Όταν ένας σκύλος «δανείζει» τα μάτια του στο αφεντικό του

Οι περισσότεροι τα χαρακτηρίζουν ως τους καλύτερους φίλους του ανθρώπου. Στην πραγματικότητα όμως είναι κάτι περισσότερο από φίλοι, κατοικίδια. Σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να γίνουν και οι πιο πιστοί «σύντροφοι» ζωής. «Συνοδοιπόροι». «Δανείζουν» τα μάτια τους σε άτομα με προβλήματα όρασης, τους καθοδηγούν και τους προστατεύουν σε κάθε τους βήμα καθημερινά. Χαρίζουν στους καθοδηγούμενούς τους μια ανεξάρτητη, αυτόνομη ζωή. Οι σκύλοι-οδηγοί τυφλών ατόμων είναι οι καθημερινοί φύλακες-άγγελοί τους.



Στην Ελλάδα, όπου οι άνθρωποι με προβλήματα όρασης ξεπερνούν τις 50.000 υπάρχουν δύο σχολές σκύλων-οδηγών. Πρόκειται για τη σχολή «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος» (http://www.greekguidedogs.gr) και τη «Σχολή Σκύλων-Οδηγών Τυφλών Λάρα» (http://www.laraguidedogs.gr), που ξεκίνησαν την λειτουργία τους το 2008 και στόχο έχουν να εκπαιδεύσουν και να παρέχουν εντελώς δωρεάν σκύλους-οδηγούς σε άτομα με ολική ή μερική απώλεια όρασης, κάνοντας τη ζωή τους πιο εύκολη.

Ποια σκυλιά μπορούν να γίνουν οδηγοί τυφλών:

Τα Labrador – Retriever

Κλασσική, ανθεκτική φυλή εργασίας και ίσως η δημοφιλέστερη φυλή που υπηρετεί τυφλούς, είναι τα Labrador – Retriever. Πρόκειται για ιδιαίτερα χαρισματικά ζώα. Ήρεμα, έξυπνα, κοινωνικά και ευρηματικά τα Labrador – Retriever έχουν υψηλότατα ποσοστά συναισθηματικής νοημοσύνης και μηδαμινό συντελεστή επικινδυνότητας. Το δεύτερο προσωνύμιο της φυλής τους, η λέξη «Retriever» από το αγγλικό ρήμα «to retrieve», σημαίνει «ανάνηψη, επαναφορά». Παραπέμπει στο ένστικτό τους να ανασύρουν αντικείμενα από το νερό, αλλά και στην ιδιότητά τους να επαναφέρουν το άτομο στην φυσιολογική του κατάσταση. Η εμφάνιση της φυλής χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα στον παγωμένο κόλπο του Labrador στον Καναδά, όπου μάζευαν τα δίκτυα των ψαράδων και μετέφεραν μηνύματα στα πλοία. Γι’ αυτό τα Labrador αγαπούν υπερβολικά το νερό και είναι δεινοί κολυμβητές. Για πολλούς τα Labrador – Retriever αποτελούν το κλασσικό πρότυπο του σκύλου.

Οι Γερμανικοί Ποιμενικοί

Η φυλή δημιουργήθηκε στη Γερμανία τον 19ο αιώνα από τον Max Von Stephanitz, που έμεινε γνωστός ως ο πατέρας του Γερμανικού Ποιμενικού. Ζώα αφοσιωμένα, στιβαρά, αγέρωχα με κλασσική ομορφιά και χάρη, αποτελούν το πρότυπο του εργατικού σκύλου. Ο Γερμανικός Ποιμενικός ήταν η πρώτη φυλή που χρησιμοποιήθηκε σαν σκύλος-οδηγός τυφλού το 1945, όταν μερικοί εκπρόσωποί της εκπαιδεύθηκαν από Γερμανούς αξιωματικούς προκειμένου να βοηθήσουν τους τραυματίες πολέμου που είχαν χάσει την όρασή τους. Το πανέξυπνο μυαλό και η προσαρμοστικότητα τους, σε συνδυασμό με τη δύναμη και την ανθεκτικότητά τους, τα καθιστούν σαν τα ιδανικά σκυλιά εργασίας. Αγαπούν υπερβολικά τους ανθρώπους και είναι έτοιμα να δείξουν αφοσίωση ανά πάσα στιγμή, ρισκάροντας ακόμα και την ίδια τους τη ζωή.

Τα Γιγαντιαία Κανίς

Η φυλή των Κανίς έχει ιστορία εκατοντάδων χρόνων. Σήμερα δίνει τρεις εκπροσώπους: το Γιγαντιαίο Κανίς, το Κανίς Μινιατούρα και το Κανίς Τοy, εκ των οποίων ο αρχαιότερος είναι το Γιγαντιαίο Κανίς. Τα κανίς αναπτύχθηκαν πρωταρχικά σαν υδρόβια σκυλιά προκειμένου να ανασύρουν διάφορα αντικείμενα που έπεφταν στο νερό, κατά τη διάρκεια διεξαγωγής παιχνιδιών. Με τον καιρό αγαπήθηκαν από όλες τις κοινωνικές τάξεις και αυτό σε συνάρτηση με την ποικιλία των εργασιών που διεκπεραίωναν, τους έδωσε μεγάλο εύρος συναισθημάτων και ικανοτήτων, κάνοντάς τα δημοφιλή σαν σκυλιά εργασίας αλλά και συντροφιάς. Τα κανίς είναι σκυλιά όλο χάρη. Δραστήρια, περίεργα και ενεργητικά. Τους αρέσει το παιχνίδι, αγαπούν υπερβολικά τη ζωή και έχουν μια καυστική αίσθηση του χιούμορ. Βαθιά αφοσιωμένα στο αφεντικό τους, επηρεάζονται εύκολα από τα συναισθήματά και τη συμπεριφορά του.

Τα LabraPoodle

Τα LabraPoodle είναι σκυλιά που προέρχονται από διασταυρώσεις Λαμπραντόρ και Γιγαντιαίων Κανίς με τις οποίες επιδιώχθηκε η διατήρηση των θετικών ιδιοτήτων και των δύο φυλών. Είναι φιλικά, έξυπνα, αλλά και πολύ ενεργητικά, γεγονός που απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες σχολές σκύλων-οδηγών τυφλών χρησιμοποιούν τα LabraPoodle.

Τα Golden Retriever

Tα Golden-Retriever ανήκουν στην ίδια συνομοταξία με τα Labrador-Retriever. Αναπτύχθηκαν στην Αγγλία τον 19ο αιώνα από τον Λόρδο Tweedmouth, που ήθελε σκυλιά έξυπνα, ευγενικά με εξαίρετες κυνηγετικές και κολυμβητικές ικανότητες. Τα Golden-Retriever αποτελούν έναν εξαίρετο συνδυασμό ομορφιάς και εξυπνάδας. Είναι σκυλιά μεγαλόσωμα, ενεργητικά με ξανθό μακρύ τρίχωμα και γλυκό πρόσωπο που μοιάζει σαν να χαμογελά. Αποτελούν μια από τις δημοφιλέστερες ράτσες συντροφιάς. Είναι φιλικά προς όλους, εξαιρετικά υπομονετικά με τα παιδιά και ήρεμα. Αντιδρούν έντονα στη βία και την άσχημη συμπεριφορά, εκδηλώνοντας επιθετικές και καταστροφικές τάσεις.

Τα Κόλεϊ

Ευγενικά και περήφανα τα Κόλεϊ, χρησίμευαν αρχικά ως τσοπανόσκυλα. Εντυπωσιάζουν με την επιβλητική κορμοστασιά τους. Η χιονόλευκη μακριά τους γούνα, που καλύπτει το μπροστινό μέρος του σώματος, συνδυάζεται τόσο όμορφα με το ζεστό μελί χρώμα που έχει το υπόλοιπο κορμί τους. Το κεφάλι τους, μοιάζει με της αλεπούς και τα μάτια τους είναι μικρά, καστανά. Επιδεικνύουν εξυπνάδα, κοινωνικότητα, υπομονή και μια αγέρωχη κομψότητα.

Απαντήσεις στις πιο συχνές ερωτήσεις για τους σκύλους-οδηγούς: 

Ποια τα καθήκοντα ενός χειριστή σκύλου-οδηγού τυφλών;

Ο σκύλος-οδηγός είναι ένα έμβιο ον που χρειάζεται προσοχή και φροντίδα. Από την στιγμή που κάποιος γίνεται χειριστής σκύλου–οδηγού, καθίσταται ο αποκλειστικός υπεύθυνος για τη σωστή διαβίωση του ζώου και πρέπει να καλύπτει όλα τα έξοδα διατροφής και κτηνιατρικής του περίθαλψης. Ο σκύλος-οδηγός πρέπει να βγαίνει βόλτα τουλάχιστον μία ώρα την ημέρα ώστε να τρέξει και να παίξει σαν φυσιολογικός σκύλος. Ζει μέσα στο σπίτι και όχι έξω στον κήπο. Χρειάζεται καθημερινό καλλωπισμό για να είναι ευπρόσδεκτος στα δημόσια μέρη και τα μέσα μαζικής μεταφοράς, όπως επιτάσσει η Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία. Ο χειριστής οφείλει να ακολουθεί αυστηρά την εκπαιδευτική ρουτίνα του σκύλου-οδηγού. Τέλος, απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε μορφής σωματικής ή / και ψυχολογικής βίας επάνω σε έναν σκύλο-οδηγό.

Ποια τα πλεονεκτήματα ενός σκύλου-οδηγού τυφλών;

Οι σκύλοι-οδηγοί είναι προσεκτικοί στη δουλειά τους και αφοσιωμένοι. Ένα άτομο με τύφλωση που συνοδεύεται από έναν τέτοιο σκύλο θα περάσει με ευκολία ανάμεσα από τον κόσμο και θα μπορέσει να εντοπίσει εύκολα μια διάβαση ή μια πόρτα. Σε καμία περίπτωση δεν κινδυνεύει να ξεφύγει από την πορεία του, να χτυπήσει επάνω σε κάποιο εμπόδιο, να τραυματιστεί από τα αυτοκίνητα, να πέσει επάνω σε έναν άνθρωπο, στο έδαφος ή από τις σκάλες. Ο σκύλος-οδηγός γίνεται εύκολα διακριτός από το πλήθος που παραμερίζει. Επίσης εντοπίζει εμπόδια που δύσκολα γίνονται αντιληπτά με την χρήση του λευκού μπαστουνιού όπως αμυχές στο κράσπεδο, χαμηλά μπαλκόνια και σκαλωσιές. Προσφέρει και κοινωνικό έργο αφού αποτελεί ένα δυνατό ερέθισμα για μία ωραία κουβέντα στο δρόμο, ή ακόμη και για καινούργιες γνωριμίες. Το άτομο δένεται με το σκυλί που το βοηθά και νιώθει απεριόριστη αγάπη. Γνωρίζει πως με τη βοήθειά του δεν κινδυνεύει όταν βγει στο δρόμο και έτσι αποκτά περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Ποια τα μειονεκτήματα ενός σκύλου-οδηγού τυφλών;

Η εκπαίδευση, χορήγηση και χρήση ενός σκύλου-οδηγού τυφλών απαιτεί χρόνο, κόπο και χρήμα. Επομένως δεν πρόκειται για μία αστεία υπόθεση. Οι ενδιαφερόμενοι χειριστές οφείλουν να συνειδητοποιήσουν πως ο σκύλος-οδηγός δεν είναι ένα άψυχο και αντικαταστάσιμο εργαλείο όπως είναι το λευκό μπαστούνι. Απαιτεί φροντίδα, υπευθυνότητα, αφοσίωση. Ο τυφλός χειριστής δεν πρέπει να εγκαταλείπει το σκύλο του όταν προκύπτουν διακοπές, ταξίδια, υποχρεώσεις, παρά μόνο σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει άλλη λύση. Ο σκύλος-οδηγός δεν παύει να είναι ένα ζώο. Αυτό σημαίνει ότι, όσο καλά εκπαιδευμένος και αν είναι, υπάρχει πάντα περίπτωση να αντιδράσει αναπάντεχα. Για το λόγο αυτό, ο τυφλός-χειριστής πρέπει να είναι σε ετοιμότητα. Οφείλει να είναι ήρεμος, ψύχραιμος και να μην ξεχνάει ποτέ ότι ο σκύλος είναι ένα ανυπεράσπιστο ζώο ενώ αυτός ένας άνθρωπος. Ο σκύλος-οδηγός δεν είναι ρομπότ. Δεν μπορεί να καθοδηγήσει έναν άνθρωπο εάν εκείνος δε γνωρίζει που ακριβώς επιθυμεί να πάει. Τέλος, η ποιότητα εργασίας του σκύλου-οδηγού, εξαρτάται εξ΄ ολοκλήρου από τον τρόπο που τον χειρίζεται ο άνθρωπος.

Ο σκύλος-οδηγός μπορεί να με καθοδηγήσει σε ένα άγνωστο περιβάλλον;

Ναι, όμως ο χειριστής είναι αυτός που χαράσσει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Οι σκύλοι-οδηγοί εκτελούν δύο είδη διαδρομών: τις γνωστές και τις άγνωστες. Στις γνωστές διαδρομές, αρκεί η εντολή του τελικού προορισμού για να κατευθυνθεί ο σκύλος-οδηγός προς τα εκεί (πχ., “σπίτι”). Στις άγνωστες διαδρομές πρέπει ο τυφλός χειριστής να υποδείξει στο σκύλο-οδηγό τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθηθεί με απόλυτη σαφήνεια. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ζητάμε από τους χειριστές άριστη κινητικότητα και προσανατολισμό.

Ο σκύλος-οδηγός γνωρίζει πάντα που πρέπει να πάει;

Ο σκύλος-οδηγός γνωρίζει μια διαδρομή, όταν ακολουθεί μια προ-προγραμματισμένη διαδρομή (πχ., σπίτι, μετρό, γραφείο) κι όταν καλείται να επιστρέψει στο σημείο από όπου ξεκίνησε (πχ., το αμάξι).

Ο σκύλος-οδηγός βλέπει το πράσινο φανάρι και περνά τον δρόμο;

Όχι. Εάν ο σκύλος-οδηγός αναγνώριζε το φανάρι δεν θα μπορούσε να εργαστεί σε διαβάσεις με χαλασμένα ή ανύπαρκτα φανάρια. Επίσης ο σκύλος-οδηγός, είναι υποχρεωμένος να σταματά στο ρείθρο του πεζοδρομίου και να περιμένει την επόμενη εντολή από τον τυφλό χειριστή του. Είναι ο χειριστής που κρίνει το αν θα πρέπει να διασχίσουν το δρόμο ή όχι και δίνει τη σχετική εντολή στο σκύλο-οδηγό. Όμως ο σκύλος-οδηγός θα υπακούσει μόνο εάν διαπιστώσει πως η διέλευση είναι ασφαλής.

Ο σκύλος-οδηγός μπορεί να ζει στον κήπο/στο μπαλκόνι;

Όχι. Οι σκύλοι-οδηγοί ζούνε μέσα στο σπίτι μαζί με τους χειριστές τους.

Πρέπει να έχω μαζί μου το λευκό μου μπαστούνι όταν κινούμαι με έναν σκύλο-οδηγό;

Ναι, για να το χρησιμοποιήσετε στην περίπτωση όπου ο σκύλος-οδηγός σας κουραστεί ή τρομάξει ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο και δεν μπορεί να σας καθοδηγήσει. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει εσείς να τον υποστηρίξετε και να γίνετε ο “οδηγός” της ομάδας με το λευκό σας μπαστούνι.

Υπάρχει περίπτωση ο σκύλος-οδηγός να δαγκώσει κάποιον;

Όχι. Οι σκύλοι-οδηγοί είναι ζώα ήρεμα και κοινωνικά.

Μπορεί ένα αδέσποτο να γίνει σκύλος-οδηγός τυφλών;

Ναι, αλλά σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις. Συνήθως οι σκύλοι-οδηγοί είναι σκύλοι που προέρχονται από ειδικά προγράμματα εκτροφής.

Ο σκύλος-οδηγός ανήκει σε εμένα;

Όχι. Όλοι οι σκύλοι-οδηγοί ανήκουν στη Σχολή που εκπαιδεύονται και παρέχονται δωρεάν στους χειριστές προς βοήθεια και συνεργασία. 

Κάποιοι από τους λόγους για τους οποίους μπορεί να αφαιρεθεί από κάποιον χειριστή το δικαίωμα να συνεργάζεται με έναν σκύλο-οδηγό είναι: η παραμέληση της εκπαιδευτικής ρουτίνας του σκύλου-οδηγού, η μη αξιοποίηση του σκύλου-οδηγού, η άσκηση ψυχικής ή σωματικής βίας επάνω σε έναν σκύλο-οδηγό, η παραμέληση της υγείας του σκύλου-οδηγού, η αδυναμία του χειριστή να συνεργαστεί με έναν σκύλο-οδηγό, και η μη συμμόρφωση του χειριστή με τις οδηγίες του εκπαιδευτή της Σχολής.

Οι σκύλοι-οδηγοί εκπαιδεύονται σε καθήκοντα σωματοφυλακής;

Όχι σε καμία περίπτωση.

Ο σκύλος-οδηγός μου καταλαβαίνει ότι είμαι τυφλός-η;

Ναι! Αν και ο σκύλος-οδηγός δεν μπορεί να μιλήσει για να μας το πει. Η αίσθηση που έχει ο σκύλος-οδηγός όταν τον κρατά ένα βλέπων άτομο διαφέρει από την αίσθηση που έχει όταν τον κρατά ένα άτομο τυφλό. Το άτομο που βλέπει θα βοηθήσει το σκύλο στο έργο του, ενώ εκείνο που δεν βλέπει θα εξαρτάται απόλυτα από τις κινήσεις του σκύλου και θα αφήσει σε αυτόν την πρωτοβουλία της κίνησης. Γιʼ αυτό και ζητούμε από τους χειριστές με μειωμένη όραση να συνεργάζονται με τον σκύλο-οδηγό χωρίς να χρησιμοποιούν την εναπομένουσα όρασή τους. Επίσης οι σκύλοι-οδηγοί εκπαιδεύονται χωρίς να έχουν οπτική επαφή με τους εκπαιδευτές τους.

Ο υποψήφιος χειριστής θα πληρώσει κάποιο ποσό για την εκπαίδευση / χορήγηση του σκύλου-οδηγού;

Όχι. Τα έξοδα εκπαίδευσης του σκύλου-οδηγού και του χειριστή του καλύπτονται εξ' ολοκλήρου από χορηγίες που λαμβάνει η Σχολή. Το ίδιο ισχύει και για τον εξοπλισμό (σαμάρια, μπαστούνια, κ.α.), τα κτηνιατρικά έξοδα (στειρώσεις, εμβόλια) και τα έξοδα διαβίωσης του σκύλου (τροφή).

Ο σκύλος-οδηγός είναι ζώο συντροφιάς;

Όχι. Οι σκύλοι αυτοί δεν είναι ζώα συντροφιάς. Έχουν εκπαιδευτεί για να βοηθούν τους ανθρώπους με ολική ή μερική απώλεια όρασης στη μετακίνησή τους. Επειδή οι ομάδες σκύλου-οδηγού είναι άριστα εκπαιδευμένες, η πρόσβαση των σκύλων-οδηγών επιτρέπεται παντού και προστατεύεται από τη νομοθεσία.

Ο σκύλος-οδηγός στειρώνεται;

Ναι. Η στείρωση είναι υποχρεωτική για όλους τους σκύλους-οδηγούς τυφλών.

Μπορώ να επιλέξω ποιος σκύλος θα εκπαιδευτεί για εμένα;

Όχι δεν μπορείτε. Οι σκύλοι που θα εκπαιδευθούν επιλέγονται από τη Σχολή.

Υπάρχει περίπτωση ένας σκύλος-οδηγός να μην υπακούσει;

Ναι. Ο σκύλος-οδηγός δεν παύει να είναι σκύλος! Είναι καθήκον του τυφλού-χειριστή να τον επαναφέρει, πάντα με θετικό τρόπο.

Για να πάρω έναν σκύλο-οδηγό πρέπει να έχω ολική απώλεια όρασης;

Όχι. Μπορείτε να κάνετε αίτηση για σκύλο-οδηγό ακόμα και στην περίπτωση που έχετε μερική όραση, εφόσον αυτή δεν σας επιτρέπει να κινείστε δίχως τη χρήση του λευκού μπαστουνιού. 

Ποιος πρέπει να φροντίζει το σκύλο-οδηγό;

Ο σκύλος-οδηγός φροντίζεται από το χειριστή του, για τον οποίο έχει την ευχαρίστηση να εργάζεται.

Πληροφορίες από την ιστοσελίδα της σχολής «Λάρα»