Μειώνοντας την ατμοσφαιρική ρύπανση στην πόλη - καθαροί ουρανοί χθες, σήμερα και αύριο

Όταν η πανδημία αποτελέσει παρελθόν και η κίνηση επανέλθει στα προηγούμενα επίπεδα, οι καθαροί ουρανοί θα αποτελούν ανάμνηση. Ωστόσο, υπάρχουν στρατηγικές που μπορούμε να υιοθετήσουμε για να μειώσουμε τις βλάβες από την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Πώς το ξέρουμε αυτό; Καταρχήν, το έχουμε κάνει στο παρελθόν, αναπτύσσοντας πολιτικές που άλλαξαν δραστικά την εικόνα των αστικών μας κέντρων, μειώνοντας σημαντικά τις βλάβες της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Μπορούμε, παράλληλα, να στραφούμε σε νέα εργαλεία της τεχνολογίας και να προβλέψουμε ποιες καινοτομίες θα μας οδηγήσουν σε «κλιματικά ουδέτερες» πόλεις στα επόμενα 20 χρόνια.

Ταξίδι σ’ ένα πρόσφατο παρελθόν
Τη δεκαετία του ‘80 λοιπόν, ένα απ’ τα πλέον «καυτά» ζητήματα ήταν το «σύννεφο του θανάτου», όπως το αποκαλούσε ο Τύπος, που προκαλούσαν απαρχαιωμένα λεωφορεία και ταξί, ρυπογόνα αυτοκίνητα και φορτηγά, σε μια Αθήνα περικυκλωμένη από βιομηχανίες, με πνιγηρή ατμόσφαιρα από τους αέριους ρύπους των εργοστασίων που λειτουργούσαν ακόμη μέσα στην πόλη.

Με την αστικοποίηση που γιγαντώθηκε τις δεκαετίες του ‘60 και του ‘70, η Αθήνα απέκτησε ακόμη περισσότερες πολυκατοικίες που για θέρμανση είχαν λέβητες πετρελαίου.
Τα ρεπορτάζ της εποχής έκαναν αναφορές για κόσμο που κυκλοφορεί με μάσκες, για πνευμονολογικά και οφθαλμολογικά προβλήματα, ενώ υπήρχαν και διαμαρτυρίες από τους πρώτους «οικολόγους». Ο συνδυασμός όλων αυτών οδήγησε στο φαινόμενο του φωτοχημικού νέφους και, σε μικρότερο βαθμό, της όξινης βροχής.

Μειώνοντας τη βλάβη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 9 στους 10 ανθρώπους αναπνέουν αέρα που υπερβαίνει τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια ρύπων, προκαλώντας επτά εκατομμύρια θανάτους ετησίως.

Κομβικής σημασίας για την αντιμετώπιση της ρύπανσης αποδείχτηκε η συμμετοχή της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς τα αντιρρυπαντικά μέτρα έπρεπε να εφαρμοστούν άμεσα. Ο δακτύλιος ήταν ένα από τα πρώτα, μεγάλα βήματα, ενώ σημαντική ήταν και η χρήση των «καταλυτικών» αυτοκινήτων. Ακόμα, έγιναν αλλαγές στους καυστήρες, τα καύσιμα βελτιώθηκαν, ενώ περάσαμε σε πιο εξελιγμένες μορφές θέρμανσης και ψύξης.

Η αιθαλομίχλη παρέμενε πάντως μια καθημερινότητα, μέχρι οι επιστήμονες να επιμείνουν και να αποδείξουν ότι έπρεπε να απομακρυνθούν οι βιομηχανίες από την πόλη, αλλά και να αναβαθμιστεί ο στόλος των αυτοκινήτων, των λεωφορείων και των φορτηγών. Ακόμα και ο Παρθενώνας είχε υποστεί ζημιές από το νέφος, με τους επιστήμονες να κάνουν εκκλήσεις για τη σωτηρία των μνημείων.

Η παρατήρηση της «τρύπας του όζοντος», για πρώτη φορά, το 1985 ήταν κομβική, καθώς ήταν ξεκάθαρο ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα προκάλεσε αυτή τη ζημιά στο προστατευτικό κάλυμμα του πλανήτη, ενώ η δραστηριότητα του ηλίου, συνδέθηκε με ποικίλα προβλήματα στους ανθρώπους, στην πανίδα, αλλά και στη χλωρίδα.

Άλλη μια βασική παράμετρος που χρειάστηκε να αλλάξει ήταν η νοοτροπία των πολιτών, οι οποίοι ήταν οριακά εχθρικοί προς το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, η καύση σκουπιδιών, πλαστικών ή άλλων υλικών επιβλαβών, ήταν πάγια τακτική που δεν επέφερε καμία ποινή.

Πού βρισκόμαστε το 2020;

Μετά το Πρωτόκολλο του Κιότο το 1997, σημαντικό βήμα έγινε στη Διάσκεψη του Παρισιού το 2015, που κατέληξε στη συμφωνία για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης «αρκετά λιγότερο από 2 βαθμούς Κελσίου» μέχρι το 2100. Μπορεί το 2100 να φαντάζει μακρινό, όμως ορισμένα μέτρα θα έπρεπε να εφαρμόζονταν ήδη για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος.

Όλες οι χώρες, λοιπόν, πρέπει να μειώσουν άμεσα την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ορισμένες μάλιστα έχουν κάνει εντυπωσιακά βήματα , όπως η Ισπανία, η Νότια Κορέα, η Ουρουγουάη και η Κένυα! Όσο για την Ελλάδα, είναι η 97η χώρα σε μέγεθος και η 85η σε πληθυσμό. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, καθώς τα μεγέθη μας είναι περίπου στο μέσο όρο των κρατών; Μια από τις πλέον σημαντικές αλλαγές των τελευταίων ετών είναι η μείωση στη χρήση ορυκτών καυσίμων και η αύξηση στη χρήση «πράσινης» ενέργειας από αιολικά πάρκα και φωτοβολταϊκά, όπως καταγράφει και η Eurostat. Μια ακόμα σημαντική παράμετρος είναι η διαχείριση των απορριμμάτων.

Οι προσπάθειες που γίνονται από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είναι σημαντικές, με την επιδότηση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, μοτοσικλετών και ποδηλάτων, με πολλαπλά οφέλη για τις αστικές περιοχές, ενώ δρομολογείται και η ένταξη ηλεκτρικών λεωφορείων. Ένα κομβικό σημείο που σχετίζεται με τη νοοτροπία και την κουλτούρα ενός λαού είναι η κίνηση στην πόλη με οποιοδήποτε μέσο εκτός του αυτοκινήτου, που σε πολλές περιπτώσεις θα μπορούσε να αντικατασταθεί με ποδήλατο.

Όσο για το περιαστικό πράσινο, οι Έλληνες ευαισθητοποιήθηκαν ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και στο ζήτημα της προστασίας των δασών. Οι καταστροφικές πυρκαγιές αποτελούσαν πάντοτε πληγή για το οικοσύστημα. Παράλληλα, η ανάγκη των αστικών περιοχών για πνεύμονες οξυγόνου, σε συνδυασμό και με την οικονομική κρίση, έστειλαν όλο και περισσότερους στα βουνά.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η μείωση της βλάβης στην ατμόσφαιρα και στο περιβάλλον ευρύτερα σχετίζεται με την αλλαγή νοοτροπίας. Για τον λόγο αυτό πρέπει να αναφέρουμε τη δουλειά που γίνεται στα σχολεία, να προωθήσει το μήνυμα της οικολογίας και της προστασίας του περιβάλλοντος στα παιδιά.

Πράσινες πόλεις, Γαλάζιοι ουρανοί
Μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον και μάλιστα το μέλλον του πλανήτη αναφορικά με την ατμοσφαιρική ρύπανση;

Ας ταξιδέψουμε, όχι πολύ μακριά, στο 2030 για αρχή. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας και την ψηφιακή επανάσταση να έχει συντελεστεί, οι άνθρωποι μείωσαν τους ρύπους και κατάφεραν να χρησιμοποιούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με λιγότερο κόστος για τη φύση, να ανακυκλώνουν υλικά και, γιατί όχι, να τρέφονται διαφορετικά. Η υπερθέρμανση του πλανήτη δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, με τον ορίζοντα να φαίνεται πιο καθαρός, κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Στις επόμενες κινήσεις θα πρέπει να ενταχθεί και η παρέμβασή μας υπέρ της φύσης, για τη φύση, με τη φύση. Πρέπει να δούμε τι «ζητάει» η φύση από εμάς. Ένα απλό παράδειγμα είναι οι λανθασμένες δενδροφυτεύσεις παλαιότερων ετών, με εύφλεκτα δέντρα σε περιοχές με πυρκαγιές, όπου θα μπορούσαν να φυτευτούν βραδύκαυστα δέντρα. Αν θέλουμε ένα ακόμα παράδειγμα, όταν η φύση «απαιτεί», με βίαιο για εμάς τρόπο, τις υδάτινες απορροές, θα πρέπει να αποφύγουμε να μπαζώνουμε θέσεις απ’ όπου το νερό περνάει, έστω και μια φορά στα 20 χρόνια.


Μια μικρή, αλλά εντυπωσιακή, καινοτομία που έγινε πρόσφατα γνωστή και αποτελεί καινοτομία για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην πόλη; Μια τοιχογραφία στη Βαρσοβία, που κυριολεκτικά «τρώει» τη ρύπανση, καθώς τα χρώματά της μπογιάς αντιδρούν χημικά με τα καυσαέρια και τα μετατρέπουν σε ακίνδυνους παράγοντες. Η ανθρώπινη εφευρετικότητα και δημιουργικότητα στο απόγειό της!