιοδικό) ιδρύθηκε σχεδόν πριν από έναν αιώνα, συγκεκριμένα στις 23 Ιουνίου του 1927. Ωστόσο, η εξέλιξη της προσπάθειας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος στην Ελλάδα δεν συμβάδισε απαραιτήτως με τον ρυθμό της φθοράς ή και της καταστροφής. Προφανώς η ευαισθητοποίηση του κοινού σήμερα είναι πιο έντονη από ποτέ, λόγω της διευρυνόμενης συζήτησης διεθνώς για την κλιματική αλλαγή, την υπερθέρμανση του πλανήτη, τις ολέθριες πυρκαγιές που ερημώνουν απέραντες δασικές εκτάσεις κ.λπ. Παρόλ' αυτά, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση δεν μεταφράζεται πάντα σε δράση -ή, τουλάχιστον, όχι σε οργανωμένη δράση. Γι' αυτό και στο παρόν άρθρο η εστίαση στρέφεται σε φορείς ιδιωτικούς και μη, οι οποίοι αναλαμβάνουν συστηματικά πρωτοβουλία στον τομέα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος στη χώρα μας.

Κατ' αρχάς, απόδειξη της σοβαρότητας του ζητήματος συνιστά η έμφαση που δίνεται σε περιβαλλοντικές δράσεις στο πλαίσιο του Στρατηγικού Σχεδίου «Ελλάδα 2.0». Όπως αναφέρεται σχετικά, ο «Άξονας 1.4» αφορά στην αειφόρο χρήση των πόρων, την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στη χώρα μας. Προβλέπονται παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας στη βιώσιμη διαχείριση και την προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων, την κυκλική οικονομία, την ανακύκλωση, τη βιοποικιλότητα, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, την ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη ορεινών και νησιωτικών περιοχών στο πλαίσιο της αποκέντρωσης, το μετασχηματισμό του γεωργικού τομέα, την πολιτική προστασία και διαχείριση φυσικών καταστροφών, προσαρμογή των στρατηγικών προστασίας από πλημμύρες στην κλιματική αλλαγή κ.λπ.
Το σύνολο της δαπάνης το οποίο έχει προϋπολογιστεί για το συγκεκριμένο «πράσινο» πυλώνα του Σχεδίου Ελλάδα 2.0 υπερβαίνει τα 11,6 δισ. ευρώ, με περίπου το 50% εξ αυτών να εισφέρεται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.

Μολονότι στην Ελλάδα αναπτύσσεται πλήθος πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος και της ανακούφισης, κυρίως των θαλασσών από τα ανθρωπογενή απόβλητα, εντελώς ενδεικτικά, με κριτήριο το εύρος και τον σταθερό χαρακτήρα των παρεμβάσεων, θα μπορούσε να ξεχωρίσει κάποιος την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), η οποία τυγχάνει η παλαιότερη περιβαλλοντική ΜKO εθνικής εμβέλειας.

Λειτουργεί από το 1951 και αναπτύσσει δράσεις στους άξονες της εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, αλλά και της καθαυτό προστασίας, της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών κ.α. Στα έργα της περιλαμβάνεται πχ η συμμετοχή σε παρεμβάσεις στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας για την ορνιθοπανίδα, σε Ειδικές Ζώνες Διατήρησης για σπάνια ή απειλούμενα είδη χλωρίδας και πανίδας, παρακολούθηση πτηνών σε συγκεκριμένες περιοχές κ.λπ.

Όμως, ειδικά στην εκκαθάριση του περιβάλλοντος από επιβλαβή στερεά απόβλητα, ο «πρωταθλητής» είναι ο ιδιωτικός, κοινωφελής οργανισμός «Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης». Από το 2015, με μεγάλες επενδύσεις σε εξειδικευμένο εξοπλισμό, όπως την απόκτηση και μετασκευή του πλοίου «Typhoon», το Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη πρωτοστατεί στην προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της ρύπανσης σε όλη τη Μεσόγειο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο «Τυφώνας», η επιχειρησιακή ναυαρχίδα του Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης πλέει αδιάκοπα, καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, σε ολόκληρη την Ελλάδα, συλλέγοντας απορρίμματα, κυρίως από ακτές προσβάσιμες μόνο δια θαλάσσης.

Στον απολογισμό του, το «Typhoon Project» αναφέρει τον καθαρισμό περίπου 1.500 ακτών σε όλη τη χώρα, απομακρύνοντας περισσότερα από 170 τόνους απορριμμάτων. Όπως είναι φυσικό, η πρωτοποριακή -και ηρωική- προσπάθεια του Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, έχει αποσπάσει διεθνή βραβεία. Αν και η πιο σημαντική και ουσιαστική από τις διακρίσεις, είναι η μίμηση του παραδείγματος που θέτει το «Typhoon Project» από άλλους.