Πώς οι καταναλωτές γίνονται παραγωγοί ενέργειας - Οι φιλόδοξοι στόχοι της Ευρώπης για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και το ελληνικό σχέδιο για επιδότηση φωτοβολταϊκών 40% από το φθινόπωρο
Της Μαριάννας Τζάννε
Η επανάσταση της πράσινης παραγωγής ενέργειας που φέρνει το σχέδιο που παρουσίασε προ ημερών η Κομισιόν είναι το επιστέγασμα της μεγάλης στροφής της Ευρώπης από τα ορυκτά καύσιμα στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Για αυτή τη μεγάλη μετάβαση, η οποία επηρεάζει την καθημερινότητα εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών, μεσολάβησαν καταλυτικά δύο παράγοντες: η μεγάλη ενεργειακή κρίση που ξέσπασε το περασμένο καλοκαίρι και οδήγησε το κόστος ηλεκτρισμού σε πολύ υψηλές τιμές και ένας πόλεμος που υπήρξε η κύρια αιτία αυτής της θεμελιώδους αλλαγής και έγινε ο επιταχυντής των εξελίξεων.
Ακόμη και για εκείνους που ισχυρίζονται ότι η Ε.Ε. προσπαθεί να κάνει σε χρόνο ρεκόρ όσα δεν έκανε εδώ και χρόνια, για να απαλλαγεί από το ρωσικό αέριο και τα άλλα ρυπογόνα καύσιμα, το όραμα των «ηλιακών στεγών» σε κάθε κτίριο, της αποθήκευσης ενέργειας, του πράσινου υδρογόνου, της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας αλλά και της εξοικονόμησης που μπαίνει πλέον επιτακτικά και στην ατζέντα της ελληνικής κυβέρνησης δείχνουν ότι οι τεχνολογίες του αύριο γίνονται νομοτελειακά οι τεχνολογίες του σήμερα και εκείνες που θα τερματίσουν την πραγματική εξάρτηση της Δύσης από τους ορυκτούς αλλά πολύτιμους πόρους του Κρεμλίνο.
Πώς μεταφράζεται όμως αυτός ο φιλόδοξος σχεδιασμός μέσα από το νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα που επηρεάζει τόσο την Ελλάδα όσο και κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε.; Η βασική ιδέα είναι ότι κάθε καταναλωτής και επιχείρηση μπορούν να παράγουν το ρεύμα που καταναλώνουν, άρα και να ρίξουν κατακόρυφα το κόστος που πληρώνουν.
Το σχέδιο, σε διάφορες παραλλαγές του, υπήρχε, αλλά όσο η τιμή του φυσικού αερίου ήταν πολύ χαμηλή (20 ευρώ η μεγαβατώρα) ήταν λίγοι εκείνοι που το αξιοποίησαν.
Σήμερα, που οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν γίνει απαγορευτικές και η αυτοπαραγωγή αποτελεί κεντρικό σύνθημα της ενεργειακής στρατηγικής, οι τεχνολογίες που μηδενίζουν το κόστος της παραγόμενης ενέργειας μπαίνουν σε κάθε σπίτι και επιχείρηση με στόχο οι καταναλωτές να μετατραπούν σε παραγωγούς ενέργειας.
Πώς θα πρασινίσουν τα κτίρια
Μέσα στην επόμενη πενταετία όλα τα δημόσια και επαγγελματικά κτίρια με επιφάνεια οροφής άνω των 250 τετραγωνικών μέτρων θα πρέπει να καταναλώνουν ηλιακή ενέργεια από φωτοβολταϊκά στις στέγες και δύο χρόνια αργότερα να έχουν πρασινίσει αντίστοιχα και όλες οι νεόδμητες κατοικίες.
Στόχος της Κομισιόν είναι να εγκαθίστανται από φέτος μέχρι το 2030 περίπου 45 γιγαβάτ νέων φωτοβολταϊκών ετησίως, όταν το 2020 είχαν εγκατασταθεί μόλις 18 γιγαβάτ.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επενδύει στους αστικούς συνεταιρισμούς και προτείνει τη λειτουργία μιας ενεργειακής κοινότητας σε κάθε πόλη με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων έως το 2025, προκειμένου να εξασφαλίζεται η πρόσβαση σε φθηνότερη ενέργεια. Το σχέδιο περιλαμβάνει ακόμη την ταχύτερη στροφή νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς την πράσινη ενέργεια, εθνικά προγράμματα για ταχύτατη εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες, με παράλληλη επιδότηση δράσεων εξοικονόμησης (π.χ. μόνωση της στέγης και συστήματα αποθήκευσης), καθώς και αξιοποίηση των εθνικών οδών και των σιδηροδρομικών αξόνων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων.
Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, τα φωτοβολταϊκά θα τοποθετηθούν στις μπάρες ασφαλείας των δρόμων, με την παραγόμενη ενέργεια να καλύπτει τις ανάγκες 250.000 νοικοκυριών.
Στον πυρήνα της ευρωπαϊκής στρατηγικής η οποία εκφράζεται μέσα από το πρόγραμμα «REPowerEU», πρωταρχικός στόχος είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που υπηρετεί και τους στόχους της κλιματικής αλλαγής, αλλά και η μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικούς πόρους περιορίζει τις εισαγωγές καυσίμων, που είναι το ζητούμενο, αλλά και την ανάγκη των επιδοτήσεων για να πέσει η τιμή της κιλοβατώρας. Γι’ αυτό και ο στόχος που επιτελεί έχει διττό χαρακτήρα.
Για παράδειγμα, η πρωτοβουλία των «ηλιακών στεγών» μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου, αφού η παραγωγή ενέργειας από τα αντίστοιχα συστήματα θα μπορούσε μέσα στο 2022 να υποκαταστήσει 2,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα καυσίμου, βοηθώντας επίσης τους καταναλωτές να περιορίσουν το ενεργειακό τους κόστος.
Εκτός από τα φωτοβολταϊκά που προσφέρουν λύσεις στον οικιακό αλλά και τον επαγγελματικό τομέα, το «REPowerEU» βγάζει στην πρώτη γραμμή του σχεδιασμού και τις αντλίες θερμότητας, οι οποίες επιδοτήθηκαν στην Ελλάδα από τα προηγούμενα προγράμματα «Εξοικονομώ», όπως και τα φωτοβολταϊκά στη στέγη, αλλά αποσύρθηκαν από τον τελευταίο κύκλο του προγράμματος.
Η Κομισιόν προτείνει στα κράτη-μέλη να αναλάβουν δράση ώστε έως το τέλος του 2022 να επιταχύνουν στους τρεις μήνες την αδειοδότηση για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες. Επίσης, δίνει τον τόνο στην ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας καθώς και στις αντλίες θερμότητας, ώστε ο χρόνος απόσβεσης των σχετικών επενδύσεων να είναι μικρότερος από 10 χρόνια.
Το ελληνικό σχέδιο
Τα τελευταία χρόνια οι Ελληνες καταναλωτές μπορούν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες της ηλιακής ενέργειας κυρίως μέσω δύο προγραμμάτων: των φωτοβολταϊκών στη στέγη για την ανάπτυξη έως 6 κιλοβάτ και του προγράμματος του ενεργειακού συμψηφισμού (net metering).
Στην πρώτη περίπτωση, μπορούν να πουλούν το ρεύμα στο δίκτυο αντί εγγυημένης τιμής 87 ευρώ ανά μεγαβατώρα για 20 χρόνια. Στη δεύτερη περίπτωση, μπορούν να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκό έως 10 κιλοβάτ και το ρεύμα που θα παράγουν να το χρησιμοποιούν για αυτοκατανάλωση μέσω συμψηφισμού με την ενέργεια που κατανάλωσαν.
Aνάλογες δυνατότητες που συνεχώς διευρύνουν το μερίδιο διείσδυσης στην αγορά, εξαιτίας της εκτίναξης του ενεργειακού κόστους, υπάρχουν και στις επιχειρήσεις.
Από πέρυσι τον Σεπτέμβριο το όριο ισχύος για την εγκατάσταση σταθμών ΑΠΕ με εφαρμογή ενεργειακού συμψηφισμού ή εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού (net metering) στο διασυνδεδεμένο δίκτυο και στην Κρήτη από 1 μεγαβάτ ανέβηκε στα 3 μεγαβάτ.
Με την αύξηση του ορίου ισχύος δίνεται η δυνατότητα στη βιομηχανία και σε άλλες ενεργοβόρες δραστηριότητες να καλύψουν τις ανάγκες τους με πράσινη ενέργεια, περιορίζοντας το κόστος τους και μειώνοντας το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Ωστόσο, και αυτή η δυνατότητα δεν αναπτύσσεται όσο θα έπρεπε λόγω των μεγάλων περιορισμών που βάζει ο ηλεκτρικός χώρος, εμποδίζοντας μια μαζική ανάπτυξη της αγοράς.
Πρόκειται για ένα μεγάλο εμπόδιο που επιχειρεί να θεραπεύσει η Πολιτεία στο νέο νομοσχέδιο για τις ΑΠΕ, όπου δεσμεύεται ηλεκτρικός χώρος έως 10 μεγαβάτ αποκλειστικά για αυτοπαραγωγή, ενεργειακό συμψηφισμό και φωτοβολταϊκά στις στέγες.
Από αυτά το 30% προορίζεται στα νοικοκυριά, το 30% στους αγρότες, το 30% στη βιομηχανία και το 10% σε ανεξάρτητους παραγωγούς.
Το υπουργείο σχεδιάζει να ενεργοποιήσει το επόμενο φθινόπωρο ένα πρόγραμμα επιδότησης φωτοβολταϊκών στέγης και μπαταριών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί με 160 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Μέσω του νέου «κουμπαρά» θα υπάρχει δυνατότητα επιδότησης 40% στην εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στη στέγη, που σήμερα δεν επιδοτούνται, και μπαταριών σε επαγγελματικούς χώρους και επιχειρήσεις, μέτρο το οποίο σχεδιάζεται να επεκταθεί την επόμενη χρονιά και στον οικιακό τομέα.
Τα μέτρα αυτά θα ενισχυθούν από τα νέα προγράμματα «Εξοικονομώ», που θα ανακοινωθούν τους επόμενους μήνες για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αλλά και μέσα από ένα πρωτόγνωρο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, η επιτυχία του οποίου θα εξαρτηθεί από τη θέληση των καταναλωτών να αλλάξουν καθημερινές συνήθειες όπως η μείωση της θερμοκρασίας στα κλιματιστικά, οι άσκοπες μετακινήσεις με αυτοκίνητα, το σβήσιμο των φώτων κ.ά.