Eπιστήμονες του κορυφαιου Πανεπιστημίου των ΗΠΑ, από διαφορετικούς τομείς, καταθέτουν τις απόψεις τους για τις ανατροπές που έρχονται την επόμενη μέρα της πανδημίας: τι κερδίζουμε και τι χάνουμε στον τομέα της υγείας, της εργασίας και των προσωπικών σχέσεων
Αλήθεια, πόσοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν χαρτονομίσματα αντί για την κάρτα τους και από πότε έχουν να βάλουν επίσημο ένδυμα για κάποια εκδήλωση ή πάρτυ; Οι απαντήσεις δείχνουν ότι τίποτα δεν είναι πλέον ίδιο στη ζωή μας, τόσο στην καθημερινότητα όσο και στις συνήθειες, στον τρόπο που κοινωνικοποιούμαστε - κι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει εύκολα: από τις απλές, καθημερινές συναλλαγές έως τις κοινωνικές σχέσεις, και από την εκπαίδευση μέχρι την εργασία, τα πάντα μοιάζουν πλέον αλλιώς, αφού οι αλλαγές είναι ριζικές σε κάθε επίπεδο. Εξετάζοντας ποιες από αυτές ήρθαν για να μείνουν και ποιες ακριβώς επιπτώσεις έχει επιφέρει η πανδημία σε κάθε έκφανση του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, το Χάρβαρντ έδωσε τον λόγο στους ειδικούς για να μας μιλήσουν για τη «ζωή μετά την πανδημία» καταγράφοντας τα συμπεράσματά τους σε διαφορετικούς τομείς.
Το σημαντικό είναι ότι οι ειδικοί δεν βλέπουν μόνο αρνητικά σενάρια στην εκτίμησή τους για το πώς θα επαναπροσδιορίσουμε τη ζωή μας μετά τον κορωνοϊό, αφού πιστεύουν ότι σε πολλούς τομείς η πανδημία λειτούργησε ως μέσο επανεκτίμησης των δεδομένων -ειδικά σε θέματα κοινωνικής διαστρωμάτωσης, αφού επλήγησαν όλα τα στρώματα- ενώ ακόμα και η τηλεργασία μπορεί να μας αποξένωσε από τους χώρους εργασίας, αλλά έφερε πιο κοντά τα μέλη της οικογένειας. Ωστόσο οι ειδικοί εστιάζουν την προσοχή τους σε έναν απροσδόκητο -αόρατο, όπως τον αποκαλούν- παράγοντα που έχει να κάνει με τις νέες γενιές που διαμορφώνονται σε αυτές τις συνθήκες, αφού οι επιπτώσεις στον ψυχισμό τους μπορεί να είναι ανυπολόγιστες.
Τόμας Ντελμπάνκο «Η κατακόρυφη αύξηση σε ιατρικά ραντεβού μέσω της τηλεϊατρικής φάνηκε να επισπεύδει την εξέλιξη που θα βλέπαμε σε δεκαετίες - όχι μέσα σε μία χρονιά»
Αναζήτηση ταυτότητας
Η επιδημιολόγος και καθηγήτρια Ψυχιατρικής Επιδημιολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ Κάρεσταν Κένεν θεωρεί ότι οι επιπτώσεις της πανδημίας θα είναι σημαντικές και μακροχρόνιες, αντίστοιχες με εκείνες της Μεγάλης Υφεσης και των Παγκοσμίων Πολέμων. Σε αντίθεση με τα σημαντικά γεγονότα που έδειξαν να επηρεάζουν όχι μόνο την Αμερική αλλά και ολόκληρο τον κόσμο στο πέρας των χρόνων, η πανδημία έχει πολύ μεγαλύτερη επίδραση σε κάθε έκφανση του βίου, με τις επιπτώσεις της να κυμαίνονται από την προσωπική απώλεια αγαπημένων προσώπων έως την απώλεια σε θέσεις εργασίας και επιχειρήσεων. Οι καιροί είναι πολύ δύσκολοι και φυσικά έχουν ακόμα μεγαλύτερη επίπτωση σε ψυχισμούς που διαμορφώνονται τώρα όπως των εφήβων: «Η βάση κάθε τραυματικής διαταραχής, που είναι η μη προβλεψιμότητα και η έλλειψη ελέγχου, στην περίπτωση της πανδημίας δείχνει να επιβεβαιώνεται κατά κράτος - σε σημείο που φτάνει να εξοντώνει τους πιο ευαίσθητους που αδυνατούν να το διαχειριστούν», υποστηρίζει η καθηγήτρια. «Και έχει επίπτωση ειδικά στους εφήβους οι οποίοι, εν προκειμένω, δεν μπορούν να δουν με αισιοδοξία το μέλλον είτε πρόκειται για τις σπουδές τους, είτε για τις προσωπικές τους σχέσεις - πόσο μάλλον να ανιχνεύσουν προτεραιότητες τις οποίες δεν είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να δουν και να αξιολογήσουν». Σίγουρα οι νέοι δεν θα έχουν την ίδια εικόνα για την υγεία που έχουν οι γονείς τους, για το πώς προσεγγίζουν το άλλο φύλο φορώντας μάσκα, για το πώς μπορούν να φλερτάρουν χωρίς κίνδυνο και να σχετιστούν σωματικά, όταν όλα έχουν φτάσει να περνάνε μέσα από το Διαδίκτυο: «Η φυσική απόσταση μπορεί να πολλαπλασιάσει όχι μόνο τις φοβίες αλλά και τη γενικευμένη αποξένωση», υποστηρίζει η Κένεν κι αυτό, φυσικά, δεν αφορά μόνο τους νέους Αμερικανούς αλλά τους νέους όλου του κόσμου. Ηδη είναι ανοδικοί οι δείκτες της κατάθλιψης -απόδειξη ότι και στα καθ’ ημάς τα πορίσματα που εξήχθησαν από τα λύμματα έδειξαν τεράστια άνοδο στην κατανάλωση αντικαταθλιπτικών- και ψυχοτρόπων ουσιών.
Καθηγητής Εμπορικών Σχέσεων Χάρβαρντ «Οσοι έμποροι δεν κάνουν online πωλήσεις όχι μόνο έχουν πληγεί ανεπανόρθωτα, αλλά είναι και αμφίβολο αν θα μπορέσουν να ξανανοίξουν»
Τηλεργασία
Είναι σίγουρα δεδομένο ότι οι συνθήκες δεν θα είναι αυτές που ξέραμε ύστερα από την εμφάνιση της τηλεργασίας και την αναγκαστική επιβολή της. Οι τηλεδιασκέψεις, η επίλυση προβλημάτων μέσω τηλεφώνου, η μακρόθεν επικοινωνία έχουν διαμορφώσει ένα διαφορετικό modus vivendi από αυτό που ξέραμε έως τώρα. Η πρόοδος της τεχνολογίας ακόμα και η επικείμενη έλευση του 5G στη χώρα μας δείχνουν ότι όλα είναι εφικτά με απόσταση. Παρότι πολλοί είναι αυτοί που θα επιστρέψουν στα γραφεία τους μετά το πέρας της πανδημίας η Τσένταλ Νίλι, καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, υποστηρίζει ότι «η τηλεργασία απέδειξε πόσο εύκολα μπορεί να συνδεθούν ακόμα και οι πιο απομακρυσμένοι χώροι μέσω της τεχνολογίας, καταργώντας όλες τις αποστάσεις καθώς και ότι μπορούν τα πράγματα να λειτουργήσουν χωρίς την αναγκαστική επίβλεψη ενός μάνατζερ». Επίσης, η περίοδος αυτή της εξ αποστάσεως εργασίας βοήθησε τις επιχειρήσεις να κάνουν σημαντική οικονομία σε έξοδα γραφείου και να αναδιαμορφώσουν τους χώρους τους κατά το δοκούν. «Δεν πιστεύω ότι η τηλεργασία θα μονιμοποιηθεί στην κλίμακα που τη γνωρίζουμε τώρα, αλλά είμαι σίγουρη ότι θα έχουμε σημαντική αύξηση», πιστεύει η καθηγήτρια. Τέλος θεωρεί σημαντικό ότι οι άνθρωποι εξοικειώθηκαν ακόμα περισσότερο με την τεχνολογία αναπτύσσοντας δεξιότητες που δεν είχαν προηγουμένως ξεπερνώντας τις όποιες φοβίες τους. Πολλές μάλιστα επιχειρήσεις όπως η Google και η Microsoft δήλωσαν ότι θα διατηρήσουν σε σημαντικό βαθμό την εξ αποστάσεως εργασία για αρκετούς μήνες μέχρι να εξομαλυνθεί η κατάσταση. Αυτά τα πλεονεκτήματα πιστεύει ο Νίλι ότι θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να εξελιχθούν περισσότερο στο μέλλον και ότι δεν είναι κατ’ ανάγκη αρνητικά.
Τσένταλ Νίλι
Αγορές online
Είναι δεδομένο ότι παρότι πολλές επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο έκλεισαν γιατί δεν μπόρεσαν να σηκώσουν το βάρος, άλλες τόσες έδειξαν να επωφελούνται από το ηλεκτρονικό εμπόριο, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον κολοσσό της Amazon, που τριπλασίασε τα κέρδη. Αντίστοιχη αύξηση σημείωσαν και σε εμάς οι ηλεκτρονικές πωλήσεις των σούπερ μάρκετ αλλά σε άλλους εμπορικούς τομείς που μέχρι πρότινος δεν διέθεταν καν τέτοιες διευκολύνσεις. Φυσικά πρόβλημα μεγάλο έχουν τα μικρά μαγαζιά αλλά και οι επιχειρήσεις που αναγκάζονται να πληρώνουν τεράστια ποσά σε εμπορικά κέντρα χωρίς τη δυνατότητα ηλεκτρονικών παραγγελιών. Ο Ρατζίβ Λαβ, καθηγητής Eμπορικών Σχέσεων στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Χάρβαρντ, τονίζει πως «η κρίση του COVID έχει πλήξει με διαφορετικό τρόπο τον κάθε εμπορικό τομέα. Οι online εμπορικές επιχειρήσεις έχουν αντέξει στην καταιγίδα, ενώ άλλες, ειδικά οι μικρής κλίμακας έμποροι, που έτσι και αλλιώς πάλευαν με τον ανταγωνισμό, έχουν όχι μόνο πληγεί ανεπανόρθωτα, αλλά είναι και δύσκολο ότι θα μπορέσουν να ξανανοίξουν - και αυτό για πολλαπλούς λόγους», όπως επισημαίνει ο καθηγητής. «Οχι μόνο λόγω έλλειψης κατάλληλων κεφαλαίων αλλά γιατί ο κόσμος έχει εξοικειωθεί πλέον με τις online παραγγελίες αναπτύσσοντας μια συνήθεια την οποία μάλλον θα είναι δύσκολο να αλλάξει. Ακόμα και αυτοί που προτιμούσαν να επισκέπτονται το μαγαζί της γειτονιάς, ακόμα και αν αυτό σήμαινε πιο ακριβές τιμές και απώλεια χρόνου, τώρα έχουν δει ότι αυτό γίνεται πολύ εύκολα καθώς μπορούν να έχουν τις παραγγελίες χωρίς κόπο στην πόρτα τους. Αυτή η λογική φοβάμαι ότι έχει εδραιωθεί και ότι θα έχει μεγάλη επίπτωση στις μικρές επιχειρήσεις». Αν σε όλα αυτά λάβει κανείς υπόψη ότι οι ανώνυμες εταιρείες και οι τεράστιες αλυσίδες έχουν διευκολύνει ακόμα περισσότερο τους χρήστες ώστε να παραγγέλνουν από όλα τα μέρη του κόσμου, τότε αντιλαμβάνεται πως όντως οι συνέπειες θα είναι μεγάλες, όπως τονίζει ο καθηγητής - και ακόμα μεγαλύτερες για μικρές χώρες όπως η Ελλάδα. Από την άλλη το τηλεμπόριο έχει βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό τη ζωή του καταναλωτή ο οποίος έχει εξοικονομήσει ενέργεια και πολύτιμο χρόνο.
Κάρεσταν Κένεν
Τηλεϊατρική
Ενας τομέας που ενισχύθηκε πολύ κατά τη διάρκεια της πανδημίας είναι σίγουρα η Ιατρική, καθώς ειδικά στην Ελλάδα άνθρωποι των πιο απομακρυσμένων περιοχών κατάφεραν να έχουν πρόσβαση σε πρώτες βοήθειες μέσω της τηλεϊατρικής ενώ σωτήρια φάνηκε, στη δική μας περίπτωση, η άυλη συνταγογράφηση. Η επιδημιολόγος και καθηγήτρια Ψυχιατρικής Επιδημιολόγος στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ Κάρεσταν Κένεν πρεσβεύει πως η τηλεϊατρική θα βελτιώσει, κατά πολύ, τέτοιου είδους προβλήματα αλλά και θέματα που κανείς δεν είχε λάβει υπόψη όπως την άμεση παροχή ψυχολογικής βοήθειας σε ανθρώπους που το έχουν ανάγκη και που έχουν αυξηθεί κατακόρυφα λόγω της πανδημίας. «Ακόμα και αυτοί που δίσταζαν να επισκεφθούν κάποιον ψυχίατρο ή που δεν έφταναν ποτέ μέχρι την πόρτα του τώρα μπορούν να τον βρούν εύκολα με το πάτημα ενός κομπιού», υποστηρίζει η καθηγήτρια. Οσο για τον Τόμας Ντελμπάνκο, καθηγητή της Φαρμακευτικής Σχολής του Χάρβαρντ, θεωρεί ότι «η κατακόρυφη αύξηση σε ιατρικά ραντεβού μέσω της τηλεϊατρικής φάνηκε να επισπεύδει την εξέλιξη που θα βλέπαμε σε δεκαετίες όχι μέσα σε μια χρονιά»- κι αυτό καταλαβαίνει κανείς ότι δεν αφορά μόνο την Αμερική αλλά και ολόκληρο τον κόσμο. Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι είναι τρομερή και η πρόοδος που έχει επιτευχθεί και στις ιατρικές τηλεδιασκέψεις, καθώς οι άνθρωποι της Υγείας μπορούν να ανταλλάσσουν απόψεις στον τομέα του κορωνοϊού αλλά και των υπόλοιπων ασθενειών από όλα τα μέρη του πλανήτη. Επίσης με τη σημαντική εξέλιξη της τεχνολογίας και κυρίως του 5G μπορούν να γίνονται από απόσταση ακόμα και χειρουργεία, κάτι που έχει βοηθήσει την Ιατρική στο να βελτιωθεί σε τομείς που είχε καν φανταστεί. Ο Ντελμπάνκο μάλιστα δηλώνει αισιόδοξος ότι οι βάσεις αυτές έχουν τεθεί σε σοβαρό βαθμό και πρόκειται να ωφελήσουν σημαντικά γιατρούς και ασθενείς αλλά και όλη την ανθρωπότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ειδικοί δεν έχουν πάψει να τονίζουν όχι μόνο την αποτελεσματικότητα των εμβολίων αλλά και το σύντομο χρονικό διάστημα που χρειάστηκε στο να βρεθούν και να τεθούν στη διάθεση του κόσμου σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη.