Δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα

Είναι η αλλαγή της ηλικιακής σύνθεσης του πληθυσμού μιας χώρας λόγω γήρανσης του πληθυσμού της. Εξαρτάται από το φυσικό ισοζύγιο, τη διαφορά δηλαδή μεταξύ θανάτων και γεννήσεων και το μεταναστευτικό ισοζύγιο, την διαφορά δηλαδή μεταξύ μεταναστευτικών εκροών και εισροών.

Το φυσικό ισοζύγιο μεταβάλλεται κυρίως με δυο τρόπους. Μέσω μείωσης των ποσοστών γονιμότητας και αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης. Οι προκλήσεις που επιφέρει η δημογραφική γήρανση είναι πολλές και σε πολλά επίπεδα. Η αύξηση του λόγου των ατόμων μεγάλης ηλικίας προς τον εργαζόμενο πληθυσμό οδηγεί σε μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας.

Επιπροσθέτως, οι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες πληθυσμού αυξάνουν τη ζήτηση υπηρεσιών υγείας και μακροχρόνιας κοινωνικής φροντίδας, αυξάνοντας το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και τις συντάξεις. Αυτά πυροδοτούν μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων στην οικονομία και στο ασφαλιστικό σύστημα μέσω της μείωσης των δημοσίων εσόδων, της μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών και των φορολογικών ελαφρύνσεων του γηραιού πληθυσμού.

Οι προβλέψεις για την Ελλάδα είναι δυσοίωνες, αφού δείχνουν ότι θα υποστεί πληθυσμιακή μείωση έως το 2100 κατά 24% σε σύγκριση με 5% στην Ευρωζώνη και θα είναι στην τρίτη χειρότερη θέση μεταξύ των χωρών μελών της Ευρωζώνης.

Το σημαντικό ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτή η γήρανσή μπορεί να αναχαιτιστεί.

Στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι, ακόμη και εάν υπήρχε επίτευξη ποσοστών γονιμότητας πάνω από το ποσοστό γενεακής αναπλήρωσης, τα ενδεχόμενα οικονομικά οφέλη θα γίνονταν αντιληπτά σε ορίζοντα 20ετίας τουλάχιστον. Παράλληλα η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης καθώς και η ισότητα των δυο φίλων αποτελούν δείκτες κοινωνικής προόδου. Όμως, μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης σημαίνει ότι τα άτομα απολαμβάνουν μεν περισσότερα χρόνια ζωής, αλλά επίσης αυξάνεται και ο χρόνος που διαβιούν σε «κακή» κατάσταση υγείας.

Κατά συνέπεια, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη θωράκιση όλων των κρίσιμων πτυχών του συστήματος κοινωνικής φροντίδας ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις νέες προκλήσεις. Να γίνει προσαρμογή του συνταξιοδοτικού συστήματος στις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης με γνώμονα πάντα τις αρχές της βιωσιμότητας και επάρκειας των συντάξεων. Παράλληλα να γίνει ανακατανομή της χρηματοδότησης του συστήματος υγείας με έμφαση στην ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, της πρόληψης και της μακροχρόνιας φροντίδας.

Χρήσιμα, ακόμα, είναι και μέτρα για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας. Στην κατεύθυνση αυτή είναι η χορήγηση στους εργοδότες οικονομικών ελαφρύνσεων για το κόστος κάλυψης μέρους των αποδοχών που καταβάλλονται κατά την περίοδο χρήσης των γονικών αδειών.

Ο συνδυασμός οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής μπορεί να γίνει εφικτός μέσα από τη χορήγηση οικονομικών βοηθημάτων και κοινωνικών επιδομάτων σε νέες οικογένειες, την ισότιμη χορήγηση άδειας μητρότητας στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, το μειωμένο ωράριο εργασίας καθώς και την εξασφάλιση διαθεσιμότητας προσχολικής φροντίδας.

Το τελευταίο λαμβάνει χώρα μεμονωμένα με πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης και με αποφάσεις των δημοτικών συμβουλίων. Ωστόσο, θα μπορούσε αυτό το μέτρο να γενικευτεί μέσα από ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο της κεντρικής πολιτείας, ώστε να υπάρξει επάρκεια διαθέσιμων δομών και θέσεων σε εθνικό επίπεδο για όλα τα παιδιά (μεσοπρόθεσμα).
Τέλος μέτρα αναχαίτισης της δημογραφικής κατάρρευσης που προκαλούν οι μεταναστευτικές ροές είναι η καλύτερη ενσωμάτωση των μεταναστών στην ελληνική αγορά εργασίας, ο περιορισμός των μεταναστευτικών εκροών, ο επαναπατρισμός των Ελλήνων του εξωτερικού. Επίσης η βελτίωση της ελκυστικότητας της χώρας για αλλοδαπούς υψηλού ανθρώπινου κεφαλαίου καθώς και η ενίσχυση εξωστρέφειας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ώστε να λειτουργεί ως διεθνής πόλος έλξης με ποιοτικά πανεπιστημιακά προγράμματα.
Είναι πλέον κατανοητό ότι το δημογραφικό είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα. Απαιτείται ένα θεσμικό πλαίσιο και ένα εθνικό σχέδιο δράσης, με συντονισμό υπηρεσιών από διάφορα επίπεδα, ενώ είναι σημαντική και η συμμετοχή της ευρύτερης κοινωνίας .



Βαληνδρά Αντιγόνη, Γενικός /Οικογενειακός Ιατρός, Υπ. Δημοτική Σύμβουλος Χαλανδρίου στον συνδυασμό «Αγαπάμε το Χαλάνδρι»