Από τα συνθήματα και τις ύβρεις στα υπαρκτά διλήμματα

Οι εκλογές αποτελούν την κορυφαία εκδήλωση της λαϊκής κυριαρχίας σε ένα κοινοβουλευτικό δημοκρατικό σύστημα. Γι’ αυτό είναι και κρίσιμες και σπουδαίες. Η αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου του 2015 έχει πρόσθετα χαρακτηριστικά: τη φύση και το περιεχόμενο υπαρκτών διλημμάτων. Κανένα ερώτημα δεν επιδέχεται μία και μόνο απάντηση.

Πρώτο δίλημμα: Στις διπλές εκλογές του 2012 η παραμονή μας στη ζώνη του ευρώ ήταν το πρώτο δίλημμα. Θέλαμε ειλικρινά να παραμείνουμε στη Ευρωζώνη ή ακόμα και στην Ευρωπαϊκή Ενωση; Τα σημερινά διλήμματα είναι διαφορετικά. Δεν  επιτρέπεται να είναι Σαμαράς ή Τσίπρας. Κανένας δεν εμποδίζει την όποια διαπραγμάτευση. Η Ευρώπη, άλλωστε, το έχει υποσχεθεί. Θέλουμε πραγματικά την ενίσχυση των σχέσεων και δεσμών μας με την Ευρώπη; Που διαρκώς εξελίσσεται και διευρύνεται. Ή επιδιώκουμε την καταχρηστική εκμετάλλευση των υπαρκτών ή νομιζόμενων δικαιωμάτων μας με παράλληλο περιορισμό των δικών μας υποχρεώσεών; Που τις έχουμε αναλάβει. Και μας δεσμεύουν μέχρι την τροποποίησή τους μέσα από θεσμικά οργανωμένες διαδικασίες.

Δεύτερο δίλημμα: Πολλοί επικαλούνται την ανάγκη ανάπτυξης έναντι της πολιτικής -άγριας και συχνά απάνθρωπης- λιτότητας. Δεν εννοούμε, όμως, όλοι το ίδιο. Ούτε επιλέγουμε τις ίδιες μεθόδους και στόχους ανάπτυξης. Τις τελευταίες δεκαετίες επιλέξαμε ένα ανορθόδοξο μοντέλο ανάπτυξης. Δώσαμε μεγάλη έμφαση στην ανέλεγκτη διόγκωση της κατανάλωσης και διαμέσου αυτής στοχεύσαμε στην ανάπτυξη. Αυτό απέδειξε την ασυγχώρητη μωρία των πολιτικών και της πολιτικής που αυτοί υπηρέτησαν. Καταχρεώθηκε το κράτος. Υπερχρεώθηκαν τα νοικοκυριά. Ετσι φτάσαμε άδοντες και ξένοιαστοι στο τελευταίο στάδιο πριν από τη χρεοκοπία. Το περιεχόμενο του διλήμματος είναι σαφές.

Τρίτο δίλημμα: Τι κράτος θέλουμε να έχουμε; Το σημερινό; Αναμφισβήτητα σπάταλο!

Αναμφισβήτητα γραφειοκρατικό, αντιπαραγωγικό και αντιαναπτυξιακό. Με πολλές εστίες διαφθοράς! Μη φιλικό στον πολίτη. Συχνά εχθρικό! Δεν είναι υπεύθυνοι γι’ αυτό οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ούτε ένοχοι όσοι κατάφεραν να βολευτούν. Τα κόμματα (όλα και από οποιαδήποτε θέση και ρόλο!) έτσι διαπαιδαγώγησαν τις νέες γενιές και τους γονείς τους. Το Σύνταγμά μας περιλαμβάνει σπουδαία κεφάλαια για την οργάνωση της Ελληνικής Πολιτείας. Μερικά από αυτά είναι και υποδειγματικά. Οπως αυτό με τις θεμελιώδεις αρχές της Ελληνικής Δημοκρατίας και την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Καταφέραμε, όμως, να εγκαθιδρύσουμε και ένα καινούριο «παρασύνταγμα». Τα κόμματα απέκτησαν υπερνομοθετική ισχύ. Και κατάφεραν να καταβροχθίσουν την ελεύθερη και ανοιχτή κοινωνία. Αν δεν την καπέλωσαν.

Τέταρτο δίλημμα: Ποια είναι η ειλικρινής και γνήσια στάση μας απέναντι στα αλλεπάλληλα φαινόμενα και σκάνδαλα διαφθοράς; Θεωρητικά όλοι είμαστε ενάντια σε κάθε μορφή διαφθοράς. Οχι σπάνια τη χρησιμοποιούμε ως μέσο επίθεσης και πολιορκητικό κριό εξόντωσης των πραγματικών ή προσχηματικών αντιπάλων μας. Στην πράξη την ανεχθήκαμε.

Συμβιβαστήκαμε με αυτή. Με κραυγές ότι το «πάρτυ τέλειωσε» δεν επιλύεται το πρόβλημα της διαφθοράς και της ανομίας. Απαιτείται μια άλλη πολιτική παιδεία και ένας άλλος πολιτικός πολιτισμός. Απαιτείται κοινωνική αλλαγή. Και μια ανατροπή στη δημόσια συμπεριφορά μας. Οχι με αφορισμούς. Οχι με εξορκισμούς. Με κανόνες και αξίες. Και οπωσδήποτε και με μια πλατιά κλίμακα κυρώσεων που επιβάλλονται έγκαιρα.  Προφανώς υπάρχουν κι άλλα διλήμματα. Κι άλλοι δισταγμοί. Μπροστά σε διαφορετικές και εναλλακτικές πολιτικές. Αυτά, όμως, τα πιο πάνω τέσσερα διλήμματα δεν μπορούν να αντικατασταθούν, να υποκατασταθούν, να περικοπούν ή να αλλοιωθούν. Μόνο έτσι θα επιβεβαιωθεί και ο ιστορικός χαρακτήρας της κορυφαίας αυτής αναμέτρησης. Μπορεί, φυσικά, ο εκλογέας να επενδύσει τα διλήμματα αυτά με την αυθόρμητη οργή του ή με τη δικαιολογημένη αγανάκτησή του. Σε όλους τους μεγάλους ιστορικούς σταθμούς συνυπάρχει και ένα τιμωρητικό στάδιο. Αλλοτε προηγείται χρονικά. Αλλοτε εξελίσσεται παράλληλα. Και συνδιαμορφώνει τους νέους κανόνες και αξίες.

 * Ο Αντώνης Ν. Βγόντζας είναι δικηγόρος, ποινικολόγος