Λοίμωξη Covid και καρδιά: Διαχρονική παρακολούθηση

Σύμφωνα με τα τελευταία επιδημιολογικά δεδομένα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) έχουν καταγραφεί πάνω από 213 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κιρούσματα και πάνω από 4,4 εκατομμύρια θάνατοι, καθιστώντας την ασθένεια Covid-19 ως μία από τις πιο θανατηφόρες πανδημίες της ανθρώπινης ιστορίας.

Από αρχικές ακόμα παρατηρήσεις ήταν σαφές πως η ασθένεια Covid-19 δεν αποτελούσε μία νόσο αποκλειστικά του αναπνευστικού συστήματος αλλά επηρέαζε και άλλα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Όσον αφορά τη σχέση της νόσου Covid-19 με το καρδιαγγειακό σύστημα, τα μέχρι στιγμής δεδομένα δείχνουν πως η λοίμωξη από κορωνοϊό SARS- CoV-2 είναι πιο πιθανό να συμβεί σε ασθενείς με υποκείμενα καρδιαγγειακά νοσήματα όπως καρδιακή ανεπάρκεια, αρτηριακή υπέρταση και στεφανιαία νόσο, ιδίως αν πρόκειται για ηλικιωμένους ή/και άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη. Οι ασθενείς αυτοί φαίνεται να εμφανίζουν σοβαρότερα συμπτώματα της νόσου με υψηλά ποσοστά πνευμονίας, ενώ αποτελούν ένα ικανό ποσοστό των καταγραμμένων θανάτων. Η υποξυγοναιμία ως αποτέλεσμα της προσβολής των πνευμόνων και η πτώση της αρτηριακής πίεσης λόγω της γενικευμένης φλεγμονής είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που επιβαρύνουν το καρδιαγγειακό σύστημα καθιστώντας τους καρδιοπαθείς μία ευάλωτη ομάδα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και στενής περαιτέρω παρακολούθησης.

Συχνά ασθενείς που νοσούν ή έχουν αναρρώσει από Covid-19 αναφέρουν συμπτώματα όπως ζάλη, δύσπνοια, θωρακικό άλγος και αίσθημα παλμών που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε ένα ικανό ποσοστό σε προσβολή του καρδιαγγειακού συστήματος. Νεότερα δεδομένα αναδεικνύουν τη συχνή μυοκαρδιακή βλάβη των ασθενών με Covid-19 με αυξημένα ποσοστά τροπονίνης. Η βλάβη αυτή, και με βάση τη γνώση μας από άλλους ιούς, θα μπορούσε να αποδοθεί σε απευθείας δράση του κορωνοϊού στα μυοκαρδιακά κύτταρα, η σύνδεση του οποίου επάγεται από τους καρδιακούς υποδοχείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, ή πιθανότερα στο πλαίσιο της υπέρμετρης φλεγμονώδους αντίδρασης που προκαλεί η νόσος Covid-19.

Η φλεγμονώδης αυτή αντίδραση θα μπορούσε θεωρητικά τουλάχιστον να προκαλέσει ρήξη αθηρωματικής πλάκας στις στεφανιαίες αρτηρίες οδηγώντας σε έμφραγμα του μυοκαρδίου και επιβαρύνοντας σαφέστατα την κλινική πορεία του ασθενούς. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί βέβαια ότι ο συνηθέστερος παθοφυσιολογικός μηχανισμός εκδήλωσης εμφράγματος του μυοκαρδίου στους ασθενείς με Covid-19 είναι η ανισσοροπία μεταξύ προσφοράς και αναγκών του μυοκαρδίου σε οξυγόνο ως αποτέλεσμα της αυξημένης καρδιακής συχνότητας, της υποξυγοναιμίας και της συχνά παρατηρούμενης αναιμίας.

Κατά τη διάρκεια της οξείας νόσησης, τα αυξημένα επίπεδα τροπονίνης, όταν συνοδεύονται από ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις, συνδέονται με χειρότερη έκβαση αυτών των ασθενών. Επιπρόσθετα, η συστηματική φλεγμονή προσβάλει το ενδοθήλιο των αγγείων με προδιάθεση για την ανάπτυξη επικίνδυνων θρόμβων, ενώ παράλληλα επηρεάζεται η σωστή αιμάτωση των οργάνων. Επιπλέον, οι ασθενείς εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά κολπικής μαρμαρυγής.

Αντικείμενο εντατικής έρευνας και προβληματισμού το τελευταίο διάστημα αποτελεί η δημιουργία ή όχι μόνιμης βλάβης στο μυοκάρδιο των ασθενών που ανέρρωσαν από Covid-19. Οι μακροπρόθεσμες καρδιαγγειακές συνέπειες της λοίμωξης Covid-19 είναι λογικό να μην έχουν με σαφήνεια περιγραφεί αφού η έναρξη της πανδημίας είναι πρόσφατη. Μία μελέτη ασθενών χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου που εμφάνισαν υψηλές τιμές τροπονίνης κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους είχαν σε σύγκριση με υγιή άτομα χαμηλότερα κλάσματα εξώθησης της αριστερής και δεξιάς κοιλίας, καθώς και εκτεταμένη ίνωση στο μυοκάρδιο στην μαγνητική απεικόνιση. Το κατά πόσο τα ευρήματα αυτά θα επηρεάσουν την πρόγνωση των ασθενών αναμένεται να αποδειχθεί.

Από τα ανωτέρω είναι σαφές πως τα άτομα που ανέρρωσαν από λοίμωξη Covid-19, ανεξάρτητα αν πάσχουν από κάποιο καρδιαγγειακό νόσημα, θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά για την πιθανή εμφάνιση καρδιακών επιπλοκών. Ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να τονίσει στους ασθενείς ότι στην περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων όπως συγκοπή, προκάρδιο άλγος, ανεξήγητη δύσπνοια και αίσθημα παλμών να αναζητήσουν άμεσα ιατρική βοήθεια. Κρίνεται σκόπιμο λόγω της συχνής υποκλινικής προσβολής του μυοκαρδίου οι ασθενείς που ανέρρωσαν να υποβάλλονται σε τακτικό καρδιολογικό έλεγχο που θα περιλαμβάνει λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, υπέρηχο καρδιάς, ηλεκτροκαρδιογράφημα και μέτρηση τροπονίνης.

Για την καλύτερη παρακολούθηση των ασθενών που έχουν αναρρώσει από Covid-19 είναι σκόπιμη η ανάπτυξη ειδικών ιατρείων Covid-19 που θα εξασφαλίζουν την καλύτερη δυνατή παρακολούθηση και τη γρηγορότερη αναγνώριση πιθανών επιπλοκών. Τέλος θα πρέπει να τονιστεί πως η καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου Covid-19 είναι η πρόληψη με την εφαρμογή όλων των απαραίτητων μέτρων προστασίας καθως και ο εμβολιασμός.

ΤΡΙΚΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Αν. Καθηγητης
Συντονιστης Διευθυντης Καρδιολογικης
Κλινικης ΓΝΑ ΕΛΠΙΣ