Η ζωή μετά το ευρώ

Όσα συνέβησαν τις τελευταίες ημέρες στην Κύπρο δείχνουν μια μεγάλη ποιοτική αλλαγή στο πρόβλημα της Ευρωζώνης και στον τρόπο που κινούνται οι ισχυρές χώρες -κατά κύριο λόγο η Γερμανία.

Η απόφαση για "ξεκαθάρισμα" του τραπεζικού τομέα σε εθνικό κάθε φορά επίπεδο, με χρήματα όσων έχουν τραπεζικά ομόλογα και μη ασφαλισμένες καταθέσεις, ανεβάζει την -ήδη υψηλή- αστάθεια του συστήματος.

Το ρίσκο για κάποιας μορφής διάσπαση του ευρώ είναι σήμερα μεγαλύτερο από ποτέ και τα σενάρια είναι αρκετά: είτε να φύγουν κάποιες χώρες της περιφέρειας, είτε οι ισχυρές και πλεονασματικές οικονομίες να προχωρήσουν σε μια δική τους νομισματική ένωση. Αρκετοί, άλλωστε, στις χώρες αυτές προωθούν από καιρό τη θεωρία ότι μια νομισματική ένωση των Βορείων θα ήταν πιο αποτελεσματική και ομοιογενής.

Αποδεικνύεται, επίσης, ότι η χώρα μας υπερεκτίμησε την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Από το 2010, παρά τις δυσκολίες, τις αντιφάσεις και την πολιτική αβελτηρία των εταίρων, η ελληνική πλευρά έθεσε ως στρατηγικό στόχο να βρει μια λύση εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου. Υπήρχε μια ευρεία πολιτική και κοινωνική συναίνεση ως προς αυτό.

Ως αποτέλεσμα της στρατηγικής αυτής επιλογής η χώρα μας έκανε πολλές υποχωρήσεις, με το σκεπτικό ότι δεν έπρεπε να διαταράξει τις σχέσεις με τους συμμάχους. Τη στιγμή εκείνη η επιλογή αυτή πρόβαλε ως μονόδρομος.

Το 2010 μπορούσαμε, ίσως, να ελπίζουμε στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και στην προοπτική ότι η Ευρωζώνη θα προχωρούσε σε ταχύτερα βήματα ενοποίησης, με έκδοση ευρωομολόγων (κοινή εγγύηση χρεών) και μεταβιβάσεις πόρων από τον πλεονασματικό Βορρά στον ελλειμματικό Νότο (επενδύσεις κ.λπ).

Το 2013, όμως, οι ελπίδες αυτές έχουν διαψευστεί. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη όχι απλώς δεν υπάρχει, αλλά απαγορεύεται ρητά από τις Συνθήκες της Ευρωζώνης. Και γίνεται κάθε μέρα ολοφάνερο ότι η δυναμική ανάμεσα στους εταίρους δεν προοιωνίζεται αλλαγές σε θετική κατεύθυνση. Αντιθέτως.

Οι πολίτες των χωρών του Νότου υποφέρουν και αισθάνονται ότι πέφτουν θύματα των ισχυρών της Ευρωζώνης, ενώ αντιθέτως, στις πλεονασματικές χώρες αντιδρούν στο να “πληρώσουν” εκείνοι τα σπασμένα. Οι επιφυλάξεις των πολιτών για το ευρωπαϊκό σχέδιο αυξάνονται και στο Βορρά και στο Νότο.

Έτσι, επικρατεί το δίκαιο του ισχυρότερου και η εξουσία του δανειστή.

Η συνοχή του ευρώ αμφισβητείται όλο και περισσότερο, ενώ κάθε μέρα που περνάει, οι εξαρτήσεις και το μέγεθος του προβλήματος για τις αδύναμες οικονομίες (όπως η Ελλάδα) μεγαλώνουν.

Ουδείς μπορεί να γνωρίζει ποια θα είναι η τύχη του ευρώ. Εάν, όμως, τελικά το ευρώ πρόκειται να διασπαστεί, όσο πιο αργά συμβεί αυτό, τόσο μεγαλώνει το κόστος παραμονής στο νόμισμα για τις αδύναμες οικονομίες.

Από την άλλη πλευρα, η μονομερής αποχώρηση είναι κι αυτή καταστροφική.

Κλασσικό πρόβλημα στη θεωρία των παιγνίων: Το τι πρέπει να κάνεις, εξαρτάται από το τι θα κάνουν οι άλλοι, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται από το τι προβλέπουν οι άλλοι ότι θα κάνεις εσύ. Και τούτο ισχύει για όλους: Και για τους αδύναμους και για τους ισχυρούς.

Είναι σαφές ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε μια παγίδα.

Μετά τα νέα δεδομένα που ανέδειξε η κυπριακή κρίση, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να εξετάσει σοβαρά όλα τα ενδεχόμενα. Και να προετοιμαστεί για το καθένα από αυτά. Δεν υπάρχει ανάγκη μόνο για “Σχέδιο Β”, αλλά και για “Σχέδια Γ και Δ”.

Δεν αρκεί να ελπίζουμε για το καλύτερο. Θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε για το χειρότερο.