Αναστοχασμός για ένα έπος

Εισερχόμαστε σε μια περίοδο με έντονα αναθεωρητικά χαρακτηριστικά, διεθνώς. Η Ελλάδα απειλείται ανοικτά από την Τουρκία. Και ο ελληνικός λαός είναι βαθιά προβληματισμένος όχι μόνο από τα λόγια των εχθρών μας, αλλά κυρίως από την απραξία των φίλων μας. Αναπόφευκτα ξυπνούν μνήμες 1940. Και είναι περισσότερη επίκαιρη από ποτέ η αποστροφή του Καζαντζάκη: «Η Ελλάδα επιζεί μέσα από διαδοχικά θαύματα».
Ένα από τα θαύματα που συντέλεσαν στην εθνική μας επιβίωση είναι και το έπος του 1940. Παρά την αντίξοη συγκυρία, διεθνή και εσωτερική. Τα αδιέξοδα του μεσοπολέμου είχαν οδηγήσει στην επικράτηση αυταρχικών καθεστώτων, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η υπονόμευση της δημοκρατίας δεν αποτέλεσε ποτέ λύση.

Είναι βέβαιο ότι το καθεστώς Μεταξά παραμένει καταδικασμένο στη συνείδηση κάθε Έλληνα και Ελληνίδας. Όμως, χρειάζεται, ψύχραιμα, να αναλογιστούμε ποιες αρχές πολιτικής δράσης συντέλεσαν στον θρίαμβο του 1940. Θεωρώ ότι το οφείλουμε στην Ιστορία και τους εαυτούς μας.

Καταρχάς, ο ίδιος ο Μεταξάς, στην ύστερη φάση του, υπήρξε πραγματιστής. Δεν φοβήθηκε να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Η απειλή δεν τον ακινητοποίησε· αντίθετα, τον ενεργοποίησε. Παρότι υπήρξε εκ των πρωταγωνιστών του εθνικού διχασμού και αποσυνάγωγος των Γάλλων και Άγγλων, δεν δίστασε , όταν οι συνθήκες το απαίτησαν, να συντονιστεί με τους Άγγλους. Είχε πικρά κατανοήσει πως οι σχέσεις μεταξύ των κρατών στηρίζονται όχι σε αφηρημένες αρχές δικαίου, αλλά στην πραγματικότητα που ορίζουν η γεωγραφία, η οικονομία και η ισχύ.

Επίσης, είχε αποδεχθεί ότι οι σύμμαχοι σε υπολογίζουν όταν θεωρούν ότι είσαι χρήσιμος. Δεν στηρίχθηκε στην συμμαχική στρατιωτική συνδρομή, αφού αντικειμενικοί λόγοι καθιστούσαν αδύνατη την ουσιαστική εμπράγματη βοήθεια στο αλβανικό μέτωπο. Αντίθετα, στηρίχθηκε στις δυνάμεις του έθνους: στο επίπεδο παραγωγής πολεμικού υλικού και την ιδιαίτερη σημασία που απέδωσε στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής, ώστε να αντιμετωπισθεί το επισιτιστικό. Ως γνώστης των στρατιωτικών οχύρωσε τα βόρεια σύνορά μας και εκπόνησε ένα άρτιο σχέδιο επιστράτευσης.

Προϋπόθεση επιτυχούς έκβασης των σχεδίων του υπήρξε η αναστολή των συνεπειών του εθνικού διχασμού. Στο επιτελείο του συνυπήρξαν κορυφαίοι Βασιλόφρονες και Βενιζελικοί. Οι επιτελείς και η μεγάλη πλειοψηφία των δημόσιων προσωπικοτήτων αντιλήφθηκαν ότι απαιτείτο να συνεργαστούν, έστω υπό την ηγεσία ενός δικτάτορα, με σκοπό την σωτηρία του ελληνισμού. Ο Μεταξάς κατάφερε να συνθέσει όλες αυτές τις τάσεις και να τις υποτάξει στο εθνικό συμφέρον.

Ο Μεταξάς, τελικά, δεν μπορεί να δικαιωθεί από την Ιστορία. Η κατάχρηση της εξουσίας, ο τρόπος του κυβερνάν του, προκάλεσε δεινά και εντάσεις, οι οποίες θρυμμάτισαν την ενότητα του λαού. Η συγκολλητική επίδραση της φασιστικής και ναζιστικής επίθεσης δεν αρκούσε για να γιατρέψει τις πληγές του εθνικού διχασμού και της άφρονης πολιτικής του στο εσωτερικό μέτωπο. Η ήττα του 1941 επέφερε μια ολοσχερή κατάρρευση. Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε και με τους καταστροφικούς ανέμους του διέλυσε το έπος του 1940.

Η ελληνισμός στο 2020 απαιτεί ωριμότητα από την πολιτική τάξη και ενότητα στο επίπεδο της πολιτικής κοινότητας. Οι ανεύθυνες κοκορομαχίες σε οθόνες είναι ανούσιες και σπέρνουν θύελλες, όταν οι κυκλώνες περιτριγυρίζουν την επικράτειά μας, ιδίως το μέγα το της θαλάσσης κράτος μας. Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και της ιστορίας, με προοπτική ευρύτερη εκείνης του 1940. Η εθνική επιτυχία και επιβίωση είναι αδιανόητη εκτός του πλαισίου της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας, αλλά και της ευθύνης απέναντι στη Δημοκρατία. Και να μην ξεχνάμε ότι «Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του».


*Γιάννης Οικονόμου, Βουλευτής ΝΔ ΦθιώτιδοςΕισερχόμαστε σε μια περίοδο με έντονα αναθεωρητικά χαρακτηριστικά, διεθνώς. Η Ελλάδα απειλείται ανοικτά από την Τουρκία. Και ο ελληνικός λαός είναι βαθιά προβληματισμένος όχι μόνο από τα λόγια των εχθρών μας, αλλά κυρίως από την απραξία των φίλων μας. Αναπόφευκτα ξυπνούν μνήμες 1940. Και είναι περισσότερη επίκαιρη από ποτέ η αποστροφή του Καζαντζάκη: «Η Ελλάδα επιζεί μέσα από διαδοχικά θαύματα».
Ένα από τα θαύματα που συντέλεσαν στην εθνική μας επιβίωση είναι και το έπος του 1940. Παρά την αντίξοη συγκυρία, διεθνή και εσωτερική. Τα αδιέξοδα του μεσοπολέμου είχαν οδηγήσει στην επικράτηση αυταρχικών καθεστώτων, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης. Είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η υπονόμευση της δημοκρατίας δεν αποτέλεσε ποτέ λύση.

Είναι βέβαιο ότι το καθεστώς Μεταξά παραμένει καταδικασμένο στη συνείδηση κάθε Έλληνα και Ελληνίδας. Όμως, χρειάζεται, ψύχραιμα, να αναλογιστούμε ποιες αρχές πολιτικής δράσης συντέλεσαν στον θρίαμβο του 1940. Θεωρώ ότι το οφείλουμε στην Ιστορία και τους εαυτούς μας.

Καταρχάς, ο ίδιος ο Μεταξάς, στην ύστερη φάση του, υπήρξε πραγματιστής. Δεν φοβήθηκε να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Η απειλή δεν τον ακινητοποίησε· αντίθετα, τον ενεργοποίησε. Παρότι υπήρξε εκ των πρωταγωνιστών του εθνικού διχασμού και αποσυνάγωγος των Γάλλων και Άγγλων, δεν δίστασε , όταν οι συνθήκες το απαίτησαν, να συντονιστεί με τους Άγγλους. Είχε πικρά κατανοήσει πως οι σχέσεις μεταξύ των κρατών στηρίζονται όχι σε αφηρημένες αρχές δικαίου, αλλά στην πραγματικότητα που ορίζουν η γεωγραφία, η οικονομία και η ισχύ.

Επίσης, είχε αποδεχθεί ότι οι σύμμαχοι σε υπολογίζουν όταν θεωρούν ότι είσαι χρήσιμος. Δεν στηρίχθηκε στην συμμαχική στρατιωτική συνδρομή, αφού αντικειμενικοί λόγοι καθιστούσαν αδύνατη την ουσιαστική εμπράγματη βοήθεια στο αλβανικό μέτωπο. Αντίθετα, στηρίχθηκε στις δυνάμεις του έθνους: στο επίπεδο παραγωγής πολεμικού υλικού και την ιδιαίτερη σημασία που απέδωσε στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής, ώστε να αντιμετωπισθεί το επισιτιστικό. Ως γνώστης των στρατιωτικών οχύρωσε τα βόρεια σύνορά μας και εκπόνησε ένα άρτιο σχέδιο επιστράτευσης.

Προϋπόθεση επιτυχούς έκβασης των σχεδίων του υπήρξε η αναστολή των συνεπειών του εθνικού διχασμού. Στο επιτελείο του συνυπήρξαν κορυφαίοι Βασιλόφρονες και Βενιζελικοί. Οι επιτελείς και η μεγάλη πλειοψηφία των δημόσιων προσωπικοτήτων αντιλήφθηκαν ότι απαιτείτο να συνεργαστούν, έστω υπό την ηγεσία ενός δικτάτορα, με σκοπό την σωτηρία του ελληνισμού. Ο Μεταξάς κατάφερε να συνθέσει όλες αυτές τις τάσεις και να τις υποτάξει στο εθνικό συμφέρον.

Ο Μεταξάς, τελικά, δεν μπορεί να δικαιωθεί από την Ιστορία. Η κατάχρηση της εξουσίας, ο τρόπος του κυβερνάν του, προκάλεσε δεινά και εντάσεις, οι οποίες θρυμμάτισαν την ενότητα του λαού. Η συγκολλητική επίδραση της φασιστικής και ναζιστικής επίθεσης δεν αρκούσε για να γιατρέψει τις πληγές του εθνικού διχασμού και της άφρονης πολιτικής του στο εσωτερικό μέτωπο. Η ήττα του 1941 επέφερε μια ολοσχερή κατάρρευση. Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε και με τους καταστροφικούς ανέμους του διέλυσε το έπος του 1940.

Η ελληνισμός στο 2020 απαιτεί ωριμότητα από την πολιτική τάξη και ενότητα στο επίπεδο της πολιτικής κοινότητας. Οι ανεύθυνες κοκορομαχίες σε οθόνες είναι ανούσιες και σπέρνουν θύελλες, όταν οι κυκλώνες περιτριγυρίζουν την επικράτειά μας, ιδίως το μέγα το της θαλάσσης κράτος μας. Οι πολιτικές ηγεσίες οφείλουν να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και της ιστορίας, με προοπτική ευρύτερη εκείνης του 1940. Η εθνική επιτυχία και επιβίωση είναι αδιανόητη εκτός του πλαισίου της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας, αλλά και της ευθύνης απέναντι στη Δημοκρατία. Και να μην ξεχνάμε ότι «Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του».


*Γιάννης Οικονόμου, Βουλευτής ΝΔ Φθιώτιδος