Οι εκλεκτικές συγγένειες της εξουσίας με την ηλιθιότητα

Ολοι μας, θαμπωμένοι από την παρουσίαση της εικονικής πραγματικότητας μιας απρόσωπης και τηλεοπτικής κοινωνίας, κάνουμε ένα απλό λάθος: εντυπωσιαζόμαστε από την παρουσίαση και θεωρούμε αυτονόητο ότι δεν είναι δυνατόν κάποιο πρόσωπο ευρείας δημοσιότητας και δημόσιας θέσης με εξουσία να βρίσκεται τόσο χαμηλά όσον αφορά στη διανοητική του κατάσταση και την ικανότητα αντίληψης του προφανούς. Δεν είναι δυνατόν. Για να γίνει πρωθυπουργός, υπουργός, κυβερνήτης και ό,τι άλλο του ’ταξε η μοίρα, δεν μπορεί, θα είναι τουλάχιστον αρκετά ευφυής και συνήθως εξυπνότερος από την πλειονότητα των κοινών θνητών!

Η διανοητική του κατάσταση βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό των μελών του ανώνυμου πλήθους ή το δικό μας, των μη επώνυμων λαϊκών. Ξεχνάμε, όμως, κάτι πολύ απλό: ότι απέκτησε τη θέση εξουσίας με την εξυπνάδα του ή με άλλες ιδιότητες ή και ικανότητες που πολλές φορές βολεύουν το σύστημα περισσότερο: θρασύτητα, σοβαροφάνεια, προφορικός λόγος δίχως ουσία, έλλειψη εργατικότητας που συνοδεύεται με έμφυτη ηθοποιία, παρελθοντολογία, κριτική χωρίς έργο, αναίδεια, δουλοπρέπεια όταν χρειάζεται και απίστευτος καιροσκοπισμός.

Δηλαδή όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά μιας συμπαθούς στον λαό συνομοταξίας. Ακόμα καλύτερα, τα κέντρα της πραγματικής εξουσίας δεν θα τον επέλεγαν αν ήταν και πολύ έξυπνος. Η προσαρμογή αυτή είναι μια διαφορετική ικανότητα, πολλές φορές πιο χρήσιμη από την ευφυΐα. Σε έναν κόσμο ύπαρξης περισσής βλακείας είναι πρόβλημα αν είναι προς το συμφέρον σου να είσαι και πολύ έξυπνος!   

Οι σκέψεις αυτές ίσως βοηθήσουν να μην εντυπωσιαζόμαστε τόσο πολύ από τα γεγονότα. Οταν πράξεις απίστευτης ηλιθιότητας γίνονται αντικείμενο καχύποπτης έρευνας, με το σκεπτικό ότι, αν δεν υπήρχε κάποια ευφυής σκοπιμότητα, δεν θα γινόταν τέτοιο λάθος. «Η εξουσία αποβλακώνει», έγραψε ο Γερμανός φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε.

«Τα άτομα που έχουν εξουσία τείνουν να πιστεύουν ότι, ακριβώς γι’ αυτό, είναι οι καλύτεροι, οι πιο ικανοί, οι πιο έξυπνοι, οι πιο σοφοί από όλη την ανθρωπότητα. Εξάλλου, περιτοιχίζονται από αυλικούς, οπαδούς και κερδοσκόπους, που ενισχύουν διαρκώς αυτή την ψευδαίσθηση. Με αυτόν τον τρόπο, όποιος βρίσκεται στην εξουσία καταλήγει να διαπράττει, κατά γενική ομολογία, τις μεγαλύτερες ανοησίες. Αλλωστε η εξουσία (πολιτική, οικονομική ή γραφειοκρατική) αυξάνει κατακόρυφα την καταστρεπτική δύναμη ενός βλάκα».

Είναι, φαίνεται, νόμος της φύσεως: όσο περισσότερο αναπτύσσεται η ψευδαίσθηση της δύναμης τόσο λιγότερο χρειάζεται να λειτουργεί ο εγκέφαλος. Εχω εξουσία άρα δεν απαιτείται τίποτε άλλο, οι άλλες ιδιότητες είναι για τους απλούς ανώνυμους. Για μένα αρκεί η επιθυμία μου, αρκεί μόνο το κοντόφθαλμο συμφέρον μου. Η απατηλή και προσωρινή ψευτοδύναμη της εξουσίας έχει και μια άλλη ιδιότητα: δημιουργεί πάθη, αντιπάθειες και εμμονές. Πάνω απ' όλα εμμονές στο λάθος και στη βλακεία βέβαια. «Ο βλάκας έχει την τάση να επαναλαμβάνει πάντα την ίδια συμπεριφορά, γιατί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί τη ζημιά που προκαλεί και, συνεπώς, δεν μπορεί να αυτοδιορθωθεί. Αυτό είναι και ο ορισμός της σχιζοφρένειας: η επανάληψη της βλακείας». Κατά τα άλλα, έχει μια αρετή: την εμμονή του στην αρχή της συνέπειας.

Γι’ αυτόν συνέπεια είναι η απατηλή του δύναμη. Κόλλησε εκεί, ο κόσμος του είναι αυτός, όχι η στοιχειώδης ευφυΐα. Αντίθετα, γι’ αυτόν έχει αρνητικά αισθήματα όταν τον απομακρύνει από την προσκόλλησή του στις πρόσκαιρες ηδονές της εξουσίας. Και βέβαια ούτε καν σκέπτεται ότι αυτό που σχεδίασε δεν εξυπηρετούσε ούτε καν τον ίδιο, επαληθεύοντας για μία ακόμα φορά τον γνωστό ορισμό της βλακείας του Κάρλο Τσιπόλα: «Βλάκας είναι αυτός που με τις ενέργειές του προκαλεί ζημιά σε κάποιον άλλο, αλλά παράλληλα δεν πετυχαίνει κάποιο πλεονέκτημα για τον εαυτό του ή ακόμα υφίσταται ζημιά και ο ίδιος. Η ζωή μας είναι γεμάτη απώλειες χρήματος, χρόνου, ενέργειας, ησυχίας και καλής διάθεσης, λόγω των απίθανων πράξεων κάποιου παράλογου πλάσματος που μας τυχαίνει τις πιο απρόσμενες στιγμές και ζημιώνει, ακυρώνει και δυσκολεύει τη ζωή μας χωρίς να έχει απολύτως τίποτα να κερδίσει από τις πράξεις του».

Οι τρεις βαθμίδες της διανοητικής καθυστέρησης: μωρία, βλακεία και ηλιθιότητα. Απόλυτα ταιριαστές με αντίστοιχες βαθμίδες εξουσίας. Επαρση, καβάλημα καλαμιού, παθολογική εμμονή. Ατιμη εξουσία, πόσο πιο γλυκιά είσαι από την ευφυΐα για να σε προτιμούν τόσο πολύ οι «ισχυροί»! Βέβαια, εσύ τους δίνεις δύναμη, η ευφυΐα απαιτεί κόπο, χρειάζεται εργατικότητα για τη διατήρησή της. Γι’ αυτό και ο ηλίθιος που κατέχει κάποια θέση προτιμά την αρνητική μορφή της εξυπνάδας, το τελευταίο υποκατάστατο, που είναι βέβαια η πονηριά, ξεχνώντας το αρχαιοελληνικό ότι η τελευταία είναι αδελφή της μωρίας!

Πόσο πιο εύκολη θα ήταν η ζωή τους, πόσο με επιτυχία θα ασκούσαν την εξουσία τους, πόσο πανεύκολα θα προστάτευαν την υστεροφημία τους, πόσο πιο αποδεκτοί θα γίνονταν από τους αφανείς μη επώνυμους, αν ευκαιρούσαν να διαβάσουν μόνο ένα απόφθεγμα από τον θησαυρό των προγόνων: Αγάθων ο εκ Τεισαμενού, τραγικός ποιητής: «Τον άρχοντα τριών δει μεμνήσθαι: πρώτον μεν ότι ανθρώπων άρχει, δεύτερον ότι κατά νόμους άρχει, τρίτον ότι ουκ αεί άρχει».