Άννα Διαμαντοπούλου

Κάποιοι μιλούν για εκλογές που θα κρίνουν τη βαθιά υποχώρηση ή ανασύνταξη της αμερικανικού κόσμου, ενώ κάποιοι τις περιγράφουν ως υπαρξιακής σημασίας για το μέλλον των ΗΠΑ, θέλοντας ο καθένας να υπογραμμίσει με τον τρόπο του ότι τελικά πρόκειται για πολιτικό διακύβευμα με επίδικο το ίδιο το μέλλον της Δύσης. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μπορούμε όλοι να αντιληφθούμε είναι ότι η εξέλιξη στο εσωτερικό της Αμερικής θα αποτελέσει μείζονα γεωπολιτικό παράγοντα επηρεασμού και επίδρασης στη διεθνή τάξη πραγμάτων. Ειδικότερα, το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών είναι πολύ κρίσιμο ακριβώς για το μείγμα πολιτικής που θα υιοθετηθεί από τη νέα προεδρία, για το πώς δηλαδή οι ΗΠΑ θα ευθυγραμμίζουν την εσωτερική με την εξωτερική τους πολιτική. Από αυτή την παράμετρο πλέον κρίνεται το μέλλον των σχέσεων των ΗΠΑ με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι ΗΠΑ σήμερα βρίσκονται σε ένα κρίσιμο και συνάμα επικίνδυνο σταυροδρόμι. Από τη μια πλευρά, η δομή της διεθνούς τάξης έχει αλλάξει και δεν απολαμβάνουν τη μονοκρατορία της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα. Η Κίνα έχει πετύχει σημαντική άνοδο, γεγονός που χρησιμοποίησε ο Γκράχαμ Αλισον για να στοιχειοθετήσει την πρόβλεψη ότι η «θουκυδίδεια παγίδα» καθορίζει πλέον τη μοίρα των σινοαμερικανικών σχέσεων. Ο κόσμος πράγματι μεταβάλλεται ραγδαία εντός ενός άναρχου πολυπολικού συστήματος το οποίο ευνοεί αναθεωρητικά κράτη, όπως είναι η Τουρκία, αλλά και δυνάμεις που έχουν συνειδητή θέληση να αλλάξουν ριζικά το διεθνές status quo, όπως είναι η Κίνα, η Ρωσία, αλλά και άλλες αναδυόμενες δυνάμεις σε περιφερειακό επίπεδο.

Ομως η όποια νέα αμερικανική κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να κάνει πολλή δουλειά για να οικοδομήσει τη συνοχή σε μια κοινωνία όπου πλέον κυριαρχεί ο διχασμός και σπανίζει η ομόνοια. Η Αμερική παρουσιάζεται στο εσωτερικό της διχασμένη και εσωστρεφής με επικίνδυνα σενάρια να διαφαίνονται στον ορίζοντα. Κατά τραγική ειρωνεία, την ώρα που ειδικά ο Δυτικός κόσμος χρειάζεται την Αμερική περισσότερο από ποτέ για να κάνει τη δουλειά του εξισορροπητή σε εμπόλεμες περιφέρειες που είναι έτοιμες να καταστούν ανεξέλεγκτες, η ίδια η Αμερική δεν μπορεί να χαρίσει μεγάλο μέρος του εαυτού της σ’ αυτό τον ρόλο. Σε μια τέτοια τάση εξέλιξης των πραγμάτων, οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Ε.Ε. θα τεθούν σε μεγαλύτερη διακύμανση και απόσταση. Αυτό δε σημαίνει ότι θα διαλυθεί ο «ευρωατλαντικός κόσμος» ως ένα και ενιαίο πράγμα, όμως κάτι το οποίο είναι σε κίνηση αυτονόμησης από καιρό τώρα θα επιταχυνθεί. Ο τρόπος και ο χρόνος που θα εξελιχθεί αυτή η κίνηση μπορεί να αποβεί χειραφετητικός και αναπτυξιακός για Ευρώπη, εξίσου όμως και γεωπολιτικά επικίνδυνος. Αυτό θα εξαρτηθεί και από το ευρωπαϊκό ξύπνημα και τη δυναμική που θα επιδείξει.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα και την Τουρκία, επίσης προκύπτουν ευκαιρίες και κίνδυνοι, καθώς η σημερινή κατάσταση προσδίδει στις δύο χώρες γεωπολιτική αξία, για διαφορετικούς λόγους στην καθεμία. Η Ελλάδα είναι ένας σταθερός και αξιόπιστος δυτικός σύμμαχος, με αυξημένο ρόλο σταθερότητας και τήρησης των διεθνών κανόνων δικαίου σε μια αβέβαιη και ασταθή γειτονιά. Η Τουρκία, με αυξημένο γεωπολιτικό δυναμικό τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτύξει ενεργητικό ρόλο σε περιοχές παγκόσμιου ενδιαφέροντος, επιδιώκοντας να εξαργυρώσει τη στρατηγική της σημασία στον ευρύτερο συσχετισμό αντιπαλότητας Δύσης - Ανατολής.

Η χώρα μας τα τελευταία χρόνια και με τις δύο διαφορετικές πολιτικά προεδρίες έχει ενισχυθεί ως στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ. Ομως, παρά το γεγονός ότι Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί έχουν δείξει μονιμότερο ενδιαφέρον για μείωση των εντάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μια εξέλιξη επίτασης της εσωστρέφειας στις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να τις καταστήσει λιγότερο ενεργές στο να βοηθήσουν στην αποφυγή μιας ελληνοτουρκικής κρίσης. Γι’ αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να διαμορφωθούν άμεσες γραμμές επικοινωνίας με τη νέα αμερικανική διοίκηση και τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ.

Συμπερασματικά, η νέα κυβέρνηση στις ΗΠΑ θα προσπαθήσει κατά προτεραιότητα να αφοσιωθεί στο έργο της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης της αμερικανικής κοινωνίας και μέσα από την επιχείρηση αυτή, με τη μοίρα του υπόλοιπου κόσμου. Αυτή η προσπάθεια δεν γίνεται να πετύχει αν δεν ακολουθηθεί ένας ήπιος παρεμβατισμός στην αμερικανική εξωτερική πολιτική που θα κρατάει ίσες αποστάσεις τόσο από τον απομονωτισμό όσο και από τον ακραίο παρεμβατισμό. Το αν θα μπορέσει να πετύχει αυτή την ισορροπία, θα φανεί. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι η εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ, όπως και κάθε μεγάλης δύναμης, παράγει και την εξωτερική της πολιτική και αυτό ταυτόχρονα αποτελεί συνολικό πρότυπο για τη Δύση. Είναι κρίσιμο λοιπόν για τον Δυτικό κόσμο να υπάρξει ισορροπία και ομαλότητα στο εσωτερικό των ΗΠΑ, γεγονός που θα ωφελήσει και την παγκόσμια ισορροπία και συνύπαρξη.