Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Σήμερα, τα συνδικάτα είναι αποδυναμωμένα στις περισσότερες χώρες, ύστερα από τον σταδιακό περιορισμό ή και την κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων στο όνομα της «απελευθέρωσης της αγοράς εργασίας» που πραγματοποιήθηκε σε όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες οικονομίες με την επικράτηση του λεγόμενου νεοφιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης.

Η υποβάθμιση της εργασίας συνοδεύτηκε από διάφορους ευφημισμούς, όπως «ευελιξία» και «απελευθέρωση» της εργασίας, αλλά το γεγονός είναι ότι συνολικά το μερίδιο της εργασίας στην οικονομία μειώθηκε και η οικονομική θέση των εργαζομένων σε σχέση με το μέγεθος της οικονομίας μειώθηκε, ενώ το μερίδιο που έχουν τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκε ή έμεινε σταθερό.

Με απλά λόγια, όσο λιγότερο από το οικονομικό προϊόν που παράγει μια χώρα (ΑΕΠ) πηγαίνει στους εργαζομένους ως αμοιβή τόσο περισσότερο μπορεί να καταλήξει στα κέρδη των επιχειρήσεων. Το ενδιαφέρον είναι ότι, σε αντίθεση με τον 19ο αιώνα, η εξέλιξη αυτή έγινε «αναίμακτα», σταδιακά και υποδόρια, χάρη σε έναν συνδυασμό παραγόντων, στους οποίους περιλαμβάνονται όχι μόνο οι πολιτικές αποφάσεις και η αποδυνάμωση των συνδικάτων, αλλά και η τεχνολογική εξέλιξη.

Η επανάσταση των υπολογιστών και το Iντερνετ προσέφεραν νέες δυνατότητες στους ανθρώπους και δημιούργησαν μια μεγάλη βεντάλια νέων επαγγελμάτων, καινούριων κλάδων της οικονομίας και νέου τύπου επιχειρήσεων. Με τις τεχνολογίες αυτές ανέβηκε η παραγωγικότητα και η οικονομική πίτα μεγάλωσε, αλλά η εργασία και οι εργαζόμενοι είδαν το μερίδιό τους να μειώνεται.

Τα οικονομικά δεδομένα δείχνουν ότι το μερίδιο που έχει η εργασία στο σύνολο της αξίας που παράγει η οικονομία σε έναν χρόνο (ΑΕΠ) στην Ε.Ε. μειώθηκε από 50% το 2008 σε 47,5% το 2018, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), από την πλευρά του, έχει υπολογίσει ότι από το 1990 μέχρι το 2009 το μερίδιο της εργασίας στο ΑΕΠ είχε μειωθεί σε 26 χώρες από τις 30, για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία.

Τώρα έρχεται το νέο τεχνολογικό κύμα της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία μπορεί όχι μόνο να «κατανοήσει» κείμενα, εικόνες και ήχους, αλλά και να παράγει δικά της, ύστερα από επεξεργασία ασύλληπτων ποσοτήτων πληροφορίας.

Aν επικρατήσουν στην οικονομία οι ίδιες τάσεις με την προηγούμενη τεχνολογική επανάσταση, είναι βέβαιο ότι οι συνθήκες εργασίας αλλά και το τοπίο των αμοιβών θα αλλάξουν δραματικά.

Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη έχουν αναπτύξει ελάχιστες εταιρείες, ανάμεσα στις οποίες η Google, η Microsoft (μέσω της OPEN AI στην οποία συμμετέχει) και η Anthropic, στην οποία μετέχουν πρώην στελέχη της OPEN AI.

Το κοινό έχει πάρει μόνο μια μικρή γεύση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας αυτής από τα παράθυρα διαλόγου (Chat GPT, Claude, Gemini κ.ά.) που έχουν ανοίξει για το κοινό, τα οποία στην πραγματικότητα χρησιμοποιούν τα δεδομένα και τις ερωτήσεις που εισάγουν οι χρήστες για να εκπαιδεύουν τις μηχανές που βρίσκονται από πίσω.

Είναι προφανές ότι οι δυνατότητες που έχει η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πολύ πιο προχωρημένες, αλλά μόνο μια χούφτα ανθρώπων και εταιρειών σε όλο τον κόσμο έχουν πρόσβαση. Είναι επίσης προφανές ότι αντίστοιχη πρόοδο έχει κάνει και η Κίνα και πιθανώς και η Ρωσία, αφού η ΑΙ θεωρείται και το κλειδί της αμυντικής ισχύος.

Το βέβαιο είναι ότι πολύ σύντομα πολλές ανθρώπινες εργασίες θα πλαισιωθούν από Τεχνητή Νοημοσύνη, ενώ κάποιες θα αντικατασταθούν τελείως. Θα προκύψουν επίσης πολλές καινούριες δουλειές και νέα επαγγέλματα.

Οπως πλέον κάθε σταθμός εργασίας διαθέτει και έναν προσωπικό υπολογιστή, κάθε εργασία θα περιλαμβάνει και τη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο υπολογίζει ότι στις ανεπτυγμένες οικονομίες περίπου το 60% των θέσεων εργασίας θα επηρεαστεί από την ΑΙ. Περίπου οι μισές θα επωφεληθούν ανεβάζοντας την παραγωγικότητά τους, αλλά στις άλλες άλλες μισές η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορεί να εκτελεί βασικές εργασίες που σήμερα γίνονται από ανθρώπους, με αποτέλεσμα η ζήτηση για εργαζομένους να μειωθεί μαζί με τους μισθούς.

Κάποιες θέσεις εργασίας θα καταργηθούν. Το μισθολογικό και κοινωνικό χάσμα επίσης θα μεγαλώσει, καθώς όσοι είναι σε θέση να επωφεληθούν από την ΑΙ θα έχουν πολύ υψηλότερες αμοιβές και κέρδη, ενώ οι υπόλοιποι θα πέφτουν. Το ίδιο θα ισχύσει και για τις επιχειρήσεις αλλά και τις χώρες - όσοι δεν προσαρμοστούν θα μείνουν πολύ πολύ πίσω.

Ας ξυπνήσουν, λοιπόν, τα συνδικάτα και οι πολιτικές δυνάμεις που δηλώνουν ότι έχουν ως προτεραιότητα τα συμφέροντα των εργαζομένων διότι η νέα «επίθεση στα εργασιακά δικαιώματα» θα γίνει από τις μηχανές.