Aπόβλητα, τα νέα υλικά πολυτελείας

της Αναστασίας Τουρούτογλου

Ο κόσμος της μόδας προκαλεί κάτι πρωτοφανές, κάτι συγκινητικό μέσα μας: τη συνεχόμενη αναγέννηση μιας ελπίδας που καταλήγει συνώνυμο της ομορφιάς. Την αίσθηση ότι μεταμορφωνόμαστε και εμείς οι ίδιοι μέσα στα καινούρια μας ρούχα. Η μόδα έχει την αξιοσημείωτη ιδιότητα να γεννάει ανάγκες εκεί που δεν υπάρχουν. Και κάπως έτσι οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Κάθε χρόνο, περίπου 2,5 τρισ. δολάρια ξοδεύονται παγκοσμίως στη βιομηχανία της μόδας, με επιχειρηματίες, ιδρυτές, σχεδιαστές και κληρονόμους να συγκαταλέγονται στις λίστες με τους πλουσιότερους στον κόσμο. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ο πρόεδρος του ομίλου πολυτελών ειδών LVMH, Βernard Arnault, ο οποίος βρίσκεται στην τρίτη θέση της λίστας του Forbes με τους πιο πλούσιους ανθρώπους του πλανήτη, με καθαρή περιουσία 177,3 δισ. δολάρια.


To αποτύπωμα στο περιβάλλον
Τα αστρονομικά αυτά νούμερα δεν προκύπτουν με τρόπο μαγικό. Η ετήσια παραγωγή ρούχων και αξεσουάρ, από υποδήματα μέχρι τσάντες και κοσμήματα, είναι γιγάντια, με την εκρηκτική άνοδο της «γρήγορης μόδας» τις τελευταίες δύο δεκαετίες να έχει επιβαρύνει δραματικά την κατάσταση. Αυτή τη στιγμή υπολογίζεται πως σε ολόκληρο τον κόσμο παράγονται περίπου 92 τόνοι υφασμάτινων ειδών ετησίως. Από αυτούς ένα πολύ μεγάλο ποσοστό θα καταλήξει στο άμεσο μέλλον στα σκουπίδια, αφού οι έρευνες υποστηρίζουν πως μία μέση δυτική οικογένεια «ξεφορτώνεται» κάθε χρόνο 30 κιλά ρουχισμού, εκ των οποίων μόλις το 15% δωρίζεται ή ανακυκλώνεται. Το αντίκτυπο είναι δυσβάσταχτο για την οικολογική ισορροπία που εδώ και χρόνια έχει λυγίσει κάτω από το βάρος της δεύτερης πιο επιβαρυντικής -για το περιβάλλον- βιομηχανίας σε ολόκληρη τη Γη. Τα στοιχεία δείχνουν πως οι βαφές που χρησιμοποιούνται στην κλωστοϋφαντουργία είναι ένας από τους δύο πιο σοβαρούς παράγοντες μόλυνσης των παγκόσμιων θαλασσών. Παράλληλα, οι μεγάλες ποσότητες φυτοφαρμάκων που καταναλώνονται στις βαμβακοφυτείες ευθύνονται τόσο για τη μόλυνση του εδάφους όσο και για τη μόλυνση των υπόγειων υδάτων. Συχνά, μάλιστα, μπορεί να αποδειχθούν εξαιρετικά επιβλαβείς και για την υγεία των ίδιων των καλλιεργητών.

«Fast fashion»
Οπως αναφέρει το οικολογικό έντυπο «Unearthed», το οποίο κυκλοφορεί υπό την αιγίδα των διεθνών οργανισμών The Ethical Consumer και Greenpeace, «αν η ζήτηση των καταναλωτών γύρω από τη “γρήγορη μόδα” εξακολουθήσει να αυξάνεται με τους ίδιους ρυθμούς, τότε ο καθένας από εμάς θα δει το προσωπικό του αποτύπωμα στο περιβάλλον να φτάνει μέχρι και το 26% έως το 2050».
Το γεγονός ότι οι εταιρείες είναι πλέον σε θέση να σχεδιάσουν και να δώσουν στην αγορά ρούχα παρόμοιας αισθητικής με εκείνα των κορυφαίων οίκων μόδας σε πολύ πιο προσιτές τιμές, έχει οδηγήσει τους αγοραστές σε μία ανεξέλεγκτη κρίση καταναλωτισμού δίχως φρένο.
Η ευκολία με την οποία μπορούμε πια να ανανεώσουμε την ντουλάπα μας έχει ως αποτέλεσμα τόνοι παλιών ρούχων να καταλήγουν κάθε χρόνο στις χωματερές, με την κακή ποιότητα των βαμβακερών απλώς να συμβάλει στην παραπάνω ανάγκη για διαρκή ανανέωση. Τι συμβαίνει, όμως, στα παλιά μας ρούχα μόλις στοιβαχτούν στον πάτο μιας χωματερής; Υπολογίζεται πως αυτή τη στιγμή που μιλάμε το 5% των χωματερών σε όλο τον κόσμο είναι γεμάτο αποκλειστικά με είδη ρουχισμού, τα οποία δεν είναι σε θέση να βιοδιασπαστούν. Θα μείνουν θαμμένα στο ίδιο ακριβώς σημείο για περισσότερα από 200 χρόνια.

H απάντηση μοιάζει να είναι μόνο μία: η σταθερή επιλογή προϊόντων πολύ υψηλότερης ποιότητας, ακόμα κι αν αυτά προέρχονται από εταιρείες που έχουν συνδέσει το όνομά τους με αυτό της «γρήγορης μόδας». O σκανδιναβικός όμιλος H&M εδώ και χρόνια έχει αναπτύξει ένα οργανωμένο δίκτυο ανακύκλωσης ρούχων, προσφέροντας έκπτωση στους πελάτες που θα φτάσουν στα καταστήματα με μια σακούλα γεμάτη παλιά ρούχα ή υφάσματα. Παράλληλα, μέσω τoυ πολύ ποιοτικού label COS, των πιο ακριβών καταστημάτων της εταιρείας, προωθεί τη λογική της βιωσιμότητας μέσω του fast fashion με το μότο «Buy better, keep longer», («Aγοράστε καλύτερα, κρατήστε τα για περισσότερο»), κάτι που υποστηρίζει και η Levi’s με το ελαφρώς αλλαγμένο «Buy better, wear forever» («Αγοράστε καλύτερα, φορέστε το για πάντα»).


Οι κολοσσοί
Tρεις κορυφαίοι οίκοι μόδας πρωτοστατούν στην αδιαπραγμάτευτη, άμεση ανάγκη για μείωση του αποτυπώματος που αφήνουν κάθε χρόνο στο περιβάλλον οι κολοσσοί της fashion βιομηχανίας. Prada, Gucci και Louis Vuitton κρατούν την ίδια στάση σε σχέση με την ανάγκη αντιμετώπισης του προβλήματος∙ παρ’ όλα αυτά επιλέγουν αρκετά διαφορετικούς δρόμους για να επιτύχουν τον σκοπό τους.

Από τη μία ο γαλλικός όμιλος Kering, που κρατά εδώ και αρκετά χρόνια τα ηνία του οίκου Gucci, έχει ήδη αναπτύξει ένα χρήσιμο εργαλείο προκειμένου να υπολογίζει μόνος του το αποτύπωμα της εταιρείας στο περιβάλλον. Η εφαρμογή ονομάζεται Environmental Profit & Loss και ουσιαστικά υπολογίζει το επίπεδο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, το βάρος του νερού που χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της παραγωγής και το ποσοστό μόλυνσης των υδάτων. Σκοπός της εταιρείας είναι η μείωση του συνολικού αποτυπώματος που αφήνουν πίσω τους τα προϊόντα με την επωνυμία Gucci κατά 40% μέχρι το 2025 και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα κατά 50% μέχρι τα τέλη της ίδιας χρονιάς. Σύμφωνα πάντα με την παραπάνω εφαρμογή, το brand έχει ήδη επιτύχει κατά το ήμισυ τους στόχους της.

Στο ίδιο πνεύμα και ο γαλλικός κολοσσός Louis Vuitton, ο οποίος ανήκει στον τεράστιο όμιλο της LVMH. Στόχος της εταιρείας, η αποκλειστική χρήση «ουδέτερων πηγών ενέργειας» κατά τη διάρκεια της παραγωγής ρούχων και αξεσουάρ μέχρι το 2025. Kίνηση που ασπάζεται και ο ιταλικός οίκος Prada, θέτοντας ως ταβάνι το 2023 για την αποκλειστική χρήση πηγών ενέργειας όπως φωτοβολταϊκά ή ανεμογεννήτριες στις εγκαταστάσεις παραγωγής. Συμπληρωματικά, η εταιρεία Prada, που συνήθιζε να διακοσμεί τις πολυτελείς μπουτίκ της σε όλο τον κόσμο με γοητευτικές λάμπες αντίκες, ανακοίνωσε πως θα αντικαταστήσει ολόκληρο το σύστημα φωτισμού στα καταστήματά της τοποθετώντας παντού φωτιστικά LED.

Kαι όσο συμβαίνουν όλα αυτά, η συζήτηση για τα υλικά που χρησιμοποιούνται από τις παραπάνω εταιρείες εξακολουθεί να προκαλεί αντιπαραθέσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Από τη μία πλευρά οι Gucci και Louis Vuitton εξακολουθούν να κάνουν χρήση δέρματος για την κατασκευή των προϊόντων τους, υποστηρίζοντας πως από τη στιγμή που υπάρχει μία ήδη έντονα δραστήρια βιομηχανία κρέατος σε ολόκληρο τον κόσμο αυτή η απόφαση δεν είναι σε θέση να επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον. Επιπλέον, το αυθεντικό δέρμα είναι υλικό που μπορεί να βιοδιασπαστεί, κάτι που, ίσως, σημαίνει ότι η χρήση του θα αποδειχθεί μακροπρόθεσμα καλύτερη επιλογή. Ταυτόχρονα, αρνητικά σχόλια έχει δεχθεί και ο οίκος Prada, εξαιτίας της διάσημης νάιλον τσάντας του brand με το μικρό λογότυπο στο μπροστινό μέρος. Καθώς το νάιλον είναι ένα από τα ανθεκτικότερα υλικά σε ολόκληρη τη φύση, οι υπεύθυνοι της εταιρείας έχουν δεσμευτεί να χρησιμοποιούν μόνο ανακυκλώσιμο υλικό ήδη από το 2021, ενώ έχουν εντάξει στην παραγωγή των προϊόντων τους και το πρωτοποριακό υλικό ECONYL®, το οποίο φτιάχνεται αποκλειστικά από ανακυκλωμένα πλαστικά που έχουν ανασυρθεί από τον βυθό της θάλασσας. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται η χρήση του πετρελαίου, το ίδιο και οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα, με αποτέλεσμα το αποτύπωμα στην κλιματική αλλαγή να περιορίζεται κατά 90%.


Οικολογικά αξεσουάρ
Μία από τις πιο αγαπημένες ελληνικές εταιρίες χειροποίητων υποδημάτων, η παγκοσμίου φήμης Ancient Greek Sandals, την οποία αγαπά ιδιαιτέρως και η Angelina Jolie, ήταν από τις πρώτες που «αγκάλιασαν» τη φιλοσοφία των οικολογικών αξεσουάρ, με τους χαρισματικούς υποδηματοποιούς Χριστίνα Μαρτίνη και Νικόλα Μινόγλου να κατασκευάζουν σανδάλια με παραδοσιακές τεχνικές, από φυσικό δέρμα, χωρίς την παραμικρή χρήση χημικών ουσιών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση του brand Salty Bag, το οποίο φτιάχνει τσάντες από παλιά, άχρηστα πανιά που έχουν συλλεχθεί από ιστιοπλοϊκούς ομίλους σε όλη την Ελλάδα. Μάλιστα, αν επιστρέψετε στην εταιρεία την παλιά σας τσάντα προκειμένου να ανακυκλωθεί και να κατασκευαστεί από την αρχή, θα πάρετε έκπτωση στην επόμενη αγορά σας.


Με τις πιο πρόσφατες επιστημονικές μελέτες να δείχνουν ότι μέχρι το 2050 οι θάλασσες του πλανήτη θα έχουν περισσότερα βυθισμένα πλαστικά απ’ ό,τι ψάρια, κορυφαίες εταιρείες streetwear σε όλο τον κόσμο, όπως το νεοϋορκέζικο brand Fair Harbor, oι εταιρείες Adidas, Girlfriend Collective και The Tropics, αλλά και τα γνωστά brands casual ένδυσης Gant και Karün, έχουν επενδύσει σημαντικά στην παραγωγή ρούχων που κατασκευάζονται εξ ολοκλήρου από πλαστικά και σκουπίδια τα οποία έχουν φτάσει στα εργοστάσιά τους από τον ωκεανό.

Απ’ όλες τις σχετικές προσπάθειες, ίσως, η πρωτοβουλία της Adidas να είναι η περισσότερο προβεβλημένη σε παγκόσμιο επίπεδο, αφού η συνεργασία της με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Parley For The Oceans για τον σχεδιασμό και την παραγωγή μιας νέας κολεξιόν sneakers και αθλητικών ρούχων κατασκευασμένων από πλαστικά μπουκάλια και δίχτυα έχει αποδειχθεί ιδιαίτερη δημοφιλής.

Mε τη φράση «Α mission for the oceans» («Μία αποστολή για τους ωκεανούς») τα Parley For The Oceans x Adidas είναι οικολογικά ρούχα και αξεσουάρ, πολύ φιλικά για το περιβάλλον, φτιαγμένα από ανακυκλωμένο πλαστικό πριν αυτό προλάβει να καταλήξει στον πάτο της θάλασσας ή σε κάποια χωματερή. Εμβληματικό κομμάτι της συλλογής τα sneakers, των οποίων το εξωτερικό τμήμα είναι καλυμμένο από τα νήματα των επεξεργασμένων πλαστικών.

Η απάντηση, όμως, που τόσο επίμονα ψάχνουμε, ο δρόμος που θα μας οδηγήσει σε ένα καθαρότερο, υγιέστερο, πιο ισορροπημένο περιβάλλον δεν περνά μόνο μέσα από τον σχεδιασμό και την κατασκευή των ρούχων, αλλά αφορά πάνω απ’ όλα μία συνειδητοποιημένη στάση ζωής. Την προσωπική διαδρομή του καθενός από εμάς προς το «μηδέν», όπως πολύ εύστοχα διακηρύττει η Nike μέσω της πρωτοβουλίας της με την ονομασία Μοve to Zero. Μία συλλογική προσπάθεια για την ολοκληρωτική εξάλειψη των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα μέσω σημαντικών ενεργειών όπως η κατασκευή ενός γηπέδου μπάσκετ στο Βελιγράδι, κατασκευασμένο αποκλειστικά από ανακυκλωμένα πλαστικά που βρέθηκαν στον ωκεανό. Η διαδρομή προς το μηδέν δεν είναι απλή υπόθεση, ωστόσο η παγκόσμια μόδα έχει καταλάβει πια πως χωρίς προσπάθεια δεν γίνεται να υπάρξει μέλλον.