Τράπεζες: Μεγάλος ασθενής ή και ένοχος;

Πριν 26 περίπου χρόνια ξέσπασε το «σκάνδαλο Κοσκωτά». Ανεπιφύλακτα σκάνδαλο. Τεραστίων διαστάσεων. Προκάλεσε σεισμικές δονήσεις στο πολιτικό σύστημα. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα μαθεύτηκε μια απλή, αλλά πελώρια απάτη. Ενας νεαρός επιχειρηματίας από το πουθενά αγόρασε μια μικρή τράπεζα με τα λεφτά των καταθετών της! Αγνωστος όγκος από τις καταθέσεις εξαφανίστηκε προς οποιαδήποτε κατεύθυνση του παγκόσμιου χωριού. Προφανώς τα ενθυλάκωσε. Αυτός και οι συγγενείς του.

Και κάποιοι φίλοι του. Ενα μέρος των καταθέσεων διοχετεύτηκε σε προσωπικές επιχειρηματικές δραστηριότητες του φιλόδοξου διοικητή. Χρηματοδότησε και εφημερίδες. Και ένδοξους ποδοσφαιρικούς συλλόγους. Και ανόητους πολιτικούς. Μέχρι που προκάλεσε. Κάποιοι πρότειναν θεσμικές αλλαγές στον τραπεζικό τομέα. Οι περισσότερες εγκρίθηκαν. Και τότε όλοι πιστέψαμε πως οι τράπεζες θα ήταν αποκλειστικά εργαλείο ανάπτυξης και γνήσιων επιχειρηματικών πρωτοβουλιών. Ποτέ πια φωλεά αξιοποίνων πράξεων.

Αμ δε! Μέσα σε λίγα χρόνια ξέσπασαν τραπεζικά σκάνδαλα. Το ένα μετά το άλλο. Διοικητές τραπεζών να χρηματοδοτούν προσωπικά τους εγχειρήματα με χρήματα ιδιωτών καταθετών. Διοικητές τραπεζών να σωρεύουν προσωπικό πλούτο πάλι με τον οβολό κατάθεσης απλών συμπολιτών μας. Μεγαλοστελέχη τραπεζών να μοιράζουν σε φίλους τους και στις παρέες τους δάνεια με μηδενικές εγγυήσεις για την επιστροφή τους. Ανετα και επιπόλαια.

Μέχρι τις τελευταίες ημέρες πιστεύαμε ότι αυτή η βαθιά ανήθικη και έντονα εγκληματική συμπεριφορά δεν είχε αγγίξει τις κρατικές ή τις ελεγχόμενες από το κράτος τράπεζες. Και αυτή η αθωότητα σήμερα πια χάθηκε. Δάνεια σε φίλους και παρέες για την απόκτηση ακινήτων στο εξωτερικό. Στο όνομα παιδιών τους ή και σε άλλα περίεργα πρόσωπα. Και με απαγόρευση στο πιστωτικό ίδρυμα να παρακολουθεί την εξέλιξη και τη διαδρομή του δανείου που αυτό χορήγησε. Κάποτε το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο ήταν το ίδρυμα στο οποίο οι χιλιάδες απλοί μικροκαταθέτες εμπιστεύονταν τις αποταμιεύσεις τους. Ηταν ο κουμπαράς των φτωχών και των μικρομεσαίων.

Η διαπίστωση είναι σχεδόν αυτονόητη. Δεν υπάρχουν αποτελεσματικοί μηχανισμοί αποτροπής των σκανδάλων στον τραπεζικό τομέα. Η Τράπεζα της Ελλάδος, παρά τον ενισχυμένο ρόλο της με βάση τις θεμελιώδεις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αδυνατεί. Δεν φρόντισε να αποκτήσει τον αναγκαίο μηχανισμό. Και προφανώς στερείται από την πρόσφορη τεχνογνωσία.
Και με την ευκαιρία. Δεν πρέπει να λησμονήσουμε ότι οι περισσότερες τράπεζες συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση και επαύξηση της «φούσκας» του χρηματιστηρίου των τελευταίων ετών της δεκαετίας του ’90. Με παραπλανητικά ενημερωτικά δελτία «φιλόδοξων επιχειρηματιών» για τα δήθεν επενδυτικά τους σχέδια παγίδεψαν τους μικρομεσαίους. Ούτε πρέπει να αγνοήσουμε τον σημαντικό ρόλο των τραπεζών στην αλόγιστη αύξηση και ένταση της καταναλωτικής ροπής των ιδιωτικών νοικοκυριών.

Η Δικαιοσύνη πρέπει να αφεθεί απερίσπαστη στο έργο της. Η ιστορική ευθύνη ανήκει στην πολιτική τάξη. Μπορεί, κατά τη διάρκεια της ελληνικής προεδρίας, να οριστικοποιηθεί το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την ενιαία τραπεζική αγορά. Θα υπάρξει όφελος. Αυτό δεν αρκεί. Αναγκαίο το τραπεζικό σύστημα για την παρακαταθήκη του πλούτου και την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας. Η έντιμη εποπτεία, όμως, και ο δραστικός έλεγχός του από την πολιτική εξουσία αποτελούν επείγουσα και δραματική προτεραιότητα.