Η πρώτη κατοικία και η διάσωση των τραπεζών με «αέρα» και κρατικό χρήμα

Για τους δανειολήπτες, τα πράγματα οδεύουν προς το χειρότερο, καθώς οι δανειστές αντιδρούν στην παράταση του νόμου Κατσέλη που προστατεύει σε ορισμένες περιπτώσεις την πρώτη κατοικία, έστω κι αν αφήνει εκτός μεγάλη μερίδα της μεσαίας τάξης.

Η λογική των δανειστών είναι ότι όσο πιο σκληρό γίνει το σύστημα και όσο πιο πολλοί πλειστηριασμοί πραγματοποιούνται τόσο πιο πολλά θα εισπράξουν οι τράπεζες και επομένως θα βελτιωθεί η κατάστασή τους. Η κυβέρνηση επιχειρεί να προωθήσει ένα νέο σύστημα προστασίας της πρώτης κατοικίας το οποίο όμως πιθανόν να είναι αρκετά πιο περιορισμένο σε εμβέλεια. Οι δανειστές, δεν θέλουν ούτε να το ακούσουν, επικαλούμενοι τον «ηθικό κίνδυνο» και διάφορα άλλα. Επιχειρήματα αδύναμα, αφού στο σύνολο των 81 δισ. ευρώ των κόκκινων δανείων τα στεγαστικά είναι μόνο 8 δισ. ευρώ. Δεν είναι η πρώτη κατοικία το μείζον πρόβλημα, αλλά τα επιχειρηματικά δάνεια.

Για το πρόβλημα των τραπεζών, όμως, αναζητούνται εναγωνίως διάφορες λύσεις με στόχο να απαλλαγούν από τον βραχνά των κόκκινων δανείων μεταφέροντάς τα σε άλλα χέρια, τα οποία θα αναλάβουν την είσπραξη με ρυθμίσεις ή πλειστηριασμούς. Οι τράπεζες θα γράψουν μεν κάποιες ζημίες, οι οποίες όμως έτσι θα αποκρυσταλλωθούν και θα εξαλειφθεί η αβεβαιότητα. Το πρόβλημα των δανειοληπτών δεν αντιμετωπίζεται αφού αλλάζει ο ιδιοκτήτης του δανείου, όχι όμως οι όροι εξόφλησής του.

Το ενδιαφέρον είναι ότι το νέο, πέμπτο πλέον, σχέδιο διάσωσης των τραπεζών, αυτή τη φορά από τα κόκκινα δάνεια, βασίζεται σε κρατικό χρήμα υπό τη μορφή εγγυήσεων και σε χρηματοοικονομικές μανούβρες με ανύπαρκτο χρήμα. Η λύση που προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος βασίζεται στη δημιουργία μιας κοινής θυγατρικής εταιρείας ειδικού σκοπού, η οποία θα αποκτήσει τα κόκκινα δάνεια και στη συνέχεια θα τα πακετάρει σε ομόλογα (τιτλοποίηση) που θα πουλήσει σε επενδυτές. Τιτλοποιήσεις δανείων, αλλά χωριστά για κάθε τράπεζα και μάλιστα με κρατική εγγύηση προβλέπουν και οι λύσεις που μελετούν το υπουργείο Οικονομικών αφενός και το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας αφετέρου.

Δεδομένου ότι η αξία των ομολόγων που θα εκδοθούν θα βασίζεται στα έσοδα από την αποπληρωμή των δανείων, μπορούμε να προβλέψουμε ότι όσο περισσότεροι πλειστηριασμοί γίνονται τόσο θα αυξάνεται η αξία των ομολόγων.

Στην εταιρεία «ειδικού σκοπού» που προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος οι τράπεζες θα εισφέρουν ως μετοχικό κεφάλαιο τα δάνεια, αλλά και ένα ποσό που προκύπτει από τη λεγόμενη «αναβαλλόμενη φορολογία», δηλαδή επιστροφές φόρου επί των κερδών που οι τράπεζες θα εισπράξουν στο μέλλον, όταν εμφανίσουν αυτά τα κέρδη. Είναι, πράγματι, κρίσιμο να διασωθούν οι τράπεζες για να λειτουργήσει η αγορά. Ωστόσο, αν πρόκειται για άλλη μία φορά το κράτος να διασώσει τις τράπεζες, θα πρέπει το «ισοδύναμο» να είναι ένα εκτεταμένο και αποτελεσματικό σύστημα προστασίας της πρώτης κατοικίας και όχι μόνο.

Αφού το άμεσο πρόβλημα των τραπεζών θα ξεπεραστεί, θα πρέπει και η αποπληρωμή των δανείων να προσαρμοστεί στις δυνατότητες των δανειοληπτών χωρίς να ξεκινήσει μια κούρσα πλειστηριασμών, αλλά, αντίθετα, θα πρέπει να δοθεί χρόνος στους τελευταίους ώστε να ανασυνταχθούν οικονομικά με την επερχόμενη ανάκαμψη. Μια τέτοια λύση θα διασφαλίσει και τις τράπεζες και τους δανειολήπτες.