Δρ Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά

Τα πρώτα κρούσματα αυτής της πανδημίας εμφανίστηκαν μέσα στις οικογένειες με τη μορφή της ενδοοικογενειακής βίας. Εύκολα θύματα είναι οι γυναίκες και τα παιδιά που βιώνουν τον πόνο και τη φρίκη από τον ‘δικό τους’ άνθρωπο. Η κοινωνική απομόνωση είναι μια από τις πιο εξέχουσες τακτικές που χρησιμοποιούν οι κακοποιοί για να απομακρύνουν τα θύματα από τα δίκτυα υποστήριξης τους (Coohey 2007; Menjívar και Salcido 2002). Τώρα που η φυσική απομόνωση αποτελεί μια αναγκαία συνθήκη προστασίας κατά της εξάπλωση του ιού, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας έχουν αυξηθεί σημαντικά (van Gelder et al. 2020). Σε όλες τις χώρες, οι Εθνικές Γραμμές για την Ενδοοικογενειακή Βία αναφέρουν σημαντική αύξηση των κλήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Γενικής Γραμματείας, οι κλήσεις για περιστατικά βίας, τον Απρίλιο, έφθασαν τις 1.070, ενώ οι αντίστοιχες κλήσεις, τον Μάρτιο, ήταν 325. Εξίσου ανησυχητική είναι η αύξηση των κλήσεων για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, τον Απρίλιο, με 648 κλήσεις. Σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι εννέα στα δέκα άτομα που κάλεσαν στη γραμμή SOS 15900, ανέφεραν ότι δεν είχαν παρόμοια περιστατικά βίας στο παρελθόν. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ΣΠΑΒΟ (Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια) στην Κύπρο, κατά την περίοδο από 9 Μαρτίου έως και 31 Μαρτίου του 2020, το ποσοστό ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκε κατά 47% συγκριτικά με τους προηγούμενους μήνες.

Η πανδημία έχει επιφέρει οικονομική εξαθλίωση σε πολλές οικογένειες και αυτό με τη σειρά του γεννά συναισθήματα θυμού και απελπισίας που ζητούν εκτόνωση. Ο ασφαλέστερος τρόπος είναι αυτός ο θυμός να διοχετευθεί στα αγαπημένα πρόσωπα μέσα στην οικογένεια που θυματοποιούνται και υποφέρουν. Αρκετές φορές η κατάσταση είναι τόσο επικίνδυνη που επιβάλλεται η απομάκρυνση κάποιων μελών από την οικογενειακή εστία και η παραμονή τους σε ξενώνες φιλοξενίας μέχρι να διευθετηθεί το θέμα νομικά. Οι περιορισμοί όμως στη δημόσια υγεία που τέθηκαν για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του ιού έχουν επίσης μειώσει την πρόσβαση σε εναλλακτικές λύσεις.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η πανδημία του Covid-19 επηρεάζει τις συμπεριφορές και την ψυχική υγεία όλων μας με ποικίλους τρόπους. Τα παιδιά δεν θα μπορούσαν να βγουν αλόβητα από αυτή τη δοκιμασία. Μέσα στο γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας, φόβου, ανασφάλειας και κινδύνου, τα παιδιά δείχνουν να προσαρμόζονται εύκολα στις νέες συνθήκες, όμως στην πραγματικότητα υποφέρουν σιωπηλά μέχρι τη στιγμή που το όριο της αντοχής σπάει και ξεσπούν με εκρήξεις θυμού και βίας σε όποιον βρίσκεται δίπλα τους.

Τα σχολεία ανοίγουν αλλά τίποτα δεν θυμίζει την προηγούμενη κατάσταση. Οι εκπαιδευτικοί είναι οι σύγχρονοι ήρωες που για άλλη μια φορά πέφτουν στη πρώτη γραμμή προκειμένου να διαφυλάξουν τόσο τη ψυχική όσο και σωματική υγεία των παιδιών μας. Τα παιδιά όμως γυρίζουν στο σχολείο και μαζί με τα βιβλία τους κουβαλούν ένα αβάσταχτο φορτίο θλίψης που παίρνει τη μορφή του θυμού. O θυμός αυτός αποδεικνύει περίτρανα ότι τα παιδιά καταρρέουν από τις όποιες ματαιώσεις βιώνουν στην καθημερινότητα τους. Αδύναμα ψυχικά να αναζητήσουν εναλλακτικές πηγές απόλαυσης που δεν σχετίζονται με τις εξωτερικές διασπάσεις, θυμώνουν και ξεσπούν τόσο σε γονείς, καθηγητές και συμμαθητές όσο και αγνώστους που τυχαίνει να τους δώσουν αφορμή για ένταση. Ο ξυλοδαρμός του φύλακα στο μετρό είναι ένα από τα πολλά συμβάντα έξαρσης βίας. Σοκάρουν οι εικόνες παιδιών να χτυπούν με μανία ένα συνάνθρωπο πεσμένο στο έδαφος. Ανεξαρτήτως ποιος προκάλεσε τι, η εικόνα παιδιών που κόντρα στη φύση τους μετατρέπονται σε θηρία που χτυπούν με λύσσα και μανία έναν άλλο άνθρωπο σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας ψυχικής και κοινωνικής παρακμής.

Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις που περιγράφουν αποτρόπαιες πράξεις βίας. Ξυλοδαρμοί, εγκλήματα, και επιθετικότητα αποτελούν κάποια από τα συστατικά της νέας πανδημίας. Μιας πανδημίας που φαίνεται ότι δεν θα περάσει γρήγορα. Θα αφήσει εκατομμύρια νεκρούς στη ψυχή και το σώμα και θα χαράξει νέες ψυχές που θα κουβαλούν τα σημάδια πόνου σε όλη τους της ζωή.

Απομακρυσμένοι από ότι θα μπορούσε να δώσει ελπίδα και στήριξη, ο νέος άνθρωπος παλεύει ανυπεράσπιστος με τους σύγχρονους δαίμονες. Τους δικούς του και των συνανθρώπων του.

Η εύρεση ενός ‘εμβολίου΄ που θα καθησυχάσει τις ψυχές, θα τις μαλακώσει και θα τις κάνει πιο δυνατές είναι επιτακτική ανάγκη για την αντιμετώπιση της νέας πανδημίας που φαίνεται να είναι ισχυρότερη της πρώτης. Αυτό το εμβόλιο όμως είναι δύσκολο να δημιουργηθεί γιατί απαιτεί την ατομική συμβολή όλης της ανθρωπότητας. Πρέπει να σπάσει το αυτιστικό μας κουκούλι και να αγαπήσουμε το συνάνθρωπο μας ως εαυτόν. Να παραδεχτούμε τις αδυναμίες μας και να ζητήσουμε τη στήριξη ειδικών που θα βοηθήσουν στην συναισθηματική αποφόρτιση. Οι γονείς οφείλουν να αναζητήσουν βοήθεια με τα πρώτα σημάδια αλλαγής που θα αντιληφθούν. Δεν είναι ο ρόλος των γονέων να θεραπεύσουν τη ψυχή των παιδιών τους όταν αυτή αιμορραγεί. Δεν αποδεικνύουν την ανικανότητα τους ως γονείς εάν εμπιστευτούν έναν ειδικό που θα βοηθήσει το παιδί να απομακρυνθεί από τη δυσλειτουργική θέση που έχει μπει και να αποκτήσει ένα ισχυρότερο ψυχικό σώμα που δεν θα κλονίζεται από τις όποιες δυσκολίες και ματαιώσεις αντιμετωπίσει στη ζωή του. Είναι ανώτατη πράξη αγάπης και στήριξης να αναζητήσουμε άμεσα βοήθεια από ειδικούς. Αλλά για να αντιληφθούμε τις ανάγκες και τα προβλήματα των παιδιών μας πρέπει να αφιερώσουμε χρόνο μαζί τους. Τα παιδιά βομβαρδίζονται με δραστηριότητες που ουσιαστικά τα κρατούν μακριά από τους γονείς. Επενδύουν οι γονείς στην υπεραπασχόληση των παιδιών τους και παραμελούν αυτό που τα πραγματικά χρειάζονται τα παιδιά: Ποιοτικό χρόνο μαζί τους!

Με αυτό τον τρόπο ροκανίζονται οι σχέσεις γονέων-παιδιών και αδυνατούν οι δεσμοί εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Και πως να εμπιστευτείς και να ανοιχτείς σε κάποιον που δεν βρίσκει χρόνο να ‘δει’ τις ανάγκες σου;

Ο θυμός δεν αφήνει κανέναν αλώβητο στο πέρασμα του. Απλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς και μεταμορφώνει τον άνθρωπο σε ένα θηρίο που ικανοποιείται μόνο με σάρκα και αίμα. Είτε αυτό βγαίνει από το σώμα είτε από τη ψυχή. Δεν αφορά συγκεκριμένες ηλικίες και φύλλο. Όλοι θα νοσήσουμε και λίγοι θα καταφέρουμε να επιζήσουμε. Και αυτό γιατί ο Άλλος εδώ και πολλά χρόνια ήταν αόρατος και ασήμαντος μπροστά στην καλοσχεδιασμένη αλλά ουσιαστικά ανίσχυρη παντοδύναμη εικόνα εαυτού που μας είχαν επιβάλλει να δημιουργήσουμε. Επενδύσαμε στο Εγώ και καταστρέψαμε το Εμείς. Η οικογένεια όμως δομείται αποκλειστικά από το Εμείς. Από την ικανότητα συμπόρευσης με τον/την σύντροφο και τα παιδιά, επιτρέποντας τους την αυτονόμηση και την εξέλιξη. Δομείται επάνω σε βάσεις που κύρια υλικά τους είναι η ενσυναίσθηση και ο σεβασμός. Θα πρέπει λοιπόν να επαναπροσδιορίσουμε τη θέση μας και να δημιουργήσουμε μια αγαπητική σχέση με τον εαυτό μας και τον Άλλο. Μια θέση που δεν θα επιτρέπει σε κανέναν να μας κακοποιεί, λεκτικά ή σωματικά. Μια θέση που θα μας επιτρέπει μέσα στη δική μας οδύνη να δούμε και την οδύνη του άλλου. Η εξάπλωση της νέας πανδημίας γίνεται όπως προανέφερα με ταχύτατους ρυθμούς και δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική και χρειάζεται να κινηθούμε γρήγορα πριν αφήσουμε την Ανθρώπινη φύση να ξεπέσει και να μετατραπεί σε ένα τέρας που βρυχάται και σκορπά θάνατο στο πέρασμα της.