Ευρώπη των Τραπεζών και των Εξοπλισμών

Η κατάσταση αυτή παρουσιάζεται κάθε φορά - και όχι μόνο στην Ελλάδα, αφού οι ευρωεκλογές καταλήγουν περισσότερο σε μια καταγραφή εθνικών πολιτικών συσχετισμών παρά σε διαδικασία ανάδειξης ευρωπαϊκής ηγεσίας και εξουσίας. Παρόλο που οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενισχύονται διαρκώς, η πραγματική νομοθετική εξουσία ασκείται κατά κύριο λόγο από τις εθνικές κυβερνήσεις στις συνόδους κορυφής και τα συμβούλια υπουργών.

Ενισχυμένος και καθοριστικός είναι επίσης ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν), η οποία προτείνει νομοθεσία και αποτελεί τον εκτελεστικό βραχίονα, αλλά συχνά αναλαμβάνει πολιτικό ρόλο και πρωτοβουλίες αξιοποιώντας το κενό πολιτικής ηγεσίας στην Ε.Ε.

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς σε κρίσιμες φάσεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ενεργειακή κρίση, βγήκε «μπροστά» από τις πολιτικές ηγεσίες υπερθεματίζοντας στην πολεμική ρητορική και την ένταση των κυρώσεων ώστε να διαρραγούν τελείως οι οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία, υιοθετώντας τη σκληρότερη από τις γραμμές των «γερακιών» στις ΗΠΑ. 

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προτείνεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα για νέα θητεία στην προεδρία της Κομισιόν, αλλά η υποψηφιότητά της επισκιάζεται από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για τον ρόλο της στην προμήθεια εμβολίων αξίας 20 δισ. ευρώ για τον κορωνοϊό από την Pfizer και τα SMS που αντάλλαξε απευθείας με τον επικεφαλής της εταιρείας Aλμπερτ Μπουρλά.

Η πρόεδρος της Κομισιόν δέχεται επίσης κριτική για δηλώσεις που είχε κάνει το 2022 για αδιέξοδο της πολεμικής μηχανής και της οικονομίας της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, οι οποίες διαψεύστηκαν από τα πράγματα. Αντίθετα με τις προβλέψεις της Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν, η Ε.Ε. οδηγείται πλέον σε ριζική αναδιοργάνωση με Κοινή Ευρωπαϊκή Aμυνα για να εξασφαλίσει αποτρεπτική δύναμη απέναντι στη Ρωσία. 

Η ειρωνεία της ιστορίας είναι ότι η Μόσχα επικαλείται την επέκταση του ΝΑΤΟ στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ ως δείγμα Δυτικής επιθετικότητας και αιτία της εισβολής στην Ουκρανία, ενώ οι ΗΠΑ από τη δεκαετία του 2000 υποστήριξαν την ενίσχυση του ΝΑΤΟ ως δύναμη αποτροπής απέναντι στη Ρωσία, παρόλο που αρχικά, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, συζητήθηκε και η προοπτική συμμετοχής της Ρωσίας σε έναν νέο ευρωπαϊκό αμυντικό σχεδιασμό.

Τώρα όμως διαγράφεται το ενδεχόμενο αποστασιοποίησης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, και η Ε.Ε. κινδυνεύει να μείνει μόνη για να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, μπαίνοντας σε κούρσα εξοπλισμών και σε συνθήκες πολεμικής οικονομίας. Και τούτο παρά το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση ξεκίνησε με στόχο να δημιουργήσει ακατάλυτους οικονομικούς δεσμούς μεταξύ των θανάσιμων αντιπάλων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ώστε να εδραιωθεί η ειρήνη στη Γηραιά Ηπειρο. 

Αντί για το όραμα της Ευρώπης των Λαών και της Κοινωνικής Ευρώπης που προπαγάνδιζαν παλαιότερα οι ευρωπαϊκές ελίτ, με το κοινό νόμισμα οικοδομήθηκε η Ευρώπη των Τραπεζών και τώρα σχεδιάζεται η... Ευρώπη των Εξοπλισμών.

Η πολιτική ειρωνεία είναι ότι καθώς τα αδιέξοδα στην ευρωπαϊκή ήπειρο μεγαλώνουν, πολλές εθνικές κυβερνήσεις προβάλλουν τις «Βρυξέλλες» ως υπεύθυνες για τα προβλήματα, ωσάν οι ίδιες να μην έχουν προσυπογράψει τις αποφάσεις. Πολλοί πολίτες στρέφονται σε αντισυστημικές πολιτικές δυνάμεις κυρίως από την Ακροδεξιά -και όχι μόνο-, οι οποίες εκμεταλλεύονται την ανασφάλεια που δημιουργεί στους πολίτες το γεγονός ότι το υφιστάμενο σύστημα εξουσίας εμφανίζεται αδύναμο (ή απρόθυμο) να προσφέρει λύσεις στα προβλήματα του κόσμου.

Η πόλωση πιθανότατα θα ενισχυθεί στην πορεία προς τις ευρωκάλπες, καθώς τα προβλήματα του κόσμου είναι υπαρκτά και οξυμένα, ενώ η ανασφάλεια ενισχύεται από δηλώσεις ηγετών όπως του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για ενδεχόμενο απευθείας εμπλοκής ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στη Ρωσία.

Η αλήθεια είναι ότι η Ενωμένη Ευρώπη είναι μάλλον η μόνη προοπτική για λύσεις σε παλιά και νέα προβλήματα ενός όλο και πιο ταραγμένου κόσμου. Μόνο μια ισχυρή Ε.Ε. μπορεί να διαχειριστεί τα μεγάλα ζητήματα - από την κλιματική αλλαγή που ήδη επηρεάζει τους αγρότες και την οικονομία μέχρι τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και τον Ψυχρό Πόλεμο ΗΠΑ - Κίνας.

Κάτι τέτοιο, όμως, προϋποθέτει μια ισχυρή Πολιτική Ευρώπη και πολιτικές ηγεσίες με όραμα. Αυτή είναι η πολιτική συζήτηση που χρειάζεται εν όψει ευρωεκλογών.