Δημήτρης Δανίκας

Ο Γκορμπατσόφ, ο τελευταίος γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ και το απόλυτο αφεντικό αυτής της αχανούς χώρας. Ο «Γκόρμπι» της Περεστρόικα και της Γκλάσνοστ. Δηλαδή της «αναδιάρθρωσης», προφανώς της ελεγχόμενης οικονομίας. Και δηλαδή της «διαφάνειας» σε όλα. Φυσικά και πρωτίστως στις κομματικές διαδικασίες, στις εκτοπίσεις, στις διαγραφές και τα παρόμοια.

Με απλά λόγια, ο «Γκόρμπι» προσπάθησε να τα αλλάξει όλα. Να επαναφέρει κάποιες καπιταλιστικές οικονομικές λειτουργίες και να καταστρέψει τους σκοτεινούς κομματικούς μηχανισμούς. Δηλαδή η ΕΣΣΔ να υιοθετήσει διαδικασίες ανταγωνιστικής οικονομίας. Και ταυτοχρόνως να ενσωματώσει στοιχεία Δυτικής δημοκρατίας. Το σύνθημα ήταν «να τα αλλάξουμε όλα».

Πάμε παρακάτω. Ολα αυτά αποδείχτηκαν κούφια λόγια. Γι’ αυτό ο μέσος Σοβιετικός πολίτης, κουρασμένος από ένα διαρκές και επαναλαμβανόμενο κομματικό μπλα-μπλα και από μια αστήρικτη επιχειρηματολογία, όχι μόνο διαφώνησε, αλλά και δεν τον υποστήριξε. Η δημοτικότητά του στα Τάρταρα κατρακύλησε.

Η Δύση υποδέχτηκε τον «Γκόρμπι» με ανοιχτές τις αγκάλες. Ομως ο σοβιετικός λαός τού γύρισε την πλάτη. Περίπου ήρωας για τις ΗΠΑ και την ίδια στιγμή περιφρονημένος από τον μέσο Σοβιετικό πολίτη. Γιατί;

Μα φυσικά λόγω άδειας τσέπης και περιορισμένων καταναλωτικών αγαθών. Οι μισθοί καθηλωμένοι. Τα ράφια μισοάδεια. Η αλλαγή όνειρο απατηλό. Η πραγματικότητα εφιαλτική. Πάμε παρακάτω.

Το καθεστώς της Σοβιετικής Ενωσης ούτε σοσιαλιστικό, ούτε φιλολαϊκό, ούτε κομμουνιστικό. Και συνέβη τούτο το αντιφατικό. Το προλεταριάτο της Δύσης ωφελήθηκε από τον μπαμπούλα του σοβιετικού μοντέλου. Και στους μισθούς, και στις συντάξεις, και στις άλλες κοινωνικές παροχές. Ομως εσωτερικά η κρατικά ελεγχόμενη οικονομία ό,τι χειρότερο για την τσέπη και τα καταναλωτικά αγαθά του μέσου Σοβιετικού πολίτη.

Οπως έλεγε και ένας Σοβιετικός αξιωματούχος, «εμείς κάνουμε ό,τι τους πληρώνουμε και εκείνοι κάνουν πως δουλεύουν και αποδίδουν»! Απίστευτο!

Τα ρούβλια έπεφταν βροχή για τη συντήρηση και ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας. Ο Ψυχρός Πόλεμος αποδείχτηκε η καλύτερη επινόηση, το απόλυτο όπλο καταστροφής του σοβιετικού μοντέλου. Οι επιτελείς των μεγάλων Δυτικών χωρών, κυρίως των ΗΠΑ, άνοιγαν σαμπάνιες.

Με τους εξοπλισμούς στέγνωνε η σοβιετική οικονομία. Και με τις εκτοπίσεις και τις εκτελέσεις αλλά και τις αφανείς κομματικές διαδικασίες οι Δυτικές χώρες εξασφάλιζαν μεγάλο πλεονέκτημα έναντι του σοβιετικού αντιπάλου.

Το δίλημμα αποκαλυπτικό και καταλυτικό: πού επιθυμείς να ζήσεις; Σε ένα καθεστώς απαγορεύσεων και εκτοπισμών ή στο Δυτικό της ανεργίας μεν, αλλά της απόλυτης ελευθερίας; Ο Στάλιν αποδείχτηκε, πλαγίως, ο καλύτερος υποστηρικτής του Δυτικού καπιταλισμού. Και οι επεμβάσεις με τα σοβιετικά τεθωρακισμένα να «χορεύουν» στην Πράγα, στη Βουδαπέστη και το Βερολίνο, η καλύτερη, η πιο αποτελεσματική και ανέξοδη προπαγάνδα του Δυτικού καπιταλισμού.

Από εδώ η ελευθερία, από εκεί τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και αναδιαπαιδαγώγησης! Γι’ αυτό το σοβιετικό μοντέλο κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Γι’ αυτό με το πραξικόπημα εναντίον του «Γκόρμπι» δεν άνοιξε ρουθούνι. Γι’ αυτό η αλλαγή από τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» στον σοβιετικό καπιταλισμό έγινε χωρίς να πέσει μισή ντουφεκιά.

Η απογοήτευση, η απελπισία, τα άδεια ράφια, οι απαγορεύσεις εξόδου προς άλλες, καπιταλιστικές χώρες, αλλά και εντός της σοβιετικής επικράτειας και οι αφανείς κομματικές διαδικασίες, όλα αυτά και πολλά άλλα οι μπουλντόζες που γκρέμισαν το σοβιετικό σύστημα.

Ποιο το βασικό, το αξεπέραστο και το αθεράπευτο ελάττωμα; Η ακαμψία. Ο δογματισμός. Η ακινησία. Οπως έλεγε ο Κομφούκιος, αν δεν κάνω λάθος, «ό,τι λυγίζει επιβιώνει, ό,τι είναι άκαμπτο και αλύγιστο γκρεμίζεται και καταστρέφεται».

Οι επιτελείς των μεγάλων Δυτικών δυνάμεων ήξεραν πως με τον «Γκόρμπι» και την Περεστρόικα το σοβιετικό μοντέλο θα εξαερωθεί εν μια νυκτί. Γι’ αυτό τον υποστήριζαν. Γι’ αυτό τον αποθέωναν.

Το συμπέρασμα απλό: σύντροφοι, χάσαμε, αλλά αρκετοί εξ ημών και υμών μυαλό δεν βάλαμε!