Η ανατομία ενός πολέμου χωρίς τέλος

Κάτι τέτοιο δεν είχε γίνει με την Γεωργία (south Οssetia και Abkhazia) το 2008, ούτε με την κατοχή και προσάρτηση στην Ρωσία της Κριμαίας την 20ή Φεβρουαρίου 2014. Η Ευρώπη παρέμεινε λαμπερή χωρίς σκοτάδια και διακοπές ρεύματος, χωρίς απεργίες και κοινωνικές ταραχές, χωρίς κλειστά εργοστάσια και άλλα κακά που προέβλεπε η διακοπή του φυσικού αερίου, από την Ρωσία. Βέβαια, η Ευρώπη δεν απέφυγε το ενεργειακό πρόβλημα που δημιούργησε η διακοπή του φυσικού αερίου, και οι υψηλές τιμές που ακολούθησαν έφεραν ακρίβεια και σχετικό πληθωρισμό.
Η κατάσταση αυτή θα παραμείνει για αρκετό καιρό ίσως έως όταν οι τιμές της Ενέργειας μειωθούν.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση για να βοηθήσει διέθεσε 160 δισεκατομμύρια δολάρια στις Ευρωπαϊκές Χώρες για να αντιμετωπίσουν την ακρίβεια. Ελήφθησαν επίσης μέτρα για την αντικατάσταση του Ρωσικού Φυσικού Αερίου. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) άρχισε να εισάγεται στους υπάρχοντες σταθμούς επαναεροποίησης. Άρχισε επίσης η κατασκευή νέων τέτοιων σταθμών (FSRU) οι οποίοι αναμένεται να αρχίσουν να λειτουργούν από τα τέλη του 2023 / 2024 / 2025. Στην Ελλάδα ετοιμάζονται πέντε τέτοιοι σταθμοί και πολλοί άλλοι στις παράκτιες Ευρωπαϊκές χώρες. Η παραγωγή όλων αυτών των σταθμών αναμένεται να καλύψουν τις ανάγκες κατά ένα τρόπο βέβαια ακριβότερο από την εισαγωγή αερίου με αγωγούς από την Ρωσία διότι το υγροποιημένο αέριο (LNG) μεταφέρεται με πλοία από μακρινούς προορισμούς και γι’ αυτό είναι ακριβότερο. Από την άλλη πλευρά οι κυρώσεις που έβαλε η Ευρώπη και η Αμερική δεν είχαν άμεση αρνητική επίδραση στην Ρωσική Οικονομία. Αντιθέτως τους πρώτους μήνες του πολέμου η Ρωσική Οικονομία επωφελήθηκε από τις υψηλές τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Τα έσοδα τον Οκτώβριο του 2022 ήταν 700 εκατ. Δολάρια ημερησίως. Επίσης η Ρωσική Κεντρική Τράπεζα συνέχισε να ισοφαρίζει τον προϋπολογισμό και η Ρωσική Κυβέρνηση μείωσε τα έξοδα της ανάπτυξης. Έγιναν προετοιμασίες για τις κυρώσεις με διάφορα stress test και σενάρια υπολογίζοντας τα έξοδα του πολέμου. Το πιο σοβαρό πρόβλημα ήταν του ΙΤ και microchip και η διακοπή συνεργασίας με τις Ευρωπαϊκές Τράπεζες (SWIFT) η προπολεμική ανάπτυξη της Ρωσίας ήταν σχετικώς μικτή 2-3% τον χρόνο. Ο πόλεμος όμως και οι κυρώσεις μπορεί να μη μας δημιούργησαν ένα αρχικό σοκ, στη συνέχεια όμως άρχισαν να συρρικνώνουν την Ρωσική Οικονομία στο 1%. Η διακοπή εσόδων από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο τα οποία αποτελούν το 40% του κρατικού προϋπολογισμού άρχισε να «φαίνεται». Μεγάλη δυσκολία άρχισε να δημιουργεί η έλλειψη αγορών για να διατεθούν τα βασικά προϊόντα. Οι αγορές προς «ανατολάς» είναι μικρές ή ανύπαρκτες. Η δημιουργία νέων αγορών χρειάζεται χρόνια και κεφάλαια! Η διάθεση και η προμήθεια των προϊόντων ακόμη και αυτών που δεν συμπεριλαμβάνονται στις κυρώσεις, είναι δύσκολες διότι οι εταιρείες των containers πλοίων αποφεύγουν να συνεργαστούν με την Ρωσία. Τράπεζες ακόμη «φιλικών» χωρών κι αυτές αποφασίζουν να μην ανοίγουν Λογαριασμούς σε Ρωσικές Τράπεζες. Η κατάσταση αυτή υποχρεώνει τη Ρωσία να πουλάει προϊόντα κυρίως πετρέλαιο ή παράγωγα αυτού σε μειωμένες τιμές. Η Ρωσική Οικονομία εξαρτάται σοβαρά από τα ενεργειακά προϊόντα της και η Ευρώπη είναι ο κύριος αγοραστής. Αυτό ισχύει περισσότερο για το φυσικό αέριο, εφόσον όλες οι γραμμές (gas pipelines) μεταφορά αερίου «έρχονται» προς την Ευρώπη. Σοβαρή επίδραση για την Ρωσική Οικονομία – (η οποία όμως επηρεάζει και την ευρωπαϊκή αγορά) είναι η αποσύνδεση της από την high-tech trade. Οι κυρώσεις (sanctions) που μπήκαν ξεπερνούν την κατασκευή οπλικών συστημάτων και σκοπεύουν να απομονώσουν την Ρωσία από την διεθνή αγορά. Αυτά τα μέτρα είναι προφανώς ικανά να εμποδίσουν τη Ρωσία να γίνει μια σύγχρονη οικονομία. Εμπάργκο σε κυρίως προϊόντα και μαζί με οικονομικά μέτρα κυρώσεων θα απομονώσουν την Ρωσία από Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές αγορές και θα δημιουργήσουν προβλήματα και για δευτερεύουσες αγορές. Ειδική περίπτωση είναι η Ρωσική Τεχνολογία στην Ατομική Ενέργεια. Υπάρχουν 18 εργοστάσια ατομικής ενέργειας σε χώρες κυρίως του πρώην Σοβιετικού Μπλοκ τα οποία έχουν ρωσικά συστήματα, τροφοδοτούνται με υλικά και ελέγχονται από την Ρωσική Εταιρεία Roseton. H Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής του εμπλουτισμένου Ουρανίου Ατομικών αντιδραστήρων και ανταλλακτικών και πλουτόνιουμ. Το 20% του ουράνιουμ εισάγεται στην Ευρώπη από τη Ρωσία. Από την αρχή του πολέμου η Ευρώπη έβαλε πολλές κυρώσεις στη Ρωσία προκειμένου να χτυπήσει την Ρωσική Οικονομία και να μειώσει την ικανότητά της να χρηματοδοτεί τον πόλεμο. Αυτές οι κυρώσεις περιλαμβάνουν τους υδρογονάνθρακες και πολλά άλλα προϊόντα, αλλά δεν συμπεριλαμβάνουν προϊόντα ή υπηρεσίες Ατομικής Ενέργειας. Ο Ρωσικός προϋπολογισμός του 2022 ήταν 340 billion και μεταξύ των άλλων καλύπτει τα έξοδα της άμυνας και ασφάλειας με 9.3 τρισεκατομμύρια ρούβλια για το 2023. Τα έξοδα αυτά, σε περίπτωση μείωσης των εσόδων θα καλυφθούν από κεφάλαια προοριζόμενα για την ανάπτυξη της οικονομίας και από κεφάλαια για διάφορα κοινωνικά προγράμματα. Τα έξοδα για την οικονομία μειώθηκαν από 4.5 τρισεκατομμύρια ρούβλια το 2022 σε 3,5 τρισεκατομμύρια για το 2023. Όπως φαίνεται υπάρχουν ορισμένες δικλίδες ασφαλείας για τα έξοδα του πολέμου, αλλά όχι για πολύ καιρό. Τον Ιανουάριο του 2023 τα κρατικά έσοδα ήταν 35,1% λιγότερα και τα έξοδα 58,7% περισσότερα του κρατικού προϋπολογισμού. Το έλλειμμα αυτό θα αυξάνεται όσο τα έσοδα κυρίως από το φυσικό αέριο και πετρέλαιο θα μειώνονται. Σύμφωνα με την WORLD BANK το GDP της Ρωσίας το 2021 ήταν 1,775 τρισεκατομμύρια δολάρια, του οποίου αναμένεται να μειωθεί το 2023 κατά 5%. Είναι προφανές ότι ο πόλεμος και οι κυρώσεις έχουν δημιουργήσει ένα ενεργειακό πρόβλημα για την Ευρώπη το οποίο θα συνεχίσει να υπάρχει για πολύ καιρό! Από την άλλη, η Ρωσική Οικονομία θα αντιμετωπίσει προβλήματα σοβαρά και μια ετήσια συρρίκνωση του 3%. Θα απομονωθεί από την HIGH-TECH τεχνολογία και αυτό θα επηρεάσει την εξοπλιστική της πρόοδο (defense industry) και γενικότερα την ανάπτυξη της χώρας. Μιλώντας για τη Ρωσία θα πρέπει να αναφερθεί ότι αυτή η μεγάλη χώρα με τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, σύμφωνα με την CREDIT SWISSE έχει μια περίεργη εισοδηματική ανισότητα από το 1990 σε σύγκριση με άλλες χώρες. «Ο πλούτος που διατηρούν οι πλούσιοι Ρώσοι στο εξωτερικό έχει περίπου τριπλάσιο μέγεθος των επισήμων καθαρών ξένων αποθεματικών της Ρωσίας, ενώ το μέγεθος του συγκρίνεται με το σύνολο των οικονομικών περιουσιακών στοιχείων που ανήκουν σε νοικοκυριά στη Ρωσία». Δεν μας ξέφυγε η ανθρώπινη τραγωδία ούτε η προσφυγιά των 12 περίπου εκατομμυρίων ουκρανών ούτε η καταστροφή που έφερε και συνεχίζει να φέρνει αυτός ο πόλεμος. Αυτά είναι θέματα μιας άλλης ανάλυσης που θα ακολουθήσει.