Οι απούσες αρχές και τα ολιγοπώλια

Είναι μάλιστα η φύση της ελληνικής αγοράς τέτοια ώστε ευνοεί τη λειτουργία ολιγοπωλίων, καθώς σε πολλούς κλάδους δραστηριοποιούνται λίγες εταιρείες, ενώ και ο αριθμός των καταναλωτών είναι περιορισμένος στη μικρή μας χώρα. Η δε κρίση επέτεινε τα φαινόμενα συγκέντρωσης. Σε κάποιες αγορές ενδεχομένως οι εταιρείες να «προσαρμόζονται αυθόρμητα» και να ανεβάζουν τις τιμές, σε άλλες ίσως να γίνονται συνεννοήσεις, ενώ σε ορισμένους κλάδους δραστηριοποιούνται πανίσχυρες επιχειρήσεις τις οποίες ουδείς τολμά να ενοχλήσει. Για πολλές και διαφορετικές αιτίες το φαινόμενο είναι εκτεταμένο.
 
Οι ολιγοπωλιακές συνθήκες είναι μια παθογένεια την οποία σημειώνουν σχεδόν όλες οι έρευνες και αξιολογήσεις που γίνονται για την ελληνική οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες. Το φαινόμενο φάνηκε πιο έντονα μετά την υιοθέτηση του ευρώ, οπότε είδαμε ότι ακόμα και ορισμένες πολυεθνικές πουλούσαν το ίδιο ακριβώς προϊόν ακριβότερα στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες. Προσαρμόστηκαν, δηλαδή, και αυτές στις ολιγοπωλιακές συνθήκες της ελληνικής αγοράς και τις εκμεταλλεύτηκαν. 

Ενα ερώτημα που εγείρεται ύστερα και από τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες αφορά στον ρόλο των ανεξάρτητων αρχών που είναι επιφορτισμένες με τη διασφάλιση συνθηκών ελεύθερου ανταγωνισμού. Στην περίπτωση των τραπεζών η Επιτροπή Ανταγωνισμού παρενέβη δύο εβδομάδες μετά την πολιτική παρέμβαση του πρωθυπουργού, η οποία στην ουσία εξέθεσε την ανεξάρτητη αρχή. Τι έκανε η Επιτροπή τόσα χρόνια; Στην περίπτωση της κινητής τηλεφωνίας ακόμα περιμένουμε να μάθουμε εάν η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), που είναι αρμόδια για την κινητή τηλεφωνία, έχει ασχοληθεί με τα ζητήματα αυτά ή αν πρόκειται να το κάνει. Είναι και αυτή εκτεθειμένη. 

Μένει να δούμε τι αλλαγές θα κάνουν οι εταιρείες στους τιμοκαταλόγους ύστερα από τη συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, αφού απ’ ό,τι φαίνεται η πίεση τις ανάγκασε να δεσμευτούν ότι θα προχωρήσουν σε διορθωτικές κινήσεις. 

Κάτι τέτοιο είναι μεν ευπρόσδεκτο, αλλά δεν είναι η ορθή λύση, χώρια που είναι και λίγο αντιφατικό: πώς θα μειώσουν τις τιμές οι εταιρείες; Ανταγωνιζόμενες ή συντονισμένα;

Αν, πάντως, οι ανεξάρτητες αρχές είχαν κάνει σωστά τη δουλειά τους, δεν θα χρειαζόταν κυβερνητική παρέμβαση, αφού η πίεση του ανταγωνισμού θα είχε εμποδίσει τα φαινόμενα που παρουσιάζονται σήμερα. Και δεν είναι πάντα απαραίτητες οι τιμωρητικές και θορυβώδεις ανακριτικού τύπου παρεμβάσεις, όπως η εισβολή της Επιτροπής Ανταγωνισμού στις τράπεζες - η οποία σίγουρα έκανε επικοινωνιακό θόρυβο, αλλά μένει να δούμε την ουσία. Αποτελεσματικές θα ήταν και έρευνες από την πλευρά των ανεξάρτητων αρχών, οι οποίες θα συνέκριναν τις τιμές, τις διαφορές μεταξύ των εταιρειών -ή την ευθυγράμμισή τους-, θα προχωρούσαν σε σύγκριση με αγορές του εξωτερικού, σε ανάλυση του κόστους και των περιθωρίων κέρδους, ανακοινώνοντας τα αποτελέσματα και ζητώντας από τις εταιρείες να μειώσουν τις τιμές και να διορθώσουν τα προβλήματα. Η διαφάνεια και η προβολή των στρεβλώσεων πολλές φορές είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές μέθοδοι όπως έχει δείξει η εμπειρία σε άλλες χώρες. 

Οι Ελληνες καταναλωτές έχουν πληρώσει ακριβά τις συνέπειες της κρίσης, με απώλεια εισοδήματος και εργασίας και υπέρμετρη φορολόγηση. Πάει πολύ να αφήνονται και απροστάτευτοι απέναντι σε πανίσχυρα ολιγοπώλια.