Σκάει η φούσκα των χρεών σε ΗΠΑ και Ευρώπη

Η εξαπλούμενη κρίση χρέους δεν φαίνεται να ανακόπτεται με ημίμετρα και δείχνει να αναζωπυρώνεται ύστερα από κάθε παρέμβαση. Το γεγονός ότι το εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι στις ΗΠΑ έφερε και την υπερδύναμη στο προσκήνιο αναδεικνύει ανάγλυφα μια άλλη αλήθεια: παγκοσμίως τα χρέη -ιδιωτικά και δημόσια- έχουν αυξηθεί υπέρμετρα τα τελευταία 30 χρόνια, με αποτέλεσμα να είναι αμφίβολη η εξόφλησή τους.

Μάλιστα, ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα ήταν απλώς ο πρώτος κρίκος της αλυσίδας που έσπασε, καθότι ήταν όντως ο πλέον αδύναμος, αλλά το πρόβλημα είναι συνολικό και παγκόσμιο, αφού όλοι οι κρίκοι είναι αλληλένδετοι.

Από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα τα διεθνή χρέη αυξήθηκαν, και μάλιστα με παραγωγή εικονικού χρήματος, χάρη στον συνδυασμό τριών παραμέτρων:

■ Την επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού παγκοσμίως, με αρχικό πολιτικό όχημα τις κυβερνήσεις Ρίγκαν και Θάτσερ. Οι αγορές θεοποιήθηκαν με βάση την (εσφαλμένη, όπως αποδείχτηκε) αντίληψη ότι δεν κάνουν λάθος και εκτιμούν ορθά τα ρίσκα. Ουδέν ψευδέστερον: το 2008 αποδείχτηκε ότι οι αγορές μπορεί να χαρακτηρίσουν ΑΑΑ (δηλαδή την υψηλότερη δυνατή αξιολόγηση φερεγγυότητας) ομόλογα που βασίζονταν και σε εξοφλήσεις στεγαστικών δανείων από ανέργους χωρίς εισόδημα! Οι τράπεζες σε όλο τον κόσμο έφτιαξαν μια φούσκα δανείων (τα οποία κακώς δόθηκαν, δεδομένου ότι δεν μπορούν να εξοφληθούν) επειδή έπαιρναν τις προμήθειες και όχι επειδή «αξιολογούσαν ορθά το ρίσκο».

■ Την απελευθέρωση της κίνησης κεφαλαίων. Παλαιότερα, για να βγάλεις συνάλλαγμα από μια χώρα στην άλλη ήθελες 36 εγκρίσεις σκοπιμότητας και νομιμότητας προτού κάνεις τη συναλλαγή. Σήμερα, μπορείς να στείλεις λεφτά οπουδήποτε.

■ Τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και την παγκόσμια δικτύωσή τους, που κατέστησαν δυνατή την αξιόπιστη διεκπεραίωση και εκκαθάριση των συναλλαγών σε χρόνο μηδέν.

Το αποτέλεσμα; Τεράστιοι όγκοι χρήματος μετακινούνται διεθνώς καθημερινά, αποσταθεροποιώντας κυβερνήσεις αλλά και υπερεθνικούς οργανισμούς όπως η ευρωζώνη.
Ορισμένοι οικονομολόγοι διατυπώνουν την άποψη ότι το πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί -ειρηνικά, τουλάχιστον- παρά μόνο αν υπάρξει μια παγκόσμια διαγραφή χρεών. Ή, εναλλακτικά, μια παγκόσμια συνεργασία των τριών μεγάλων πόλων (ΗΠΑ, Ε.Ε., Κίνα) για σταδιακή «εξάτμιση» των χρεών μέσα από την ελεγχόμενη δημιουργία πληθωρισμού με όπλο το τύπωμα χρήματος.

Ομως οι πολιτικές προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να υπάρχουν.

Και αυτό είναι κρίμα, γιατί πράγματι οι εθνικές κυβερνήσεις είναι αδύναμες μπροστά στον διεθνή χαρακτήρα των αγορών, αλλά οι ενώσεις κρατών όπως η Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν και τη δύναμη και τα τεχνικά μέσα για να παρέμβουν. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι δεν έχουν την πολιτική βούληση.

Αναδημοσίευση από το Πρώτο Θέμα της Κυριακής