Τηλεργασία: Homework με τον διευθυντή-ολόγραμμα!

Η τηλεργασία με αφορμή την COVID-19 κατάκλυσε σαν ένα ακραίο πλημμυρικό φαινόμενο, σαν ένας τυφώνας, τον κόσμο της εργασίας, αλλάζοντας άρδην ό,τι ξέραμε μέχρι σήμερα για τις εργασιακές σχέσεις. Ολοι αναρωτιόμαστε πώς θα είναι η ζωή μας στο μέλλον μέσα από τη μοναξιά της οθόνης με τις τηλεδιασκέψεις και τα zoom, χωρίς το διάλειμμα για καφέ με τους συναδέλφους, το κους κους και το δημιουργικό brainstorming των συσκέψεων. Η τηλεργασία απλώνεται σαν τον ιό παντού, μη αναγνωρίζοντας σύνορα, την ώρα που τα lockdown εμποδίζουν τις γρήγορες αντιδράσεις τόσο του κόσμου της εργασίας όσο και των κυβερνήσεων προκειμένου να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη εφαρμογή και να θέσουν κανόνες λειτουργίας στη νέα μορφή απασχόλησης.

Οι πρώτες έρευνες, εκτός από τις ανησυχητικές επισημάνσεις για το μέλλον, άρχισαν να καταγράφουν και τις στιγμές χαλάρωσης στο σπίτι που απολάμβαναν οι τηλεργαζόμενοι . Καταρχάς, περίπου οι μισοί έδειχναν ανακουφισμένοι που απαλλάχτηκαν από τη βάσανο των μετακινήσεων και του καθημερινού μποτιλιαρίσματος, δίνοντας ταυτόχρονα και τη δυνατότητα στο περιβάλλον να ανασάνει από τους ρύπους. Μπορούν πλέον να ξυπνήσουν 5 λεπτά πρoτού ξεκινήσει η δουλειά, ενώ πολλοί ανακάλυψαν ξεχασμένες μικρές απολαύσεις που θα ήθελαν να διατηρήσουν και στο μέλλον. Χαίρονται να δουλεύουν με φθαρμένες φόρμες ή πιτζάμες, ενώ σύμφωνα με την παγκόσμια έρευνα της Kaspersky, η οποία μελέτησε τις συμπεριφορές 8.000 ανθρώπων που εργάζονται από το σπίτι, ένας στους δέκα ανακάλυψε την ακραία εμπειρία να δουλεύει ακόμη και χωρίς ρούχα!

Και αν η τηλεργασία με αδαμιαία περιβολή απέχει πολύ από το mainstream, κάποιες άλλες αποδράσεις από το αυστηρό πρωτόκολλο του γραφείου, όπως το να ξεκλέβουν λίγη ώρα για έναν μεσημεριανό υπνάκο ή να κάνουν διάλειμμα βλέποντας αγαπημένες σειρές στο Netflix, να παίζουν βιντεοπαιχνίδια ή να παίρνουν ανά χείρας την οθόνη και να δουλεύουν έξω στον κήπο, παραπέμπουν στη ζεστασιά χαλαρών στιγμών τις οποίες μόνο τα Σαββατοκύριακα μπορούσαμε οι περισσότεροι να απολαύσουμε στο παρελθόν.




Μάλιστα σε τόσο ακραίες συνθήκες εγκλεισμού δεν θα μπορούσαμε να κατηγορήσουμε ούτε αυτούς που δήλωσαν ότι χαίρονται που δεν κάνουν καθημερινά ντους. Οι γνωστοί «βρομύλοι» που υπάρχουν σε κάθε γραφείο και συνήθως ευγενικά απομονώνονται, με την τηλεργασία βρήκαν την ευκαιρία να ζήσουν τον μύθο τους. Αφήστε δε τη χαρά που βιώνουν πολλές εργαζόμενες γυναίκες που απαλλάχτηκαν από την καταναγκαστική εικόνα της κομψής προσεγμένης «γκόμενας» με τα ψηλά τακούνια και το μαλλί κομμωτηρίου. Πολλές γυναίκες βαρυγκωμούν στην ιδέα ότι πρέπει να περάσουν μια χτένα στα μαλλιά τους και να φορέσουν μια μπλούζα αντί για φόρμα για να παραστούν σε μια τηλεδιάσκεψη της δουλειάς. Πού φτάσαμε αλήθεια και ποια κουσούρια θα μας αφήσει ο εγκλεισμός όταν επιστρέψουμε στην κανονικότητα;

Κάποιες άλλες βέβαια τηλεργαζόμενες ντύνονται, μακιγιάρονται και «φυσάνε» σε καθημερινή βάση μπροστά στην οθόνη, ακόμα και αν δεν τις βλέπει κανείς, θεωρώντας ότι έτσι αντιστέκονται στη μιζέρια και την κατάθλιψη του εγκλεισμού. Πολλοί βρήκαν την ευκαιρία που ζητούσαν χρόνια να συνδυάσουν αρμονικά την επαγγελματική και την οικογενειακή ζωή περνώντας χρόνο με τους δικούς τους ανθρώπους. Πάντως οι περισσότεροι οικογενειάρχες μετά από δύο με τρία lockdown είναι γεγονός ότι έχουν φτάσει στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, λαχταρώντας όσο τίποτε την επάνοδο στο γραφείο.

Jack Nilles
Ο εμπνευστής Θεμελιωτής της τηλεργασίας θεωρείται ο Jack Nilles, ένας ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Περί το 1973, ενώ εργαζόταν πάνω στον σχεδιασμό συστημάτων επικοινωνίας για τη NASA, ξεκίνησε ένα έργο τηλεργασίας με τη συμμετοχή 30 εργαζομένων.
Το έργο είχε ως στόχο την επίτευξη των εργασιών με την όσο το δυνατόν λιγότερη μετακίνησή τους

Online κόλαση

Δεν κατοικούν όλοι σε επαύλεις και μεζονέτες, ούτε καν σε άνετα διαμερίσματα. Φανταστείτε, λοιπόν, σε ένα δυάρι, τους γονείς να προσπαθούν να αντεπεξέλθουν στα deadline της τηλεργασίας και συγχρόνως να βοηθούν τα μικρά παιδιά τους τις ώρες της τηλεκπαίδευσης. Η online κόλαση σε όλο της το μεγαλείο!  Κι αν αυτές οι προσωπικές και οικογενειακές αναφορές μας βοηθούν λίγο να ξεφύγουμε, τα σοβαρά και δυσοίωνα είναι μπροστά μας, καθώς η online εργασία μπορεί να μας διευκολύνει, αλλά μπορεί και να μας καταστρέψει αν της επιτρέψουμε να εκμεταλλευτεί το χάος που επικρατεί και να αποκτήσει σχεδόν αυτόνομη οντότητα, ερήμην μας.

Οι πρώτοι που αντέδρασαν στην τηλεργασία ήταν οι Γάλλοι, που στην πλειονότητά τους κατοικούν σε μικρά διαμερίσματα. Στη χώρα βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη ένας σκληρός διαπραγματευτικός αγώνας για τις νέες συνθήκες της τηλεργασίας, με τους εργαζόμενους να βλέπουν απειλητικό το πέρασμα από το χθες στο σήμερα και το αύριο. Η ανάπτυξη της gig economy (εργασία-φασόν μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας) έδειξε το σκληρό της πρόσωπο πολύ πριν ενσκήψει η πανδημία. Ψηφιακοί νομάδες από όλο τον κόσμο και κυρίως από τις φτωχότερες περιοχές, όπως η Αφρική και η Ασία, αναλάμβαναν κομμάτια έργου μεγάλων εταιρειών, συνδεδεμένοι νυχθημερόν στο Διαδίκτυο για λίγα δολάρια την ώρα. Δούλευαν εντατικά ακόμα και 70-80 ώρες την εβδομάδα μπροστά από έναν υπολογιστή για να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των πελατών τους, γνωρίζοντας ότι κάποιος άλλος εργαζόμενος από την Ινδία ή τις Φιλιππίνες μπορεί εύκολα να τους αντικαταστήσει. Χωρίς ασφάλιση, δικαιώματα και συνδικαλιστική προστασία.


Το πέρασμα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση και την τεχνητή νοημοσύνη έχει και τις σκοτεινές του πλευρές. Φανταστείτε ότι σύντομα εκτός από την online εργασία, το 30% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα καταληφθεί από υπαλλήλους-ρομπότ.

Είναι βέβαιο ότι βρισκόμαστε στο κατώφλι ενός νέου ψηφιακού κόσμου και ενός νέου τρόπου ζωής, που σε πολλά θα θυμίζει ταινία επιστημονικής φαντασίας. Το πέρασμα στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση και την τεχνητή νοημοσύνη έχει και τις σκοτεινές του πλευρές. Φανταστείτε ότι σύντομα εκτός από την online εργασία, το 30% των θέσεων εργασίας παγκοσμίως θα καταληφθεί από υπαλλήλους-ρομπότ. Και να σας θυμίσουμε εδώ ότι τα ρομπότ δεν κολλάνε κορωνοϊό, ούτε διεκδικούν αυξήσεις, ούτε κατεβαίνουν σε απεργίες.

Ιστορική αναδρομή

Εμπνευστής της τηλεργασίας θεωρείται ο Jack Nilles, ένας ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια. Περί το 1973, ενώ εργαζόταν πάνω στον σχεδιασμό συστημάτων επικοινωνίας για τη NASA, ξεκίνησε ένα έργο τηλεργασίας με τη συμμετοχή 30 εργαζομένων. Το έργο είχε ως στόχο την επίτευξη των εργασιών με την όσο το δυνατόν λιγότερη μετακίνησή τους. Ωστόσο, αν και η τηλεργασία ξεκίνησε από την Αμερική, οι Σκανδιναβοί ήταν οι πρώτοι που τη χρησιμοποίησαν σε ευρεία κλίμακα τη δεκαετία του 1980 και ακολούθησαν οι Αγγλοι τη δεκαετία του 1990.  

Φτάνουμε, λοιπόν, λίγο πριν από το 2020 για να διαπιστώσουμε ότι το 48% του πληθυσμού παγκοσμίως είναι πλέον online και οι χρήστες του Ιντερνετ έχουν αυξηθεί κατά περίπου 88% σε σχέση με το 2000.  Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της IWG (δραστηριοποιείται σε υπηρεσίες εναλλακτικών χώρων εργασίας που φιλοξενούν τηλεργαζόμενους), η πανδημία του κορωνοϊού επιτάχυνε αστραπιαία μια τάση που διαφαινόταν εδώ και καιρό. 

Πολλές μεγάλες εταιρείες έχουν ήδη αποδεχτεί αυτή την αλλαγή. Η Spotify δεν έχει ούτε έναν φυσικό χώρο γραφείου. Η Google και το Facebook ανακοίνωσαν ότι η πολιτική της τηλεργασίας θα συνεχιστεί, ενώ το Twitter θα επιτρέψει σε συγκεκριμένους υπαλλήλους να δουλεύουν μόνιμα από το σπίτι.

Και δεν είναι μόνο οι τεχνολογικοί γίγαντες: ο Jes Staley, CEO της Barclays, είπε κάτι αναμενόμενο: «Η ιδέα του να βάζεις 7.000 άτομα σε ένα κτίριο ίσως ανήκει πλέον στο παρελθόν». Είναι απίθανο όμως, η έννοια του γραφείου να εκλείψει εντελώς. Ο καθηγητής André Spicer ανέφερε στο BBC ότι παρόλο που προβλέπει ραγδαία πτώση στον χρόνο που οι εργαζόμενοι περνούν εκεί, η δουλειά του γραφείου θα συνεχιστεί. Και είναι γεγονός ότι τα γραφεία παρέχουν κάποια στοιχεία που είναι αδύνατον να αντικατασταθούν εξ αποστάσεως: από τις κατ’ ιδίαν συναντήσεις έως τις ανεπίσημες δραστηριότητες για το προσωπικό.




Ψυχικές νόσοι

Η επιστροφή στο γραφείο, λοιπόν, θα είναι αναπόφευκτη, αλλά η τηλεργασία για ένα μεγάλο ποσοστό εργαζομένων ήρθε για να μείνει. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, οι εργαζόμενοι σε καθεστώς τηλεργασίας φέτος αντιμετώπισαν προκλήσεις ψυχικής υγείας, καθώς πιέζονταν να αντεπεξέλθουν στα εξουθενωτικά online ωράρια και στη φροντίδα των παιδιών.

Στην πρώτη έρευνα της ΓΣΕΕ για την τηλεργασία, η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων εκφράζει έντονη ανησυχία και αβεβαιότητα για το μέλλον της εργασίας. Ιδιαίτερα για το γεγονός ότι η ατομική διαχείριση των εργασιακών σχέσεων με τον εργοδότη, χωρίς την προστασία συλλογικών κανόνων, θα μετατρέψει την εργασία σε φθηνό εμπόρευμα. Κοντολογίς, οι τηλεργαζόμενοι δύσκολα μπορούν να συνδικαλιστούν και να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους, αλλά και το απαξιωμένο συνδικαλιστικό κίνημα δύσκολα μπορεί να τους συγκεντρώσει και να τους ενημερώσει στην περιδίνηση του Διαδικτύου.

Παράγοντες της αγοράς εκτιμούν ότι η εξ αποστάσεως απασχόληση θα βιώνεται ως ελευθερία από ψηφιακά εκπαιδευμένους και ως κόλαση για όσους είναι ψηφιακά αγράμματοι. Παλιά είχαμε τα «μπλε» και τα «άσπρα κολάρα», σήμερα θα έχουμε τους εκπαιδευόμενους ψηφιακά και τους απαίδευτους. Παράλληλα, εργατολόγοι επισημαίνουν την ανάγκη να προστατευτεί το δικαίωμα αποσύνδεσης, να συνάπτονται συμβάσεις για τον καθορισμό ωραρίου, αλλά και για πρακτικότερα θέματα όπως το ποιος θα πληρώνει τον εξοπλισμό και τα service του υπολογιστή κ.λπ. Βεβαίως ένα από τα πιο σημαντικά θέματα που εγείρονται είναι η προστασία των προσωπικών δεδομένων, καθώς κανείς δεν θέλει ο διευθυντής του ως «μεγάλος αδελφός» να παρακολουθεί το διαδικτυακό αποτύπωμά του εντός και εκτός των ωρών εργασίας.

Σε εθνικό επίπεδο, το υπό κατάρτιση νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας για τις αλλαγές στην αγορά εργασίας θα προβλέπει εκτενείς διατάξεις για τη ρύθμιση του καθεστώτος της τηλεργασίας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην αποσύνδεση και την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στην πράξη, ωστόσο, όλα αυτά είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Στη νέα εποχή της τηλεργασίας οι επιθεωρητές του ΣΕΠΕ θα πρέπει να βρουν νέους τρόπους να παρεμβαίνουν online και να κόβουν πρόστιμα.




«Συνομιλίες ηγετών»

Ηδη το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) προειδοποιεί ότι οι επιπτώσεις, τόσο για την απασχόληση όσο και για την υγεία των εργαζομένων εξ αποστάσεως θα είναι σημαντικές και θα επηρεάσουν την κοινωνική οργάνωση στη μετά COVID εποχή, χωρίς επιστροφή. Αναφέροντας καλές πρακτικές από όλο τον κόσμο το ILO, δίνει έμφαση, για παράδειγμα, σε εταιρεία της Νέας Ζηλανδίας που έχει εφαρμόσει τις λεγόμενες «συνομιλίες ηγετών», όπου οι ηγέτες κάθε ομάδας αποσοβούν τις κρίσεις και συλλέγουν σχόλια από το προσωπικό, ενώ προωθεί ευέλικτο β για τη μετά COVID εποχή όπου το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού θα χρησιμοποιεί τηλεργασία 2 ή 3 ημέρες την εβδομάδα.

Μόνοι μπροστά στην οθόνη, αποκομμένοι από φίλους και συναδέλφους. Ετσι θα περάσουμε την υπόλοιπη ζωή μας, νοσταλγώντας ακόμα και την τοξική ατμόσφαιρα που επικρατεί συχνά στα γραφεία με κακεντρεχή σχόλια και χτυπήματα κάτω από τη μέση;
Οχι, οι εταιρείες τεχνολογίες ήδη δοκιμάζουν τα τρισδιάστατα ολογράμματα ώστε να γευτούμε λίγο «γραφείο» στους τέσσερις τοίχους της μοναξιάς μας. Τα εταιρικά στελέχη ή μάλλον το ολόγραμμά τους θα μπορεί να διακτινίζεται σε συνέδρια και συσκέψεις, ενώ ξαφνικά μπορεί να δείτε μπροστά σας το ολόγραμμα του διευθυντή σας να σας υπενθυμίζει το σφικτό χρονοδιάγραμμα του πλάνου.

Οπως και να ’χει , το μέλλον της εργασίας είναι μια ψηφιακή βόμβα που απασφαλίστηκε! Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι δρόμος χωρίς επιστροφή. Η πανδημία επιτάχυνε αυτό που θα ερχόταν σταδιακά λίγο αργότερα. Ας ξεκινήσει, λοιπόν, η ελεύθερη πτώση και το δίχτυ ασφαλείας ίσως βρεθεί στην πορεία. Ισως πάλι όχι.




Ειδήσεις σήμερα 

Βόρεια Κορέα: Δοκίμασε «κατευθυνόμενο», «τακτικό» πύραυλο με κινητήρα στερεού καυσίμου

Χιλή: Επεκτείνεται το lockdown σε όλη την πρωτεύουσα Σαντιάγο

«Χρυσό» ριφιφί του Ψυχικού: Φωτογραφίες - ντοκουμέντο μέσα από το θησαυροφυλάκιο